Kształcenie specjalne w łódzkich szkołach – stan obecny i perspektywy dr hab. prof. UAM Beata Jachimczak Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu Biuro Strategii Miasta UMŁ

Od izolacji do integracji: „Edukacja dla Wszystkich” (łódzkie jako jedno z pięciu województw realizowało projekt już w roku 2008) Kierunek polityki oświatowej propagujący objęcie wszystkich dzieci niepełnosprawnych kształceniem. Celem jest włączenie w system edukacji wszystkich dzieci, które są (lub mogą być) w jakikolwiek sposób „poza szkołą”. Zakłada, że dzieci z niepełnosprawnością powinno się kształcić wśród dzieci zdrowych, a dopiero jeśli jest to niemożliwe, należy szukać innych rozwiązań.

Klasyfikacje systemów kształcenia integracyjnego przyjęte w unii europejskiej: jednokierunkowy: cała edukacja ramach jednego systemu; dwuścieżkowy: oprócz szkoły integracyjnej funkcjonują także szkoły specjalne, posiadające oddzielne przepisy i osobny system finansowania; wielościeżkowy: zintegrowanie szkoły włączającej ze szkołą specjalną, dawne szkoły specjalne stają się placówkami konsultacyjnymi dla szkół masowych, prowadzą szkolenia dla nauczycieli, diagnozują trudne przypadki, prowadzą pracę badawczą (w Polsce prowadzą również kształcenie dzieci z niepełnosprawnością)

Kierunek polityki oświatowej na rzecz uczniów z niepełnosprawnością Przedszkola, Szkoły specjalne lub specjalistyczne Przedszkola, Szkoły integracyjne lub oddziały integracyjne Przedszkola, Szkoły włączające - dla każdego

Wczesne wspomaganie rozwoju: Zespół Szkół Specjalnych nr 4,5,7- oferta dla dzieci o nieharmonijnym rozwoju i obniżonych możliwościach intelektualnych (niepełnosprawność intelektualna), w tym dla dzieci z niepełnosprawnością sprzężoną, autyzmem (ZSS 4), Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy nr 4 - oferta dla dzieci niesłyszących oraz dzieci z niepełnosprawnością sprzężoną, Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy nr 6 - oferta dla dzieci słabo widzących i niewidomych, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 2 - oferta dla dzieci o nieharmonijnym rozwoju i obniżonych możliwościach intelektualnych (niepełnosprawność intelektualna).

(Informacja o stanie realizacji zadań oświatowych, WE UMŁ, 2014) Wzrost liczby dzieci objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju na przestrzeni 5 lat (od 2009 do 2014) (Informacja o stanie realizacji zadań oświatowych, WE UMŁ, 2014) 2009/ / / / /2014 Liczba dzieci objętych wwr (o 61%)

Oferta przedszkolnego kształcenia integracyjnego: (Informacja o stanie realizacji zadań oświatowych, WE UMŁ, 2014, KE, ) Placówka Liczba oddziałów integracyjn ych 2014 (2015) Liczba dzieci z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego 2014 (2015) Przedszkola specjalne 2014 Liczba oddział ów specjal nych 2014 Liczba dzieci PM nr 364(bz)20(bz)PM nr 1638 PM nr 1092(bz)10(bz)PM nr PM nr 1144(bz)20(bz) PM nr 1374(5)27(25) PM nr 2063(4)15(20) PM nr 2144(5)18(25) PM nr 2214(bz)18(20) ogółem25(28)128(140) 852

Oferta szkolnego kształcenia integracyjnego: (Informacja o stanie realizacji zadań oświatowych, WE UMŁ, 2014, KE, ) Typ jednostki z oddziałami integracyjnymi Liczba jednostek Liczba oddziałów 2014/2015 Liczba dzieci/uczniów Szkoły podstawowe 8 (SP 33, 67, 111, 149, 162, 166, 182 i ZSI nr 1) 66(70) 268 (2014) 312 (2015) Gimnazja 6 (G 2, 13, 30, 39 w ZSO nr 5, 43 i 47 w ZSI nr 1) 25(28) 109 (2014) 144 (2015) Licea ogólnokształcące 2 8(bz) 32 (2014) 33(2015) Razem: 1699 (106)409(489)

