Ochrona praw podstawowych w UE Wykład Anna Wyrozumska

Karta Praw Podstawowych UE I. „Godność” (art. 1–5): nienaruszalność godności ludzkiej, prawo do życia, prawo do integralności osoby ludzkiej, zakaz tortur, zakaz niewolnictwa; II. „Wolności” (art. 6–19), m.in.: prawo do wolności i bezpieczeństwa, poszanowanie życia prywatnego, ochrona danych osobowych, wolność myśli, sumienia, wyznania, wolność wypowiedzi i informacji, wolność zgromadzeń, wolność nauki, wolność prowadzenia działalności gospodarczej, prawo do własności, prawo do azylu; III. „Równość” (art. 20–26), m.in.: równość wobec prawa, równość kobiety i mężczyzny, prawa dziecka, prawa osób starszych, osób niepełnosprawnych; IV. „Solidarność” – nowe pojęcie przyjęte po raz pierwszy w Karcie dla określenia praw, tj. m.in.: prawa pracowników do informacji i konsultacji, dostęp do służb zatrudnienia, ochrona w razie nieuzasadnionego zwolnienia, zabezpieczenie społeczne, ochrona zdrowia, ochrona środowiska, ochrona konsumentów (art. 27–38); V. „Prawa obywateli” (analogiczne do części II TWE; art. 39–46): prawa wyborcze, prawo do dobrego zarządzania (nowe), prawo dostępu do dokumentów, prawo petycji do PE i skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich, prawo swobodnego poruszania się i pobytu, ochrona dyplomatyczna i konsularna; VI. „Wymiar sprawiedliwości” (art. 47–50): prawo do skutecznego środka prawnego i rzetelnego procesu, domniemanie niewinności i prawo do obrony, zasada proporcjonalności czynów zagrożonych karą i kar, zasada ne bis in idem; VII. „Postanowienia ogólne” (art. 51–54): stosowanie Karty (stopień ochrony, ograniczenia praw, zakaz nadużycia praw) przepisy tzw. horyzontalne/pomostowe

Artykuł 6 TUE 1. Unia uznaje prawa, wolności i zasady określone w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej z 7 grudnia 2000 roku, w brzmieniu dostosowanym 12 grudnia 2007 roku w Strasburgu, która ma taką samą moc prawną jak Traktaty. Postanowienia tej Karty w żaden sposób nie rozszerzają kompetencji Unii określonych w Traktatach. Prawa, wolności i zasady zawarte w Karcie są interpretowane zgodnie z postanowieniami ogólnymi określonymi w tytule VII Karty regulującymi jej interpretację i zastosowanie oraz z należytym uwzględnieniem wyjaśnień, o których mowa w Karcie, które określają źródła tych postanowień. 2. Unia przystępuje do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Przystąpienie do Konwencji nie narusza kompetencji Unii określonych w Traktatach. 3. Prawa podstawowe, zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych państwom członkowskim, stanowią część prawa Unii jako zasady ogólne prawa.

Zmiana statusu KPP wypracowana w specjalnej formule - Konwent, proklamowana przez PE, KE i R w 7 grudnia 2000 r. w Nicei – niewiążący prawnie dokument ponownie proklamowana wraz z „Wyjaśnieniami” dla celów TL / zmieniony art. 52 KPP/ w 2007 r. wiąże od 1 grudnia 2009 r.

KPP „ma taką samą moc jak Traktaty” Deklaracja nr 1 w sprawie KPP UE KPP UE, „która jest prawnie wiążąca, potwierdza prawa podstawowe gwarantowane przez europejską Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla Państw Członkowskich. Karta nie rozszerza zakresu stosowania prawa Unii na dziedziny leżące poza kompetencjami Unii, nie ustanawia nowych uprawnień ani zadań Unii, ani też nie zmienia uprawnień i zadań określonych w Traktatach.”

