Metodologia badań empirycznych Paradygmaty, teoria, badania społeczne oraz badania prawno-empiryczne. Etyczne i polityczne aspekty badań naukowych

Obserwacja prawidłowości Obserwowana prawidłowość, skłania do formułowania tezy, że mamy do czynienia z wzorcem, Niestety dopóki nie jesteśmy w stanie logicznie wyjaśnić tych prawidłowości, nasz wzorzec może być jedynie wynikiem szczęśliwego trafu czy zbiegu okoliczności, Kategoria logicznych wyjaśnień to jest to co ma dostarczyć nam teoria; Trojaka rola teorii w badaniach naukowych: Unikanie tzw. szczęśliwych przypadków – wiedza dlaczego coś się dzieje pozwala nam przewidywać czy zadziała to także w przyszłości, Teorie wyjaśniają zaobserwowane wzorce w sposób dopuszczający także inne możliwości, (przestępczość częściej wśród młodzieży z rodzin rozbitych niż pełnych – np. brak nadzoru), Teorie kształtują i ukierunkowują wysiłki badawcze, pokazując, jakich odkryć można dokonać w wyniku obserwacji empirycznych (ograniczenie terenu poszukiwań – latarka).

Paradygmaty – czyli układy odniesienia Pradygmaty to swoiste układy odniesienia, które leżą u podstaw teorii i badań społecznych, Wzajemna relacja: Teorie wyjaśniają, Paradygmaty wyznaczają sposoby patrzenia na rzeczywistość, Paradygmaty poznawcze same z siebie niczego nie wyjaśniają, jedynie wskazują logiczne ramy naszego postrzegania rzeczywistości. Jak powinniśmy rozumieć i postrzegać paradygmaty: PARADYGAMATY – fundamentalne modele czy układy odniesienia, których używamy, by uporządkować nasze obserwacje i rozumowanie.

Paradygmaty Różnorodność – zwykle obserwujemy więcej niż jeden sposób rozumienia zjawisk i procesów nas otaczających, Np. ideologia prawa człowieka, konfrontacja na linii Wschód/Zachód. Ważne jest uświadomienie każdego badacza, co do tego, że otaczająca nas rzeczywistość, a zwłaszcza dotyczący jej dyskurs, zawieszone są w różnych perspektywach poznawczych, filozoficznych, różnych wzorcach socjalizacji oraz kontekstach kulturowych i doświadczeniach historycznych, Świadomość w tym obszarze pozwala nam na: Zrozumienie na pozór dziwnie wyglądających poglądów i działań osób funkcjonujących w innym niż my paradygmacie, Może to kazać się przydatne w z zakresie przekraczania własnych ram badawczych (możliwość odkrycia nowych sposobów wyjaśnienia i rozumienia rzeczy).

Pradygmaty – rewolucje naukowe Thomas Kuhn (2001) – Struktura rewolucji naukowych, Ograniczone pole rewolucyjnych zmian w paradygmatach nauk społecznych, W naukach społecznych różne paradygmaty mogą zyskiwać lub tracić na swojej popularności, rzadko bywają odrzucane, Różnorodność perspektyw w tym układzie jest ogromną zaletą, daje możliwość uwzględnienia bardzo różnych aspektów życia społecznego, w zależności od preferowanej wrażliwości danego badacza, Każdy wyróżniany paradygmat badań oferuje odmienny sposób patrzenia na życie społeczne człowieka, uwzględnia inne założenia co do natury rzeczywistości, Co ciekawe, żaden z nich nie może być prawdziwy czy fałszywy, co najwyżej mogą one być mniej lub bardzie użyteczne. Ważniejsza jest świadomość potrzeby znalezienia metody wykorzystania tak uzyskanych wyników badawczych, a nie arbitralnego ich wyeliminowania.

Paradygmaty – mikro i makro teoria Mikroteoria – koncentracja na problemach życia społecznego na poziomie jednostki względnie małych grup. Badania tego typu często zbliżają się do psychologii, z tym że psychologowie zajmują się tym co dzieje się wewnątrz człowieka, to badacze procesów społecznych studiują to, co dzieje się miedzy ludźmi. Makroteoria – przedmiotem badań jest całe społeczeństwo względnie duże jego fragmenty. Perspektywa analizy to złożone relacje o charakterze międzynarodowym, wzajemne relacje między głównymi instytucjami społecznymi. Chodzi o obserwacje dużych zagregowanych bytów społecznych albo całych społeczeństw i systemów społecznych. (władza, rodzina)

Paradygmaty – przegląd Wg E.Babbie: Wczesny pozytywizm – A.Comte, Paradygmat konfliktu, Symboliczny interakcjonizm, Etnometodologia, Funkcjonalizm struktutalny, Paradygmaty feministyczne, Nasz paradygmat (światopogląd) kształtuje się pod wpływem dyscypliny naukowej, która się zajmujemy, przekonań naszych mistrzów i nauczycieli oraz wcześniejszych doświadczeń badawczych Wg J.W.Creswella: Postpozytywistyczny, Konstruktywistyczny, Aktywistyczny, Pragmatyczny.

