The graphite electrodes cartel: fines which deter? Kartel elektrod grafitowych: grzywny, które odstraszają? ● Iwona Borkowska ● Beata Jaworska ● Piotr Kłosiński ● Agata Bańcer ●

Agenda Rynek oligopolistyczny Zmowy i regulacje prawne Elektrody grafitowe - studium przypadku Wnioski i podsumowanie

Oligopol Niewielka liczba przedsiębiorstw Strategiczne i niezależne funkcjonowanie firm Ceny dyktowane przez najsilniejsze jednostki Współzależność decyzji Występowanie karteli

Kartel Kartel, zmowa - tajne porozumienie Cel - ograniczenie lub wyeliminowanie konkurencji Zysk - proporcjonalny do posiadanych przez firmę udziałów

Regulacje prawne Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską akt zakazujący porozumienia między firmami (art. 81) Polityka Ochrony Konkurencji promowanie konkurencji na rynku i ochrona przed nieuczciwymi praktykami

Grzywny Schemat naliczania (% x czas) Czynniki obciążające – powiększenie kary Czynniki łagodzące – zmniejszenie kary Ugoda (10%, niezdolność do zapłaty)

Elektrody grafitowe Rynek elektrod grafitowych Elektrody grafitowe: Oznaczają grupę produktów grafitowych przeznaczonych do różnych zastosowań. Rynek elektrod grafitowych Dziewięć aktywnych firm na rynku europejskim Intensyfikacja konkurencji Wysokie bariery wejścia

Podział rynku w 1998 r. - ostatni rok, w którym wszyscy członkowie kartelu biorą czynny udział Firma Rynek europejski Rynek USA Światowa SGL X % 23 % >10 % UCAR 36 % VAW Y % < 5 % Condranty ? C/G 7 % 18 % 5-10 % SDK 3-4 % SEC Nippon Tokai 1 % 7 % <Y % <X %

Śledztwo Komisji Wspólnot Europejskich i efekty dochodzenia W latach 1997- 2002 r. czas trwania pracy KWE, 5 wniosków skierowanych do firm o podanie informacji Utrudnienia ze strony firm, niszczenie dokumentacji 17.12.2002 r. – decyzja komisji – 8 winnych firm Kartel ustalany na najwyższym poziomie reprezentacji firm

Grzywny – sposób naliczania Powaga przewinienia mnożnik odstraszający Czas trwania przewinienia = Kwota podstawowa (+) mnożnik obciążający łagodzący (-) czynniki 10% obrotu za jedno naruszenie (-) Złagodzenie kary: 100%, (-) wypłacalność (-) inne czynności = Grzywna końcowa

Łagodzenie sankcji 100% - redukcja grzywny dla UCAR, która jako pierwsza przedłożyła dowody o kartelu. Brak obniżenia od 50-75 % żadna z firm nie udzieliła jako pierwsza informacji na temat karteli 35% redukcja grzywny dla firm SGL, LCL, Ibiden, Tokai, Toyo Tanso i NSC/NSCC. 10% łagodzenia grzywny dla Intech.

Odwołanie od decyzji KWE Instytucje rozpatrujące odwołania od decyzji KWE: Sąd Pierwszej Instancji Europejski Trybunał Sprawiedliwości

Okoliczności łagodzące Współpraca z komisją. Zrezygnowanie z czynnego udziału w kartelu po rozpoczęciu dochodzenia przez KWE. Nieprawidłowa metoda naliczania kar. Wysokość kary pierwotnej. Nieumyślne popełnienie przestępstwa. Naruszenie równego traktowania przez KWE.

Sytuacja spółek pod decyzji KWE Conradty – przyznał, że nigdy nie uczestniczył w żadnych spotkaniach – jedyna spółka, która nie została oskarżona o udział w kartelu. C/G - pobierał i ustalał wszystko od informatorów, nie uczestniczył bezpośrednio w spotkaniach. SEC i NIPPON - bierna rola uczestniczenia w kartelu. SDK - elektrody grafitowe to tylko niewielka część działalności tej firmy. VAW – nie odwoływał się od decyzji KWE, otrzymał jedną z niższych kar. SGL, UCAR, SEC, NIPPON, TOKAI, SDK i C/G – wszyscy odwołali się od decyzji komisji do Sądu Pierwszej Instancji (odwołanie dotyczyło wysokości obliczonych grzywien).