Charakter prawny Wyjaśnień Art. 6 (1) TUE Prawa, wolności i zasady zawarte w Karcie są interpretowane zgodnie z postanowieniami ogólnymi określonymi w tytule VII Karty regulującymi jej interpretację i zastosowanie oraz z należytym uwzględnieniem wyjaśnień, o których mowa w Karcie, które określają źródła tych postanowień. Art. 52 (7) KPP Wyjaśnienia sporządzone w celu wskazania wykładni niniejszej Karty są należycie uwzględniane przez sądy Unii i Państw Członkowskich.

Art. 9 KPP: „Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tych praw” Wyjaśnienia: Podstawą tego artykułu jest artykuł 12 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności w brzmieniu: „Mężczyźni i kobiety w wieku małżeńskim mają prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny, zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tego prawa”. Brzmienie artykułu zostało zaktualizowane, aby objąć przypadki, w których ustawodawstwo krajowe uznaje inne możliwości utworzenia rodziny niż zawarcie małżeństwa. Artykuł ten nie stanowi o nadaniu statusu związku małżeńskiego związkom osób tej samej płci ani tego nie zakazuje. Prawo to jest więc podobne do prawa przewidzianego przez europejską Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, jednak jego zakres może być rozszerzony, jeżeli ustawodawstwo krajowe tak przewiduje.

Początki ochrony praw podstawowych w UE 29/69 Stauder 11/70 Internationale Handelsgesellschaft 4/73 Nold 44/79 Hauer “Prawa zasadnicze stanowią cześć składową ogólnych zasad prawa, których przestrzeganie zapewnia Trybunał. Gwarantując te prawa, Trybunał ma obowiązek czerpać inspiracje z tradycji konstytucyjnej wspólnej wszystkim państwom członkowskim, a tym samym środki, które są niezgodne z prawami zasadniczymi uznanymi przez konstytucje tych państw, nie mogą być zaakceptowane we Wspólnocie”. TM i TA  art. 6 ust. 2 TUE = ogólne zasady prawa wspólnotowego

TS czerpał inspiracje co do treści chronionych praw m.in. z: tradycji konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich 155/79 AM & S Europe Ltd przeciwko Komisji - prawo do poufności korespondencji między klientem i prawnikiem z umów międzynarodowych/ w szczególności EKPC Traktatów założycielskich

TSUE w zakresie swojej kompetencji interpretuje i kontroluje zgodność z prawami podstawowymi aktów: instytucji państw członkowskich – gdy wykonują prawo UE (sytuacja 5/88 Wachauf) – gdy wprowadzają dozwolone derogacje od swobód rynku (sytuacja C-260/89 ERT)

Kontrola aktów prawodawczych UE  Saga Kadi rozporządzenia UE nakładające środki ograniczające przeciwko jednostkom związanym z Usama bin Ladenem, Al-Kaidą i Talibami Kadi 2005 T-306/01 Yusuf oraz Al Barakaat International Foundation v Rada; T-315/01 Kadi v Rada i Komisja - rozporządzenia UE implementujące sankcje RB ONZ – nie podlegają kontroli Kadi 2008 sprawy połączone C-402/05 P i C-415/05 P Kadi v Rada i Komisja – pełna kontrola aktów UE ! zobowiązania wynikające z um nie mogą naruszać zasady poszanowania przez akty UE praw podstawowych / rozp. nieważne – narusza prawo do obrony, skutecznej ochrony sądowej Kadi 2010 T-85/09 Kadi v Komisja – Kadiemu przedstawiono uzasadnienie Komitetu ONZ ds. sankcji/ nieważne nowe rozporządzenie K  uzasadnienie niejasne

