Warszawa, 20.11.2010 Michał Ćwil Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej

Plan wykładów (1) Energia – charakterystyka ogólna INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Plan wykładów (1) Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Energia – charakterystyka ogólna Związek między pracą, mocą i energią. Produkcja energii i jej zużycie Formy, rodzaje i postaci energii Zasada zachowania energii Pomiar energii; jednostki System energetyczny Sektory energii (elektroenergetyka, ciepło i chłód, transport) Źródła odnawialne, nośniki energii; co tak na prawdę się odnawia i w jakim cyklu? Przetwarzanie i konwersja energii Energia pierwotna i końcowa Wartość energii netto i brutto Ciepło spalania a wartość opałowa Konwersja energii – sprawność, straty, bilans

Plan wykładów (2) Przesył i dystrybucja energii INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Plan wykładów (2) Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Przesył i dystrybucja energii Rodzaje sieci elektroenergetycznych, przesył energii elektrycznej Sieć ciepłownicza a lokalne zagospodarowanie energii cieplnej Rodzaje sieci gazowych; przesył biogazu Odnawialne źródła energii w bilansie energetycznym kraju Bilans energii pierwotnej Bilans energii końcowej Bilanse z podziałem na sektory, źródła i technologie Udziały energii ze źródeł odnawialnych w strukturze zużycia Metodologia obliczeń stosowana w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie tzw. zielonych certyfikatów Metodologia obliczeń stosowana w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2009 r. (2009/28/WE)

Praca, moc, energia – model uproszczony INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Praca, moc, energia – model uproszczony Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Praca (w = F * r) mierzona w dżulach (J) Iloczyn siły i przesunięcia. Jeden dżul to praca wykonana przez siłę (F) o wartości 1 niutonu (N) na drodze 1 metra (m). 1N = 1kg * m/(1s2). 1J = 1 N * 1 m = (1 kg * m2) / (1s2) Moc (P = w/t) mierzona w watach (W) Jest to szybkość wykonanej pracy. Stosunek wykonanej pracy (w) do czasu jej wykonania (t). Jeden wat (W) to moc takiego urządzenia, które wykonuje pracę 1dżula (J) w ciągu 1 sekundy (s). 1 W = 1J/1s Energia (E) mierzona w dżulach (J) Zdolność ciała do wykonania pracy. 1J = 1W * 1 s

Formy / rodzaje energii INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Formy / rodzaje energii Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Energia (E) kinetyczna posiadają ciała w ruchu potencjalna w polu grawitacyjnym (na wysokości) Ek = m*v2 2 Ep = m*g*h Ek ciała w ruchu = pracy, jaką może wykonać to ciało, zanim się zatrzyma. m – masa (kg) g – przyspieszenie ziemskie (m/s2) h – wysokość (m) v – prędkość (m/s) Są inne rodzaje energii stanowią różnorodną składową formę energii potencjalnej i kinetycznej

Energia kinetyczna na przykładzie wiaru INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Energia kinetyczna na przykładzie wiaru źródło zdjęć: wikipedia Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO promień łopaty R = 60 m prędkość wiatru v = 10 m/s gęstość powietrza q = 1,2 kg/m3 wiatr masa przepływająca w czasie 1 s to: m = q*V (gęstość x objętość) V = S * v*t m = q * S*v*t powierzchnia zakreślona skrzydłami wirnika S = πR2 = 11 304 m2 Ek = m*v2 2 = 0,5 * (q * S*v*t) * v2 = 0,5*(q*S*v3*t) Ek = 0,5*(1,2*11304*1000*1) kg*m2 s2 = 6 782 400 J Ek - energia pierwotna w czasie 1 s

Inne formy energii Cieplna Chemiczna Elektryczna INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Inne formy energii Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Cieplna Chemiczna Elektryczna Radiacyjna (radiacje elektromagnetyczne) Jądrowa Magnetyczna Sprężystości Dźwiękowa Mechaniczna = Ep + Ek

Każdy rodzaj energii może być przekształcony w inną formę energii INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Zmiana formy energii Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Każdy rodzaj energii może być przekształcony w inną formę energii Przy czym: wysoka sprawność może być zapewniona jeśli przekształceniu nie poddaje się energii cieplnej. Z II zasady termodynamiki wynika, że ciepło nie może samorzutnie przepływać od ciała o temperaturze niższej do ciała o temperaturze wyższej (entropia nie maleje). Dlatego też w przypadku konwersji energii cieplnej występują ograniczenia sprawności procesu. Może być także tak, że energi cieplna charakteryzować będzie się takimi parametrami, że nie będzie możliwa przemiana jej w inną formę.