Paradygmaty Wczesny pozytywizm Ewolucja od paradygmatu religijnego (Bóg), przez metafizyczny (prawo natury) do pozytywizmu (nauka ma zastąpić religię i metafizykę). Wiedza opierająca się o obserwację oraz logikę, Zjawiska społeczne można badać i rozumieć w sposób logiczny i racjonalny. Przestrzeń społeczna może być poznawana na drodze naukowej podobnej do nauk eksperymentalnych -przyrodniczych. Konflikt Dążenie jednostek lub grup do zdominowania innych lub próby unikania tych procesów, K. Marks – walka klas, Kryminologiczne teorie strukturalne, Walka grup o przeciwstawnych interesach.

Paradygmaty Symboliczny interakcjonizm Analiza jak uznawane znaczenia i wzorce społeczne są rozwijane w toku społecznej interakcji, Ocena tego jak jednostki wchodzą we wzajemne relacje, Wizerunek danej osoby w oczach innych (np. efekt stygmatyzacji, przestępca=dewiant). Etnometodologia Koncentracja na tym jak ludzie usiłują zrozumieć życie społeczne w procesie jego przeżywania, tak jak gdyby każdy był badaczem, Badania w tym ujęciu to nie tylko analiza działania norm, wartości, czynników kontroli, ale przede wszystkim tego że ludzie stale poprzez swoje działania i relacje tworzą rzeczywistość zupełnie nową (badanie procesów komunikacji - aplauz=przemówienie, sposób zachowania np. na nietypowe działania jednostki – winda)

Paradygmaty Funkcjonalizm strukturalny Analiza systemów społecznych, polegająca na odkrywaniu funkcji, jakie liczne elementy społeczeństwa pełnią w całym systemie, Analogia do ludzkiego ciała, poszukiwanie funkcji jakie pełnią jego różne składniki, Np. jaką rolę w społeczeństwie pełni policja a jaką przestępcy – E.Durkheim - przestępcy i karanie to potwierdzenie wartości chronionych prawem. Feminizm Zwrócenie uwagi na dyskryminacje kobiet, w przestrzeni procesów społecznych, podkreśla że dotychczasowe doświadczenia wynikały głownie z dominacji mężczyzn, często wzmacniając dodatkowo nierówności, Perspektywa feministyczna bywa używana do analizy problemów związanych z innymi ograniczeniami badań np. ekologia, ochrona środowiska, Dyskryminacja kobiet, np. na Naszym Wydziale

Paradygmaty Postpozytywistyczny – Wypływa z filozofii deterministycznej, według której dane przyczyny wywołują prawdopodobnie określone wyniki lub skutki, Wiedza to przypuszczenia nigdy nie ma prawdy absolutnej, Badania to formułowanie twierdzeń, które następnie są uzupełniane lub odrzucane i zastępowane nowymi lepszymi. Konstruktywistyczny – Badamy głównie poglądy, interpretacje jakie ludzie dokonują w codziennych interakcjach, Poszukiwanie kontekstów, znaczeń kulturowych, historycznych. Aktywistyczny – Osobiste zaangażowanie ma charakter rekrusywny lub dialektyczny i zmierza do zmian w praktyce. Wskazanie problemu i metod jego rozwiązania. Badanie naukowe jest czasem włączeniem się w debatę polityczną. Pragmatyczny – Wszelkie możliwe metody i konteksty światopoglądowe