Kadi 2013 C-584/10 P, C-593/10 P i C-595/10 P Komisja, Rada, Zjednoczone Królestwo v Kadi Organ UE - obowiązek starannego i bezstronnego badania powodów umieszczenia na liście (poinformować osobę zainteresowaną, umożliwić jej przedstawienie swoich uwag, współpraca z Komitetem ds. Sankcji itp., dowody poufne lub nie) – ciężar dowodu – na organie Sąd – ocena dowodów, może żądać od organów UE dowodów, nie mogą się powołać na tajemnicę lub poufność/ ocenia czy można je przekazać osobie (oraz wartość dowodową dowodów niejawnych), wystarczy stwierdzić, że jeden z powodów wpisania na listę jest precyzyjny i konkretny by umożliwić obronę i skuteczną kontrolę sądową Kadi – brak konkretnych dowodów/ rozporządzenie nieważne

Kontrola aktów administracyjnych UE 130/75 Prais v Rada C-404/92 P, X v Komisja C-274/99 P Connolly v Komisja

Kontrola działań PCz – gdy stosują prawo UE Akty prawa UE (dyrektywy) oparte na prawach człowieka np. 36/75 Rutili, 222/84 Johnston Rozporządzenia pozostawiające swobodę PCzł 5/88 Wachauf Derogacje od swobód rynku C-260/89 ERT

„Sytuacja poza zakresem prawa Unii” 12/86 Demirel – prawo UE nie reguluje/ Pczł swoboda/ prawo do łączenia rodzin C-159/90 Grogan C-299/95 Kremzov v. Austria C-309/96 Annibaldi C-60/00 Mary Carpenter C-328/04 Attila Vajnai

Artykuł 51 KPP UE Zakres 1. Postanowienia niniejszej Karty mają zastosowanie do instytucji i organów Unii z właściwym uwzględnieniem zasady pomocniczości oraz do Państw Członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii. Państwa te zatem szanują prawa, przestrzegają zasad i popierają ich stosowanie zgodnie ze swymi kompetencjami. 2. Niniejsza Karta nie ustanawia żadnej nowej kompetencji ani zadania dla Unii, ani nie zmienia kompetencji i zadań określonych w Traktatach.

Problemy - art. 51 (1)KPP „wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo UE” C-617/10 Åkerberg Fransson (2013)  „gdy przepisy krajowe mieszczą się w zakresie zastosowania prawa UE” „zastosowanie prawa UE” oznacza jedocześnie, że zastosowanie znajduje KPP  „powiązanie określonego stopnia z prawem UE”

Åkerberg Fransson „Jak z tego wynika, dodatkowe zobowiązania podatkowe i postępowanie karnoskarbowe, a więc tego rodzaju środki, jak stosowane wobec oskarżonego w sprawie głównej z powodu nieprawdziwych informacji podanych przez niego w odniesieniu do podatku VAT, stanowią wykonanie art. 2, art. 250 ust. 1 i art. 273 dyrektywy 2006/112 (...) oraz art. 325 TFUE, a zatem akt stosowania prawa Unii w rozumieniu art. 51 ust. 1 karty.” (pkt 27)

Sytuacje mieszane Krajowe standardy mogą być stosowane pod warunkiem, że ich zastosowanie nie podważa poziomu ochrony wynikającego z KPP, interpretowanej zgodnie z orzecznictwem TSUE, ani pierwszeństwa, jednolitości i skuteczności prawa UE (pkt 29)

Sytuacje w zakresie prawa UE KPP ma być stosowana bezpośrednio zgodnie z doktrynami Simmenthal i CILFIT (pkt 45-46)

Artykuł 52 (1-3) KPP Zakres praw gwarantowanych 1. Wszelkie ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności uznanych w niniejszej Karcie muszą być przewidziane ustawą i szanować istotę tych praw i wolności. Z zastrzeżeniem zasady proporcjonalności, ograniczenia mogą być wprowadzone wyłącznie wtedy, gdy są konieczne i rzeczywiście realizują cele interesu ogólnego uznawane przez Unię lub wynikają z potrzeby ochrony praw i wolności innych osób. 2. Prawa uznane w niniejszej Karcie, których podstawą są Traktaty, są wykonywane na warunkach i w granicach określonych w tych Traktatach. 3. W zakresie, w jakim niniejsza Karta zawiera prawa, które odpowiadają prawom zagwarantowanym w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, ich znaczenie i zakres są takie same jak praw ustanowionych przez tę Konwencję. Niniejsze postanowienie nie stanowi przeszkody, aby prawo Unii zapewniało szerszą ochronę.