Zasada Zachowania energii INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Zasada Zachowania energii Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Energia całkowita, czyli suma energii kinetycznej, potencjalnej, cieplnej i wszystkich innych rodzajów energii nie zmienia się. Energia całkowita jest wielkością stałą. We wszystkich procesach przemiany całkowita ilość energii pozostaje stała. „Rzeczy nie mogą powstać z niczego, a gdy zostały stworzone, nie mogą zmienić się w nicość” - Lukrecjusz

Zasada Zachowania energii INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Zasada Zachowania energii Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Energia nie może być sama z siebie stworzona, ani zniszczona. energia odnawialna Energia się nie odnawia ! Odnawia się źródło, stąd: odnawialne źródła energii (OZE).

Rodzaje energii: pierwotna - wtórna INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Rodzaje energii: pierwotna - wtórna Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Energia pierwotna Energia zawarta w pierwotnych nośnikach energii, która nie była poddana żadnym przemianom (konwersjom). Nośniki energii pierwotnej pozyskiwane bezpośrednio z natury to: Biomasa Energia słoneczna Energia wiatru Energia wody Energia geotermalna Energia wtórna Energia otrzymana z przetworzenia energii pierwotnej (lub przetworzenia energii wtórnej) – wytwarzanie energii lub paliw z innych (zwykle pierwotnych) paliw lub energii.

Rodzaje energii: energia finalna i użyteczna INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Rodzaje energii: energia finalna i użyteczna Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Energia finalna (końcowa) Energia przystosowana do użycia (np. energia elektryczna, ciepło, gaz) Energia użyteczna Energia po przemianach w odbiornikach (takich jak: urządzenia gospodarstwa domowego, urządzenia przemysłowe, lampy, grzejniki, samochody, ...) Rodzaje energii użytecznej: świetlna, mechaniczna, cieplna

Rodzaje energii: przemiana energii INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Rodzaje energii: przemiana energii Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO przemiana (konwersja) energii przemiana (konwersja) energii energia wtórna energia finalna energia pierwotna

Przemiana energii pierwotnej na wtórną INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Przemiana energii pierwotnej na wtórną Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO biomasa energia słoneczna wiatru wody geoterm. elektro-ciepłownie CHP elektrownie (także cieplne) ciepłownie wiatrowe wodne energia elektryczna i/lub cieplna odpowiednio biopaliwa, w tym biogaz energia pierwotna energia wtórna

Rodzaje energii: wtórna - końcowa INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Rodzaje energii: wtórna - końcowa źródło zdjęć: własne lub wikipedia Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO przemiana (konwersja) energii np. konwersja fotowoltaiczna energia pierwotna np. słoneczna energia wtórna końcowa elektryczna

Rodzaje energii: energia wtórna - końcowa INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Rodzaje energii: energia wtórna - końcowa źródło zdjęć: własne, GE lub wikipedia Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO przemiana (konwersja) energii np. fermentacja przemiana (konwersja) energii np. spalanie w silniku gazowym energia wtórna np. biogaz energia końcowa (finalna) np. energia elektryczna i ciepło energia pierwotna np. kukurydza

Rodzaje energii: brutto - netto INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Rodzaje energii: brutto - netto źródło zdjęć: wikipedia oraz GE Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO energia pierwotna brutto netto konwersja energii energia finalna nośnik/źródło energii generator (sprawność) (straty) własne zużycie energetyki wytwórczej odbiorca końcowy przesył i dystrybucja (straty)

Rodzaje energii: brutto - netto INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Rodzaje energii: brutto - netto Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Energia finalna brutto EFB > Energia finalna netto EFN energia finalna brutto energia finalna netto własne zużycie energetyki straty na przesyle

Konwersja a transformacja energii – przykład INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Konwersja a transformacja energii – przykład źródło zdjęć: wikipedia Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO transformacja energii konwersja energii energia finalna (elektr.) kocioł turbina generator transformator źródło energii pierwotnej straty