Zmiana wysokości kar po odwołaniu do SPI Podział na Kategorie przed decyzję SPI Kategoria po korekcie SPI: Kategoria Firmy Początkowa wartość kar 1 SGL, UCAR 40 mln euro 2 Tokai, SDK, C/G 16 mln euro 3 VAW, SEC, Nippon 8 mln euro Kategoria Firmy Początkowa wartość kar 1 SGL, UCAR 40 mln euro 2 SDK 16 mln euro 3 Tokai, C/G 8 mln euro 4 VAW, SEC, Nippon 4 mln euro

Wysokość kar po odwołaniu Odwołanie Obroty Kara nałożona przez KWE Kara po odwołaniu do SPI Tokai 471 mln 24,5 mln 12,276 mln SGL 1 262 mln 80,2 mln 69,114 mln Nippon 189 mln 12,2 mln 6,274 mln SDK 7 508 mln 17,4 mln 10,440 mln UCAR 841 mln 50,4 mln 42,050 mln SEC 155 mln 6,138 mln C/G 225 mln 10,3 mln 6,480 mln VAW 3 693 mln 14,5 mln 11,6 mln

Wnioski Element zamożności (rocznego obrotu) był sprzeczny z ekonomicznym modelem odstraszania (wątek rozwijania produkcji). Nałożenie kary miały zniechęcić oraz zdestabilizować działania karteli. Kary były nieadekwatne naliczane dla poszczególnych firm. Brak jasnych informacji odnośnie prawidłowego naliczania kar (większość oskarżonych firm odwołało się do SPI).

Kartel cementowy Uczestniczyło w nim 7 spółek: Lafarge Cement, Górażdże Cement, Grupa Ożarów, Cemex Polska, Dyckerhoff Polska oraz Cementownie Warta i Odra. Co najmniej 11 lat ustalał ceny i dzielił rynek cementu Od 1998 roku dzielił rynek ustalając dopuszczalne udziały uczestników porozumienia oraz ceny minimalne cementu, wysokość podwyżek, terminy i kolejność ich wprowadzania. Kartel posiadał blisko 100 % udziałów w rynku produkcji i sprzedaży cementu szarego w Polsce.

Grupa 7 Członkowie scementowanej organizacji sami siebie nazywali nieoficjalnie Klubem lub Grupą 7. Każdy miał własny kryptonim. Stowarzyszenie „Producentów Cementu”- pozory legalności Gdy jakiś producent wyłamywał się ze zmowy, pozostali w ramach retorsji odbijali mu klientów. Pierwszy podnosi cenę ten, kto w minionym roku najbardziej zwiększył produkcję. Klubowicze regularnie dawali sobie cynk o wielkości sprzedaży. Po czym ustalali między sobą i na bieżąco regulowali wszystko: ceny towaru, własne przychody, nawet wielkość branży. Gdy jakiś producent wyłamywał się ze zmowy, pozostali w ramach retorsji odbijali mu klientów.

Udziały rynkowe przysługujące producentom cementu (EKOCEM) PODMIOT UDZIAŁ Odstąpione wielkości sprzedaży (w t.) CBR/Heidelberg (tj. Górażdże Cement) 23,70% 94.800 Lafarge 22,60% 90.400 CRH/Grupa Ożarów 19,50% 36.000 RMC/Cemex 15,70% 38.000 Dyckerhoff 9,50% 78.000 Miebach (tj. Cementownia Warta i Cementownia Odra) 9% 62.800 Razem 100% 400.000 Pomimo braku dokładnego ustalenia wielkości udziałów, można wskazać, iż część uczestników kartelu w początkowym okresie jego funkcjonowania odwoływała się do następującej wielkości udziałów przysługujących poszczególnym jego uczestnikom: Wielkości cementu produkowanego przez Ekocem Sp. z o.o., które miały być sprzedane dotychczasowym odbiorcom spółek cementowych ustalono w oparciu o udziały rynkowe poszczególnych producentów w następujący sposób:

Naliczanie wysokości kar Klubowicze regularnie dawali sobie cynk o wielkości sprzedaży. Po czym ustalali między sobą i na bieżąco regulowali wszystko: ceny towaru, własne przychody, nawet wielkość branży. Gdy jakiś producent wyłamywał się ze zmowy, pozostali w ramach retorsji odbijali mu klientów.