Prawa i zasady Art. 52 (5) KPP Postanowienia niniejszej Karty zawierające zasady mogą być wprowadzane w życie przez akty prawodawcze i wykonawcze przyjęte przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii oraz przez akty Państw Członkowskich, gdy wykonują one prawo Unii, korzystając ze swoich odpowiednich uprawnień. Można się na nie powoływać w sądzie jedynie w celu wykładni tych aktów i kontroli ich legalności. Prawa się respektuje a zasad przestrzega/ Wyjaśnienia

Wyjaśnienia do art. 52 (2) KPP (…) Zasady mogą być wykonywane poprzez akty prawodawcze lub wykonawcze (przyjęte przez Unię zgodnie z jej uprawnieniami oraz Państwa Członkowskie jedynie gdy wykonują prawo Unii); stają się one zatem istotne dla sądów i trybunałów jedynie wtedy, gdy akty takie są interpretowane lub poddawane kontroli. Nie stanowią one podstawy do żadnych praw bezpośrednich do podejmowania działań pozytywnych przez instytucje Unii lub władze Państw Członkowskich. Jest to spójne zarówno z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości (zob. w szczególności orzecznictwo w sprawie „zasady ostrożności” w artykule 191 ustęp 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej: wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 11 września 2002 r. w sprawie T-13/99, Pfizer przeciwko Radzie, z licznymi odniesieniami do wcześniejszego orzecznictwa, oraz wyroki w sprawie artykułu 33 (dawny artykuł 39) w sprawie zasad prawa rolnego, np. wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie 265/85, Van den Berg, Rec. 1987, s. 1155: sprawdzenie zasady stabilizacji rynku i uzasadnionych oczekiwań), jak i z podejściem stosowanym w systemach konstytucyjnych Państw Członkowskich względem „zasad”, w szczególności w dziedzinie prawa społecznego.

Przykładowe zasady Artykuł 25 Prawa osób w podeszłym wieku Unia uznaje i szanuje prawo osób w podeszłym wieku do godnego i niezależnego życia oraz do uczestniczenia w życiu społecznym i kulturalnym. Artykuł 26 Integracja osób niepełnosprawnych Unia uznaje i szanuje prawo osób niepełnosprawnych do korzystania ze środków mających zapewnić im samodzielność, integrację społeczną i zawodową oraz udział w życiu społeczności. Artykuł 37 Ochrona środowiska Wysoki poziom ochrony środowiska i poprawa jego jakości muszą być zintegrowane z politykami Unii i zapewnione zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. W niektórych przypadkach artykuł Karty może zawierać zarówno elementy prawa, jak i zasady, np. artykuły 23, 33 i 34

C-176/12 Association de médiation sociale/ KPP – ocena działań PCz/ prawo wykonujące dyrektywę doprecyzowującą art. 27 KPP/ zakaz wykluczania określonych kategorii pracowników z określania liczby pracowników przedsiębiorstwa / w pr. fr. od liczby personelu przedsiębiorstwa zależy wybór przedstawicieli pracowników, rada pracownicza itp. Art. 27 KPP Pracownikom lub ich przedstawicielom należy zagwarantować, na właściwych poziomach, informację i konsultację we właściwym czasie, w przypadkach i na warunkach przewidzianych w prawie wspólnotowym oraz ustawodawstwach i praktykach krajowych.