Pobór energii a wytwarzanie – uproszczony model INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Pobór energii a wytwarzanie – uproszczony model Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Urządzenie odbiorcze o mocy 1000 wat (np. odkurzacz) pracując pełną mocą przez 1 godzinę (1h) zużyje (1000 W x 1 h) = 1000 watogodzin energii Jednostka wytwórcza o mocy zainstalowanej 1000 wat (np. elektrownia na biomasę) pracując pełną mocą przez 1 godzinę wyprodukuje 1000 watogodzin energii W energetyce dla rozróżnienia stosuje się następujące jednostki mocy: MWel – jednostka określająca moc elektryczną (megawat mocy elektrycznej) MWth - jednostka określająca moc cieplną (megawat mocy cieplnej)

Moc wytwórcza – charakterystyka jednostki wytwórczej INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Moc wytwórcza – charakterystyka jednostki wytwórczej Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Moc zainstalowana – łączna moc znamionowa generatorów elektrowni, ciepłowni, czy elektrociepłowni. Zwykle określa się oddzielnie moc zainstalowaną elektryczną i cieplną (przy kogeneracji) Moc znamionowa – jest to wartość znamionowa mocy, przy której urządzenie pracuje prawidłowo i zgodnie z normami lub zaleceniami producenta. Wartość ta zazwyczaj podawana jest na tabliczce znamionowej na obudowie urządzenia Moc osiągalna – maksymalna moc jednostki wytwórczej do wytwarzania energii w sposób ciągły w określonym czasie Moc dyspozycyjna - jest to moc osiągalna pomniejszona o ubytki na remonty planowe, ubytki okresowe, eksploatacyjne i losowe.

Moc wytwórcza – charakterystyka jednostki wytwórczej INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Moc wytwórcza – charakterystyka jednostki wytwórczej Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Dla biogazowni nie zintegrowanej z układem do wytwarzania energii elektrycznej/cieplnej, za moc wytwórczą uważa się produkcję biogazu w określonym czasie (np. m3/rok) lub ilość ekwiwalentnej energii elektrycznej obliczanej na podstawie wartości opałowej biogazu oraz referencyjnej wartości sprawności elektrycznej. Dla biopaliw, moc wytwórcza może być określona w tonach/rok W fotowoltaice (PV), nominalną moc modułu fotowoltaicznego określa się przez pomiar prądu i napięcia (P = U * I) podczas zmiany oporu przy określonym oświetleniu. Oświetlenie ma miejsce w tzw. warunkach standardowych – airmass 1,5 (natężenie światła 1000W/m2), temperatura ogniwa 25° C. W wyniku otrzymuje się tzw. moc w jednostkach MWpeak (MWp)

Sprawność konwersji, η (%) INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Sprawność konwersji, η (%) Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO konwersja energii SPRAWNOŚĆ η (%) E WE E WY η = E WY (output) E WE (input) * 100%

Sprawność konwersji, przykład biogaz CHP INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Sprawność konwersji, przykład biogaz CHP Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO E WY = 816 MWh (2938 GJ) biogaz η (%) Ilość: 190 tys. m3 Wartość opałowa: 19 MJ/m3 η = 2938 GJ 190 000 * 19*0,001 GJ * 100% = 81,4%

Pomiar energii - jednostki INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Pomiar energii - jednostki Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Jednostką energii w układzie SI jest: Dżul (ozn. J) Układ SI – Międzynarodowy Układ Jednostek Miar zatwierdzony w 1960 (później modyfikowany) przez Generalną Konferencję Miar. Jest stworzony w oparciu o metryczny system miar. W Polsce układ SI obowiązuje od 1966 r. Został przyjęty przez wszystkie kraje świata z wyjątkiem Stanów Zjednoczonych, Liberii i Birmy.

Pomiar energii – inne stosowane jednostki INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Pomiar energii – inne stosowane jednostki Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Watogodzina (Wh) – “moc” * “czas” 1 Wh = 1 W * 1 h = 1W * 3600 s = 3600 Ws = 3600 J = 3,6 kJ (kilodżuli) Elektronowolt (eV) 1 eV = 1 e · 1 V ≈ 1,602 × 10-19 J = 16020 fJ (femptodżuli) Tona oleju ekwiwalentnego (toe) – tona ropy naftowej 1 toe = 41,868 × 10+9 J = 41,868 GJ Tona paliwa umownego (tpu) - tona węgla kamiennego 1 tpu = 29,3 × 10+9 J = 29,3 GJ (gigadżuli) kaloria (cal) 1 cal = 4,1868 J