Naliczanie wysokości kar (2) 3% natura naruszenia praktyka szczególnie szkodliwa dla konkurencji porozumienie zawarte pomiędzy producentami cementu, o długotrwałym charakterze, obejmujące praktycznie wszystkich istotnych krajowych producentów cementu szarego, mające na celu stabilizację rynku, poprzez zamrożenie udziałów rynkowych, wspólne ustalanie cen, wysokości i terminów podwyżek, jak również zapewnienie pełnej przewidywalności i jasności co do posunięć rynkowych poszczególnych przedsiębiorców, poprzez wymianę poufnych informacji handlowych. 70% specyfika rynku oraz działalności przedsiębiorcy wszelkie zniekształcenia konkurencji na krajowym rynku produkcji i sprzedaży cementu szarego mają negatywne konsekwencje dla licznych podmiotów, dla których cement jest półproduktem, w tym w szczególności dla budownictwa, a w konsekwencji dla licznych konsumentów .Porozumienie ograniczające konkurencję na tego rodzaju rynku niesie negatywne konsekwencje dla uczestników jego strony popytowej, którzy spotykają się z wyższym poziomem cen produktu, niż gdyby wynikał on z walki konkurencyjnej pomiędzy producentami cementu. 200% długotrwałość naruszenia porozumienie ograniczające konkurencję na krajowym rynku produkcji i sprzedaży cementu szarego trwa co najmniej od 1998 r., nie ulega wątpliwości, iż ma ono charakter długotrwały.

Wymiary kar Lafarge Cement 0% Górażdże Cemen 5% Grupa Ożarów 10% Cemex Polska 10% Dyckerhoff Polska 10% Cementownia Warta 10% Cementownia Odra 10% ŁĄCZNA SUMA początkowo ponad 411 mln zł ŁĄCZNA SUMA po odwołaniach 339 mln zł Nałożone kary pieniężne powinny przyczynić się do zapewnienia trwałego zaprzestania w przyszłości naruszania przez strony reguł konkurencji. Aby skutecznie zapobiegać próbom pojawienia się w przyszłości takich niekorzystnych zjawisk, muszą być ostrzeżeniem odczuwalnym. Wobec powyższego w niniejszej sprawie kary pieniężne powinny być na tyle dolegliwe, by uczestnicy stwierdzonego porozumienia odczuły je w sposób wymierny

Dziękujemy!

Pytania 1. Ile wynosi obniżenie grzywny przez Komisję, w ramach ugody? 10% 25% 30% 2. Prawo Ochrony Konkurencji w UE zabrania nadużywania siły rynkowej przez firmy posiadającą dominującą pozycję Udziału w rynku. Domniemywa się, że przedsiębiorca ma pozycję dominującą, jeżeli jego udział w rynku właściwym przekracza…? 25% 35% 40% 3. Do kwoty grzywny podstawowej wlicza się: a.) Wartość obrotu przedsiębiorstwa, czas trwania, czynniki obciążające b.) Powaga przewinienia, czynnik odstraszający, czas trwania przewinienia c.) Czynniki obciążające, czynniki łagodzące, czas trwania w latach d.) Wartość odpowiednej sprzedaży, 10% obrotu za jedno naruszenie, czynniki łagodzące 4. Kartel to: a.) forma struktury rynkowej zaliczająca się do konkurencji niedoskonałej b.) rynek, na którym produkuje i sprzedaje produkt tylko jedno przedsiębiorstwo c.) porozumienie lub praktyki uzgodnione przez co najmniej dwóch konkurentów, mające na celu koordynację ich zachowań konkurencyjnych na rynku lub wpłynięcie na istotne czynniki konkurencji d.) operacja łączenia dwóch lub więcej przedsiębiorstw, bądź przejęcie jednych przedsiębiorstw przez inne, w wyniku którego powstaje nowy podmiot gospodarczy 5. Ile kategorii/sekcji KWE ustaliła dla okoliczności łagodzących dla wszystkich przedsiębiorstw zamieszanych w kartel elektrod grafitowych? 2 3 4 6