Nowe art. 52 ust. 4-7 KPP 4. W zakresie, w jakim niniejsza Karta uznaje prawa podstawowe wynikające ze wspólnych tradycji konstytucyjnych Państw Członkowskich, prawa te interpretuje się zgodnie z tymi tradycjami. 5. Postanowienia niniejszej Karty zawierające zasady mogą być wprowadzane w życie przez akty prawodawcze i wykonawcze przyjęte przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii oraz przez akty Państw Członkowskich, gdy wykonują one prawo Unii, korzystając ze swoich odpowiednich uprawnień. Można się na nie powoływać w sądzie jedynie w celu wykładni tych aktów i kontroli ich legalności. 6. Ustawodawstwa i praktyki krajowe uwzględnia się w pełni, jak przewiduje to niniejsza Karta. 7. Wyjaśnienia sporządzone w celu wskazania wykładni niniejszej Karty są należycie uwzględniane przez sądy Unii i Państw Członkowskich.

Artykuł 53 KPP Poziom ochrony Żadne z postanowień niniejszej Karty nie będzie interpretowane jako ograniczające lub podważające prawa człowieka i podstawowe wolności uznane, we właściwych im obszarach zastosowania, przez prawo Unii i prawo międzynarodowe oraz umowy międzynarodowe, których Unia lub wszystkie Państwa Członkowskie są stronami, łącznie z europejską Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz przez konstytucje Państw Członkowskich. C-399/11 Melloni/Ministerio Fiscal

Poziom ochrony  C-36/02 Omega Gra „w zabijanie” zakazana przez niemiecką policję  zagraża bezpieczeństwu publicznemu, ponieważ akty symulujące zabijanie i wynikająca stąd trywializacja gwałtu są sprzeczne z podstawowymi wartościami przeważającymi w opinii publicznej (narusza godność ludzką, o której mowa w art. 1 ust. 1 niemieckiej konstytucji) swoboda przepływu usług (art. 49 TWE)/ wyposażenie i technologia używana przez firmę była dostarczona przez spółkę brytyjską

C-399/11 Melloni pytanie prejudycjalne hiszpańskiego TK - gdy akt prawa UE wymaga przyjęcia krajowych środków stosowania, organy i sądy krajowe są uprawnione do stosowania krajowych standardów ochrony praw podstawowych, ale pod warunkiem, że zastosowanie owych standardów nie podważa poziomu ochrony wynikającego z KPP, stosownie do wykładni TSUE, ani pierwszeństwa, jednolitości i skuteczności prawa UE (pkt 60)

Stosowanie KPP w Polsce i Zjednoczonym Królestwie/ w przyszłości w Czechach Deklaracja Polski  w sprawie Karty „Karta w żaden sposób nie narusza prawa Państw Członkowskich do stanowienia prawa w zakresie moralności publicznej, prawa rodzinnego, a także ochrony godności ludzkiej oraz poszanowania fizycznej i moralnej integralności człowieka.”

PROTOKÓŁ NR 30 W SPRAWIE STOSOWANIA KARTY (...) DO POLSKI I ZJEDNOCZONEGO KRÓLESTWA (...) PRAGNĄC zatem sprecyzować stosowanie Karty w stosunku do przepisów prawnych i działań administracyjnych Polski i Zjednoczonego Królestwa oraz możliwość rozpoznawania na podstawie postanowień Karty spraw na drodze sądowej w Polsce i Zjednoczonym Królestwie, (...) Artykuł 1 1. Karta nie rozszerza zdolności Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ani żadnego sądu lub trybunału Polski lub Zjednoczonego Królestwa do uznania, że przepisy ustawowe, wykonawcze lub administracyjne, praktyki lub działania administracyjne Polski lub Zjednoczonego Królestwa są niezgodne z podstawowymi prawami, wolnościami i zasadami, które są w niej potwierdzone. 2. W szczególności i w celu uniknięcia wszelkich wątpliwości nic, co zawarte jest w tytule IV Karty nie tworzy praw, które mogą być dochodzone na drodze sądowej, mających zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa, z wyjątkiem przypadków gdy Polska lub Zjednoczone Królestwo przewidziały takie prawa w swoim prawie krajowym. Artykuł 2 Jeżeli dane postanowienie Karty odnosi się do ustawodawstw i praktyk krajowych, ma ono zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa wyłącznie w zakresie, w jakim prawa i zasady zawarte w tym postanowieniu są uznane przez ustawodawstwo lub praktyki Polski lub Zjednoczonego Królestwa.

