Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Dom jako miejsce kształtowania nawyków żywieniowych Dr Joanna Myszkowska-Ryciak Dr Danuta Gajewska Warszawa 2012

J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Plan prezentacji Nawyki żywieniowe – definicja, czynniki wpływające na ich kształtowanie Rola rodziny w kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych Praktyczne wskazówki dotyczące kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Nawyki żywieniowe Nawyki żywieniowe to charakterystyczne i powtarzające się zachowania realizowane pod wpływem potrzeby dostarczania organizmowi składników odżywczych, jak również zapewnienia społecznych i emocjonalnych celów. Nawyki żywieniowe, a w konsekwencji sposób żywienia jest jednym z elementów decydujących o prawidłowym wzroście i rozwoju, samopoczuciu, zachowaniu zdrowia oraz zdolności do koncentracji i nauki. Zachowania/nawyki żywieniowe nabyte w okresie dzieciństwa i młodości są zwykle powielane w życiu dorosłym. J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Czynniki decydujące Nawyki żywieniowe są kształtowane m.in. przez czynniki: kulturowe społeczne geograficzne religijne ekonomiczne polityczne. J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Czynniki decydujące Nawyki żywieniowe mają ścisły związek z nawykami wyniesionymi i utrwalonymi w domu rodzinnym. Środowisko rodzinne jest punktem krytycznym dla rozwoju zachowań żywieniowych dzieci i młodzieży, a rodzice są najważniejszym ogniwem procesu edukacji. J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Kształtowanie nawyków żywieniowych Według specjalistów nawyki żywieniowe kształtują się do 10 roku życia dziecka, co oznacza, że łatwiej podlegają one różnym oddziaływaniom, niż jest to w przypadku osób dorosłych. Dzieci w wieku 5–14 lat są bardziej otwarte i podatne na zmiany w poglądach i modyfikację swoich zachowań żywieniowych, dlatego też edukacja dzieci w zakresie prawidłowego żywienia powinna być prowadzona już od najmłodszych lat. J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Wpływ domu Nawyki żywieniowe dziecka Dostarczanie określonej żywności Transmisja postaw wobec żywności Kształtowanie preferencji żywnościowych J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Rola matki Według badań zwykle większy wpływ w kształtowaniu nawyków żywieniowych dzieci ma matka. Wpływ matki na zachowania żywieniowe dziecka zależy w dużym stopniu od jej aktywności zawodowej, wiedzy żywieniowej i umiejętności kulinarnych. Dlatego bardzo istotne jest edukowanie żywieniowe rodziców, a w szczególności matek, tak aby mogły pozytywnie wpłynąć na kształtowanie prozdrowotnych zwyczajów żywieniowych u swoich dzieci. J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Prawidłowe zachowania żywieniowe w rodzinie są najważniejszym elementem kształtowania prozdrowotnych zachowań żywieniowych u dzieci! J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Typowe błędy rodziców zmuszanie dzieci do jedzenia, nakładanie zbyt dużych porcji nagradzanie słodyczami za zjedzenie „nielubianego” posiłku lub pożądane zachowanie przyzwolenie na częste spożywanie słonych czy słodkich przekąsek przyzwolenie na jedzenie poza domem żywności typu fast- food późna pora ostatniego - często najbardziej obfitego – posiłku J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Typowe błędy rodziców nie zapewnienie śniadania przed wyjściem do szkoły brak drugiego śniadania do szkoły przyzwolenie na spożywanie posiłków przed telewizorem lub komputerem małe urozmaicenie diety dziecka za wysoka wartość energetyczna diety i jej zły skład jakościowy J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Najważniejsze „postulaty” 1.Wspólne spożywanie posiłków przy stole Badania socjologiczne dowiodły, że spożywanie posiłków w otoczeniu rodziny wiązało się z: powstawaniem prawidłowych nawyków żywieniowych wybieraniem odpowiednich produktów spożywczych przez dzieci i młodzież. Wspólne spożywanie posiłków sprzyja również powstawaniu więzi społecznych i prawidłowemu rozwojowi emocjonalnemu. J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Najważniejsze „postulaty” 2. Zachęcanie dzieci do wspólnego przygotowania posiłku Obawy przed próbowaniem nowych produktów zwykle zmniejsza możliwość zapoznania się z nimi w sklepie, uczestniczenie w przygotowaniu ich do konsumpcji w domu czy możliwość samodzielnego nakładania małej porcji. Wspólne gotowanie może być także okazją do przekazania rodzinnych tradycji i zwyczajów żywieniowych. Potrawy przygotowywane w domu zwykle mają mniejszą zawartość soli, tłuszczu czy cukru w porównaniu do potraw gotowych. J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Najważniejsze „postulaty” 3. Umożliwienie zjedzenia śniadania przed wyjściem do szkoły Poranny posiłek zapewnia energię niezbędną na drogę do szkoły i kilka pierwszych lekcji. Brak śniadania może powodować u dziecka hipoglikemię wraz z towarzyszącymi jej objawami, takimi jak: zmęczenie, ospałość, zaburzenia termoregulacji, zaburzenia pracy przewodu pokarmowego (bóle brzucha czy niekiedy luźne stolce). Dzieci nie jedzące śniadań są gorzej odżywione i osiągają niższe wyniki