Etyka badań naukowych Przy planowaniu badań należy uwzględniać obok aspektów naukowych i technicznych także problemy organizacyjne, etyczne i polityczne. Dobrowolność uczestnictwa w badaniach naukowych, jednakże czasami pozostaje to w sprzeczności z naukową potrzebą uogólniania wyników, Badania nie mogą szkodzić uczestnikom, zainteresowani musza być w pełni poinformowani o ryzyku i dobrowolnie je akceptować (zasada świadomej zgody), Anonimowość uczestników/ Poufność danych (sprawa Exxon Valdez), Świadome oszukiwanie badanych (eksperyment Asha – linie) – eksperymenty, problem z samooceną uczestników badań – debriefing Kodeksy etyki badań naukowych - Kodeks etyki naukowej.pdf Prezentacja wyników pozytywnych i negatywnych, przyznawanie się do wyników przypadkowych – przecież nie zawsze panujemy nad metodą

Kontrowersje etyczne Kłopoty w „kafejce” (Laud Humphreys) – społeczna struktura sytuacji związanych z przygodnymi stosunkami homoseksualnymi. Obserwacja uczestnicząca. Obserwacja posłuszeństwa (Stanley Miligram) – wykonywanie rozkazów. Uczeń – kontrolujący, sprawdzenie kojarzenia listy słów i karanie impulsami elektrycznymi. Eksperyment badawczy

Polityczne aspekty badań naukowych Polityka i ideologia, Obiektywność badań społecznych ? Max Weber – Nauka jako zawód i powołanie (1998) – nauki społeczne jeżeli mają przynosić społeczeństwu korzyść, musi tak jak inne nauki, być wolna od osobistych wartości wyznawanych przez różnych uczonych – idealistyczne założenie. Wpływanie gremiów politycznych na kierunek badań społecznych? Ekspertyzy i opinie prawne na zlecenie zainteresowanych podmiotów. Mimo że zasady prowadzenia działalności naukowej nie mogą zmusić badaczy do porzucenia osobistych systemów wartości, intersubiektywny charakter nauki gwarantuje, że nie zostaną uznane za „naukowe” wyniki będące jedynie projekcją indywidualnych obciążeń.

Literatura John W.Creswell, Projektowanie badań naukowych. metody jakościowe, ilościowe i mieszane, Kraków 2013; Earl Babbie, Podstawy badań społecznych, Warszawa 2009 (PWN), David Silverman, Prowadzenie badań jakościowych, Warszawa 2009 (PWN), David Silverman, Interpretacja danych jakościowych, Warszawa 2012 (PWN), Krzysztof Tomasz Konecki, Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Warszawa 2000 (PWN), Red. Norman K. Denzim, Yvonna S. Lincoln, Metody badań jakościowych, Tom I i Tom II, Warszawa 2010 (PWN), Antoni Sułek, Ogród metodologii socjologicznej, Warszawa 2002 (Scholar), Uwe Flick, Projektowanie badania jakościowego, Warszawa 2012 (PWN), Tim Rapley, Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów, Warszawa 2010 (PWN), Graham Gibbs, Analizowanie danych jakościowych, Warszawa 2011 (PWN), Steinar Kvale, Prowadzenie wywiadów, Warszawa 2011 (PWN), Stefan Nowak, Metodologia badań społecznych, Warszawa 2010 (PWN), Emile Durkheim, Zasady metody socjologicznej, Warszawa 1968 (PWN), Janina Błachut, Problemy związane z pomiarem przestępczości, Wolters Kluwer 2007 T.Kotarbiński, Traktat o dobrej robocie, PWN, Łódź 1957, Tegoż, O pojęciu metody (1957), (w:) Dzieła wszystkie, t. 2, Ossolineum, Wrocław 1993; K.Opałek, Problemy metodologiczne nauki prawa, Warszawa 1962; A.Podgórecki, Socjologia prawa, Warszawa 1962; P. Feyerabend, Against Method, 3rd ed. 1993 (ostatni reprint w 2009); polskie tłumaczenie: Przeciw metodzie, Wyd. Siedmiogród 2001; R. Rorty, Obiektywność, relatywizm i prawda, Wyd Aletheia 1999; R. Rorty, Przygodność, ironia i solidarność, Wyd. W.A.B 2009; T. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych, Wyd Aletheia 2009, T. Kuhn, Dwa bieguny. Tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych, tł. i posłowiem opatrzył Stefan Amsterdamski, Warszawa 1985, PIW; M. Fucoult, Słowa i rzeczy, Wyd. słowo/obraz terytoria 2005; J. Derrida, De la grammatologie (O gramatologii, przeł. Bogdan Banasiak, Wydawnictwo KR, Warszawa 1999), Tegoż, Marges de la philosophie (Marginesy filozofii, przeł. Adam Dziadek, Janusz Margański, Paweł Pieniążek, Wydawnictwo KR, Warszawa 2002);