Deklaracja Polski  dot. ww. Protokołu „Rzeczpospolita Polska oświadcza, że ze względu na tradycję ruchu społecznego „Solidarność” i jego znaczący wkład w walkę o prawa społeczne i pracownicze, w pełni szanuje prawa społeczne i pracownicze ustanowione prawem Unii Europejskiej, w szczególności prawa potwierdzone w tytule IV Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.”

Sprawy połączone C-411/10 i C-493/10 N.S. / Secretary of State for the Home Department i C-493/10 M.E. i in. / Refugee Applications Commissioner Minister for Justice, Equality and Law Reform/ wyrok Z brzmienia tego przepisu wynika, że jak zauważyła rzecznik generalna w pkt 169 i 170 swojej opinii w sprawie C ‑ 411/10 protokół (nr 30) nie podważa zastosowania karty wobec Zjednoczonego Królestwa czy wobec Polski, co znajduje potwierdzenie w motywach tego protokołu. Tak więc, zgodnie z motywem 3 protokołu (nr 30) art. 6 TUE stanowi, że karta jest stosowana i interpretowana przez sądy Polski i Zjednoczonego Królestwa w ścisłej zgodności z wyjaśnieniami, o których mowa w tym artykule. Ponadto zgodnie z motywem 6 wspomnianego protokołu karta potwierdza prawa, wolności i zasady uznawane w Unii oraz sprawia, że są one bardziej widoczne, nie tworzy jednak nowych praw ani zasad. 120 W takiej sytuacji art. 1 ust. 1 protokołu (nr 30) potwierdza treść art. 51 karty dotyczącego jej zakresu stosowania, a nie ma na celu zwolnienia Rzeczypospolitej Polskiej i Zjednoczonego Królestwa z obowiązku przestrzegania postanowień karty ani uniemożliwienia sądom i trybunałom w tych państwach członkowskich czuwania nad przestrzeganiem tych postanowień. 121 Ponieważ prawa, których dotyczą postępowania przed sądami krajowymi nie są objęte zakresem tytułu IV karty, nie ma potrzeby dokonania wykładni art. 1 ust. 2 protokołu (nr 30)..

Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka z 1950 r. jest niezależnym od prawa UE instrumentem prawnym wiąże 47 państw, w tym 28 PCz UE, nie wiąże UE ustanowiła Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC): – różny od TSUE !!!!! – skargę z tytułu naruszenia EKPC przez państwo stronę wnosi jednostka lub inne państwo strona – wyroki są wiążące, egzekwowane są jednak innymi metodami niż w prawie UE Prawa podstawowe zagwarantowane w EKPC są przestrzegane przez UE na podstawie art. 6 TUE, ponieważ stanowią zasady ogólne prawa Unii

Rozbieżności? 46/87 i 227/88 Hoechst AG przeciwko Komisja art. 8 (1) EKPC „Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.” - TS - nie dotyczy pomieszczeń spółki później ETPC  Niemietz przeciwko RFN  inaczej 155/79 AM & S Europe Ltd przeciwko Komisja – prawo do poufności korespondencji między klientem i prawnikiem (EKPC nie zawiera takiego prawa)

Test TSUE i ETPC ten sam oceniają czy ingerencja władzy publicznej w prawa podstawowe: była określona przez prawo lub zgodna z prawem jej cel był uzasadniony (ważnym interesem publicznym, ochroną praw i wolności osób trzecich) była „niezbędna w społeczeństwie demokratycznym” dla realizacji tego celu test uzasadnionego i proporcjonalnego ograniczenia !!!