Przedrostki jednostek INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Przedrostki jednostek Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Nazwa Symbol Mnożnik jotta Y 1 000 000 000 000 000 000 000 000 = 1024 zetta Z 1 000 000 000 000 000 000 000 = 1021 eksa E 1 000 000 000 000 000 000 = 1018 peta P 1 000 000 000 000 000 = 1015 tera T 1 000 000 000 000 = 1012 giga G 1 000 000 000 = 109 mega M 1 000 000 = 106 kilo k 1 000 = 103 hekto h 100 = 102 deka da 10 = 101 decy d 0,1 = 10-2 centy c 0,001 = 10-2 mili m 0,001 = 10-3 mikro μ 0,000 001 = 10-6 nano n 0,000 000 001 = 10-9 piko p 0,000 000 000 001 = 10-12 femto f 0,000 000 000 000 001 = 10-15 atto a 0,000 000 000 000 000 001 = 10-18 zepto z 0,000 000 000 000 000 000 001 = 10-21 jokto y 0,000 000 000 000 000 000 000 001 = 10-24

Jednostki – przykłady (moc zainstalowana) INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Jednostki – przykłady (moc zainstalowana) Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO 1000 W = 1 kW (kilowat) 1000 kW = 1 MW (megawat) 1000 MW = 1 GW (gigawat) 1000 GW = 1 TW (terawat) 1 TW = 1000 GW = 1000 000 MW = 1000 000 000 kW = 1 x 1012 W 0,001 W = 1 mW (miliwat) 0,001 kW = 1 W (wat) 0,001 MW = 1 kW (kilowat)

Jednostki – przykłady (energia) INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Jednostki – przykłady (energia) Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO 1 kWh = 1*1000*W*60*60*s = 3 600 000 Ws = 3 600 000 J = 3,6 MJ = 0,0036 GJ 1 MWh = 3 600 000 000 J = 3,6 GJ 1 GWh = 3 600 GJ 1 ktoe = 11,63 GWh

Stosowanie jedn. w zależności od sektora INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Stosowanie jedn. w zależności od sektora Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Sektor energii stosowana jedn. energii (praktyka) elektroenergetyka MWh ciepło i chłód GJ transport ktoe (także litr)

System energetyczny odbiorca jedn. wytwórcza sieć energetyczna: INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE System energetyczny źródło zdjęć: wikipedia Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO odbiorca jedn. wytwórcza sieć energetyczna: elektroenergetyczna ciepłownicza gazowa może być także wytwarzanie energii „wyspowe”

Rodzaje sieci elektroenergetycznych INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Rodzaje sieci elektroenergetycznych źródło zdjęć: wikipedia, bociany.pl Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Sieć przesyłowa wysokiego napięcia WN (110kV, 220 kV) najwyższego napięcia NN ≥ 400 kV Sieć dystrybucyjna (rozdzielcza) średniego napięcia SN (1 – 60 kV) sieć niskiego napięcia (<1 kV)

Charakterystyka parametrów sieci INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Charakterystyka parametrów sieci Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Prąd przesyłany w sieci elektroenergetycznej to zwykle prąd przemienny, gdyż daje się łatwo transformować. Moc w układzie można opisać jako: P = U * I * cos (φ); U- wartość napięcia, I – natężenie prądu, φ- przesunięcie fazowe prądu przemiennego Im wyższe napięcie sieci, tym mniejszy prąd i mniejsze straty w przesyle (mniejsze straty mocy na rezystancji przewodów). Można tej samej wartości moc “przesłać” na tym samym napięciu. Jednakże do sieci o danym napięciu znamionowym przyłącza się źródła o określonej wartości - tzw. kryterium zwarciowe (Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej/Dystrybucyjnej): PEL * 20 ≤ PZW PEL – moc znamionowa jednostki przyłączanej PZW - moc zwarciowa (systemowa) w przewidywanym punkcie przyłączenia W sieci 110 kV występują następujące prądy zwarcia: 20, 25, 40 kA.

Sieci przesyłowe w Polsce INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Sieci przesyłowe w Polsce źródło zdjęć: PSE Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO 750 kV 400 kV 220 kV 110 kV

INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Sieć ciepłownicza Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Sieć ciepłownicza – sieć do transportu rurociągowego energii cieplnej od jednostki wytwórczej (np. ciepłownia na biomasę) do odbiorców, za pośrednictwem czynnika termodynamicznego (nośnika ciepła, zwykle woda, para). W przypadku źródeł odnawialnych ciepło w większości przypadków wykorzystane będzie lokalnie bez wprowadzania do sieci.