Oferta kształcenia specjalnego: (Informacja o stanie realizacji zadań oświatowych, WE UMŁ, 2014) Typ jednostki Liczba jednostek Liczba oddziałów Liczba dzieci/uczniów Oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych specjalnych Szkoły podstawowe specjalne Gimnazjum specjalne Licea ogólnokształcące specjalne 2439 Zasadnicze szkoły zawodowe specjalne Szkoły specjalne przysposabiające do pracy Technika specjalne 2863 Policealne szkoły specjalne 2321 Razem:

Wspieranie uczniów w szkołach ogólnodostępnych od ( WE UMŁ, protokół KE, ) par. 7 ust. 2 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 lipca 2015 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społeczne i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U poz. 1113)(Dz. U poz. 1113) mogą to być pedagodzy specjalni lub asystenci (kl. I-III) lub pomoc nauczyciela w Łodzi planuje się zatrudnienie: przedszkola – 36 osób szkoły – 38 osób

Warunki konieczne dla zaistnienia zmian w systemie edukacji (w kontekście kształcenia włączającego) nowy wymiar nauczania, odwołujący się do humanizacji edukacji rozumianej jako daleko idąca indywidualizacja w podejściu do dziecka (przy uwzględnieniu głównego nurtu kształcenia); zmiana spojrzenia na program nauczania (umiejętność pracy z podstawą programową i programem nauczania) jako drogowskaz dla nauczyciela a nie arbitralny dokument; odejścia od nauczania frontalnego w kierunku nauczania aktywizującego (edukacja w działaniu); zmiana jakości i funkcji oceny szkolnej (z uwzględnieniem systemu egzaminów zewnętrznych); (Potrzeby specjalne w klasie, UNESCO, 1999)

Doskonalenie w obszarze MEZOSYSTEMU na przykładzie Stanów Zjednoczonych (D. Ryndak, 2007; W. Pilecka, 209; G. Szumski, 2010) Dziecko rozwijające się w kontekście relacji pomiędzy różnymi mikrosystemami Model współpracy systemowej Model współpracującego zespołu

Zmiany w polskim systemie kształcenia uczniów ze SPE (2010/2013/2015): Od 2010 r. relacje mikrosystemów oparte na modelu współpracującego zespołu??? Do 2010 r. relacje mikrosystemów oparte na modelu niezależnie funkcjonujących jednostek

Model współpracującego zespołu (2010/11), który został „rozcieńczony” już w 2013 roku: wsparcie dziecka ze SPE rodzina zespół nauczycieli i specjalistów pracujących w szkole pracownicy specjalistycznych placówek szkolnych i diagnostyczno-terapeutycznych specjaliści instytucji leczniczo- rehabilitacyjnych

Pozytywna zmiana (wg tabeli T. Knostera, za P. Bayliss, 2002) wizja wiedza umiejętności bodźce wsparcie plan działania środki pozytywna zmiana w ekosystemie dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Zagrożenia dla pedagogiki specjalnej: brak wizji zamęt brak wiedzy i umiejętności ignorancja niepokój brak bodźców sprzeciw

Zagrożenia dla pedagogiki specjalnej: brak wsparcia alienacja brak planu działania monotonia brak środków frustracja

Edukacja specjalna – nowe wyzwania dla realizacji zapisów polityki oświatowej : Budowanie wspólnoty edukacyjnej (nauczyciele, uczniowie, rodzice, inni pracownicy szkoły) poprzez promowanie modelu szkoły jako organizacji uczącej się, nastawionej na doskonalenie i rozwój Każdego. Rozwój świadomości społecznej i obywatelskiej w kontekście rozwijania kompetencji dziecka ale również osób, które będą decydować o jego rozwoju na wszystkich poziomach ekosystemu.

Cd: Wykorzystywanie doświadczenia szkół specjalnych w pomocy nauczycielom placówek ogólnodostępnych (pozostających w nich bez wsparcia innych specjalistów) w organizacji procesu dydaktycznego. Organizowanie szkolnego systemu doskonalenia nauczycieli w zakresie nauczania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Przyjęcie tezy, że „Dziecko o SPE przebywające w środowisku ustawicznie doskonalącym się, samo będzie coraz bardziej kompetentne” (W. Pilecka, 2009, s. 35)