Skargi dot. prawa UE przed ETPC ETPC  państwa członkowskie ponoszą odpowiedzialność za działania stworzonej przez siebie organizacji międzynarodowej, o ile organizacja ta nie zapewnia ekwiwalentnej ochrony 13258/87 Melchers & Co. przeciwko RFN 24833/94 Mathews przeciwko UK  kontrola prawa pierwotnego UE 45036/98 Bosphorus przeciwko Irlandii

Kryterium ekwiwalentnej ochrony 45036/98 Bosphorus (...) przeciwko Irlandia / skonfiskowanie samolotów na podstawie rozporządzenia wykonującego sankcje ONZ na FRJ ”Państwa członkowskie nie ponoszą odpowiedzialności za działania organizacji międzynarodowej „tak długo jak odnośna organizacja uważana jest za chroniącą prawa podstawowe, zarówno w odniesieniu do oferowanych gwarancji materialnych jak i mechanizmów kontrolujących ich przestrzeganie, w sposób, który może być uważany przynajmniej za równoważny w stosunku do oferowanego przez EKPC”. Domniemanie równoważności ochrony jest wzruszalne, gdy „w szczególnych okolicznościach konkretnego przypadku, okaże się, że ochrona praw gwarantowanych Konwencją jest w oczywisty sposób niedostateczna”. W takich przypadkach interes współpracy międzynarodowej musi ustąpić wobec roli Konwencji jako „konstytucyjnego instrumentu europejskiego porządku publicznego” w dziedzinie praw człowieka.

ETPC – 12323/11 Michaud v Francja 2012 obowiązek fr. adwokatów do zgłaszania swoich „podejrzeń” w zakresie możliwego podejmowania przez ich klientów działalności związanej z praniem brudnych pieniędzy/ art. 8 EKPC – poufność relacji klient – prawnik domniemanie równoważnej ochrony nie miało zastosowania/ bo ustawa implementowała dyrektywę/ szeroka swoboda PCz

Przystąpienie Unii do EKPC 1979 r. KE wniosek 1990 r. ponowny wniosek KE  Rada przed podjęciem decyzji  art. 300 (6) opinia 2/94 TS przyznał, że poszanowanie praw człowieka jest warunkiem legalności aktów WE ale WE nie ma kompetencji Traktat z Lizbony  art. 6 (2) TUE Unia przystępuje do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Przystąpienie do Konwencji nie narusza kompetencji Unii określonych w Traktatach. Protokół nr 14 do EKPC z 2004 r. zmienia art. 59 EKPC stanowiąc, że: „Unia Europejska może przystąpić do niniejszej Konwencji” wszedł już w życie  Rosja ratyfikowała 1 czerwca 2010 r. !!!!

Argumenty za przystąpieniem UE do EKPC Wzmacnia wiarygodność UE także zew. / TSUE krytykowany – używa PP dla rozszerzenia kompetencji UE/lub by realizować cele gospodarcze / nie jest sądem praw człowieka Kontrola PCz – możliwe konflikty z ETPC Potrzeba kontroli aktów UE

Protokół (nr 8) dotyczący artykułu 6 ustęp 2 TUE w sprawie przystąpienia UE do EKPC „Artykuł 1 [Porozumienie w sprawie przystąpienia przewidziane] w artykule 6 ustęp 2 [TUE], musi odzwierciedlać konieczność zachowania szczególnych cech Unii i prawa Unii, zwłaszcza w odniesieniu do: a) szczególnych warunków ewentualnego udziału Unii w organach kontrolnych [EKPC]; b) mechanizmów niezbędnych do zapewnienia, aby skargi państw nieczłonkowskich i skargi indywidualne były kierowane prawidłowo przeciwko państwom członkowskim lub Unii, w zależności od danego przypadku. Artykuł 2 [Porozumienie], o któr[ym] mowa w artykule 1, zagwarantuje, że przystąpienie nie ma wpływu na kompetencje Unii ani uprawnienia jej instytucji. Zagwarantuje, że żadne je[go] postanowienia nie mają wpływu na szczególną sytuację państw członkowskich w odniesieniu do [EKPC], w szczególności protokołów do niej, środków podjętych przez państwa członkowskie w drodze odstępstwa od [EKPC] zgodnie z jej artykułem 15 i zastrzeżeń do [EKPC] dokonanych przez państwa członkowskie zgodnie z jej artykułem 57. Artykuł 3 Postanowienia [porozumienia], o któr[ym] mowa w artykule 1, nie mogą mieć wpływu na [artykuł 344 TFUE]”.