w nauce! J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Najważniejsze „postulaty” 4. Zapewnienie zbilansowanego II śniadania do szkoły Pomimo, że II śniadanie powinno dostarczać tylko ok. 10% dobowej ilości energii, to jest ono niezmiernie ważne dla utrzymania odpowiedniego poziomu koncentracji w czasie zajęć szkolnych. Najkorzystniej jeśli drugie śniadanie jest przynoszone z domu, a nie kupowane w sklepiku szkolnym. Rodzice mają wtedy pewność, że dziecko spożyje wartościowy posiłek, a nie np. słodycze. J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Śniadanie do szkoły W skład „zdrowego” śniadania powinno wchodzić: pieczywo (najlepsze pełnoziarniste lub z dodatkiem całych ziaren: razowe, graham, pumpernikiel) dodatki do pieczywa np.: ser biały chudy, plasterek żółtego sera, chuda wędlina, najlepiej drobiowa warzywa np.: sałata, plasterki pomidora, kawałki papryki owoc np. sezonowy napoje: woda mineralna, herbatki owocowe, soki owocowe i warzywne, napoje mleczne. J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Najważniejsze „postulaty” 5. Zachęcanie dziecka do wybierania prozdrowotnych produktów W diecie dziecka bardzo ważną rolę odgrywają warzywa. Nie należy rezygnować z ich podawania nawet jeśli dziecko odmawia ich jedzenia. Proces „przekonania się” do nowych produktów u dziecka wymaga czasu i wielu prób. Ważne, aby pozostała część rodziny dawała dobry przykład! Częstym błędem jest podawanie soków/napojów zamiast produktów mlecznych. Należy pamiętać, aby w diecie dziecka znalazły się co najmniej 3 porcje produktów mlecznych, które są najlepszym źródłem wapnia. J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Najważniejsze „postulaty” 6. Pomaganie w wyborze „zdrowych” przekąsek Przekąski powinny być planowane tak, aby zwiększać wartość odżywczą diety, a jednocześnie zmniejszać ryzyko próchnicy. Nie powinny być jedzone później niż na 1-2 godziny przed posiłkiem głównym, aby nie zmniejszać apetytu dziecka. Jako wartościowe przekąski warto podawać: Owoce, również suszone Produkty mleczne – jogurt o niskiej zawartości cukru i tłuszczu, kefir, maślankę, twarożki naturalne Orzechy i nasiona (naturalne, nie solone) Surowe warzywa np. marchewki, łodyżki selera, paprykę, rzodkiewki Niewielkie kanapki z pełnoziarnistego pieczywa z wędliną o niskiej zawartości tłuszczu lub serem podpuszczkowym z dodatkiem warzyw J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Najważniejsze „postulaty” 7. Unikanie stosowania jedzenia jako nagrody lub w celu „przekupienia” dziecka „Zjedz szpinak a dostaniesz deser” – to często wypowiadane zdanie może utrwalić u dziecka negatywne skojarzenia z pewnymi produktami, korzystnymi ze względu na wartość odżywczą. Z drugiej strony może również prowadzić do rozładowywania emocji poprzez jedzenie, zwykle słodyczy, co w konsekwencji powoduje przyrost masy ciała. J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Najważniejsze „postulaty” 8. Prawidłowe szacowanie masy ciała dziecka i jego potrzeb energetycznych – unikanie przekarmiania Dziecko potrzebuje zwykle mniejszej ilości jedzenia w porównaniu do osoby dorosłej. Jeśli jednak dziecko jest bardzo aktywne fizycznie lub w fazie intensywnego wzrostu, może potrzebować większej ilości energii. Należy systematycznie kontrolować masę ciała dziecka w oparciu o odpowiednie siatki centylowe. W przypadku nieprawidłowych przyrostów najlepiej skontaktować się z dyplomowanym dietetykiem. U otyłych dzieci wzrasta ryzyko wielu chorób, m.in. cukrzycy typu 2, zaburzeń gospodarki lipidowej, nadciśnienia, chorób układu kostno- stawowego. Ponad połowa dzieci z nadmierną masą ciała staje się otyłymi dorosłymi! J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Najważniejsze „postulaty” 9. Zapewnienie odpowiedniej ilości posiłków w ciągu dnia, ze zwróceniem szczególnej uwagi na posiłek przed zajęciami pozalekcyjnymi Większość dzieci potrzebuje 3 głównych posiłków i 2-3 przekąsek w ciągu dnia. Przerwy pomiędzy posiłkami nie powinny być dłuższe niż 3-4 godziny. Zbyt częste „pojadanie” zmniejsza apetyt w czasie głównych posiłków i może sprzyjać nadmiernej masie ciała. Zapewnienie posiłku przed dodatkowymi zajęciami sprzyja koncentracji i zmniejsza częstość sięgania po produkty typu fast-food. Pięć posiłków na piątkę! J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” Najważniejsze „postulaty” 10. Przestrzeganie zasad prawidłowego żywienia na co dzień – „Bądź wzorem dla własnego dziecka” W kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych u dziecka bardzo istotne są pozytywne wzorce osób dorosłych z najbliższego otoczenia. Przykład, jaki dają rodzice czy opiekunowie odnośnie żywienia i stylu życia, nie powinien być w sprzeczności z głoszonymi przez nich zasadami i wymaganiami względem dziecka! „Powiedz mi a zapomnę, pokaż mi a zapamiętam, zaangażuj mnie a zrozumiem” Konfucjusz J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska

Materiały zostały zrealizowane ze środków finansowych będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym” Modułu I pn.: „Program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej POL-HEALTH na lata ” J. Myszkowska-Ryciak, D. Gajewska