Deklaracja nr 2 odnosząca się do art. 6(2)TUE „Konferencja uzgadnia, że przystąpienie Unii do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności powinno nastąpić w taki sposób, aby można było zachować szczególny charakter porządku prawnego Unii. W związku z tym Konferencja stwierdza istnienie regularnego dialogu między Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej a Europejskim Trybunałem Praw Człowieka; dialog ten może zostać wzmocniony po przystąpieniu Unii do tej Konwencji. „

Prace przygotowawcze Powołanie specjalnej grupy roboczej Wspólny komunikat przewodniczących Trybunałów - ETPC /Costa oraz TSUE/Skouris Przystąpienie generalnie na takich samych zasadach jak państwa/ z niezbędnymi modyfikacjami wynikającymi ze specyfiki EU

Projekt umowy o przystąpieniu UE do EKPC 2011/ zrewid Przystąpienie także do niektórych protokołów do EKPC Skargi bezpośrednie przeciwko UE/ dopozwanie PCz Skargi przeciwko PCz stosującym prawo UE (dyrektywy, rozporządzenia itp./szeroka swoboda lub jej brak, gdy dziś ECtHR odmówiłby kontroli) – Mechanizm współpozwania/ decyduje ETPC na wniosek swój lub UE - art. 3/ odp. wspólna/ jeśli naruszenia dałoby się uniknąć jedynie przez nieposzanowanie obowiązku wynikającego z prawa UE – Wyczerpanie drogi wewnętrznej – najpierw sprawę musi rozstrzygnąć TSUE /procedura „wcześniejszego zaangażowania się” – Udział UE w Komitecie Ministrów Rady Europy – Skargi PCz/UE v PCz/UE  Komisja do TSUE o opinię

Opinia 2/13 z 18 grudnia 2014 r. Przystąpienie tak jak państwo a UE nie jest państwem/ nie uwzględnia szczególnych cech UE/ wzajemne zaufanie PCz Wykładnia prawa UE/KPP powinna wiązać ETPC/ konieczna koordynacja EKPC-KPP Protokół 16 z 2013 r. /autonomia prawa UE zagrożona – jednolita interpretacja i stosowanie prawa UE/ ECtHR decyzje przed TSUE/ większość spraw dotyczy PCz stosujących prawo UE – zagrożenie dla dialogu TSUE – sądy krajowe/ mogą nie kierować pytań prejudycjalnych bo i tak UE może być dopozwana lub mechanizm „wcześniejszego zaangażowania” Nie eliminuje możliwości skarg PCz/UE-PCz/UE – sprzeczne z art. 344 TFUE

Opinia 2/13 Mechanizm „współpozwania” – ETPC oceniałby wiążąco podział kompetencji między PCz i UE Procedura „wcześniejszego zaangażowania” – o tym czy kwestia była rozstrzygana powinna decydować UE/ przyznanie tej kompetencji ETPC = kompetencji do interpretowania orzecznictwa TSUE/procedura ograniczona do kontroli legalności – brak wykładnia prawa wtórnego – to narusza kompetencje UE i TSUE ETPC mógłby kontrolować akty w zakresie WPZiB – a TSUE ma tu ograniczoną kompetencję => wyłączna kontrola organu zewnętrznego – nie uwzględnia szczególnych cech prawa UE