Sieć gazowa (wtłaczanie biogazu) INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Sieć gazowa (wtłaczanie biogazu) Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Od 11 marca 2010 r. biogaz rolniczy uznany został w prawie energetycznym jako paliwo gazowe, co umożliwia jego wtłaczanie do sieci gazowej (od 1.01.2011). Niestety inne biogazy (wysypiskowy, komunalny, z osadów ścikowych) nie mają takiej możliwości. Biogaz rolniczy może zostać wtłoczony do danej sieci z grupy E lub podgrupy Lw, Ls, Ln, Lm po oczyszczeniu do parametrów gazu transportowanego daną siecią. Ciepło spalania wtłaczanego biogazu nie może być mniejsza niż: E 34 MJ/m3 Lw 30 MJ/m3 Ls 26 MJ/m3 Ln 22 MJ/m3 Lm 18 MJ/m3

Ciepło spalania i wartość opałowa INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Ciepło spalania i wartość opałowa Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Przydatność energetyczna paliwa (biogazu, biomasy) może wystarczająco być opisana przez: ciepło spalania (mierzona w MJ / kg lub MJ / m3) wartość opałową (mierzona w MJ/kg lub MJ / m3) Wartość tych wielkości zależy przede wszytskim od składu chemicznego paliwa i zależy od jego wilgotności i innych właściwości fizycznych. Ciepło spalania: ilość ciepła, jaka powstaje przy spalaniu całkowitym i zupełnym jednostki masy lub jednostki objętości analizowanej substancji w stałej objętości, przy czym produkty spalania oziębiają się do temperatury początkowej, a para wodna zawarta w spalinach skrapla się zupełnie. Wartość opołowa ilość ciepła wydzielana przy spalaniu jednostki masy lub jednostki objętości paliwa przy jego całkowitym i zupełnym spalaniu, przy założeniu, że para wodna zawarta w spalinach nie ulega skropleniu, pomimo że spaliny osiągną temperaturę początkową paliwa.

Ciepło spalania i wartość opałowa INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Ciepło spalania i wartość opałowa Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Wartość opałowa jest mniejsza od ciepła spalania o wartość ciepła parowania wody wydzielającej się z paliwa podczas jego spalania. Woda opuszcza palenisko w postaci pary, więc wartość opałowa określa to ciepło, które wydziela się przy spalaniu paliwa (może być wykorzystane użytecznie).

Odnawialne źródła energii (OZE) – nośniki energii INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Odnawialne źródła energii (OZE) – nośniki energii Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO zgodnie z ROZPORZĄDZENIEM PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (WE) NR 1099/2008 z dnia 22 października 2008 r. w sprawie statystyki energii

INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE OZE – energia wodna Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Energia potencjalna i kinetyczna spadku wód przekształcana w energię elektryczną przez hydroelektrownię, z uwzględnieniem elektrowni szczytowo-pompowych.

OZE – energia geotermalna INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE OZE – energia geotermalna Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Energia dostępna w postaci energii cieplnej ze skorupy ziemskiej, zwykle w formie wody lub pary. Wytwarzana energia równa się różnicy entalpii płynu z odwiertu i płynu, który jest następnie rozprowadzany. Wykorzystuje się ją w dogodnych miejscach: do wytwarzania energii elektrycznej przy użyciu pary suchej lub też solanki o wysokiej entalpii po odparowaniu rzutowym, bezpośrednio jako ciepło używane w centralnym ogrzewaniu, do celów rolnictwa itp.

OZE – energia fal i pływów oceanicznych INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE OZE – energia fal i pływów oceanicznych Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Energia mechaniczna pływów morskich, ruchu fal lub prądów oceanicznych wykorzystywana do wytwarzania energii elektrycznej.

INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE OZE – energia wiatrowa Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Energia kinetyczna wiatru wykorzystywana do wytwarzania energii elektrycznej w turbinach wiatrowych.

OZE – odapady komunalne INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE OZE – odapady komunalne Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Część odpadów komunalnych o pochodzeniu biologicznym. Odpady komunalne - odpady pochodzące z gospodarstw domowych, szpitali i placówek sektora usług, spalane przy użyciu specjalnych instalacji, rozliczane na podstawie wartości opałowej.

INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE OZE – biomasa stała Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Obejmuje organiczne, niekopalne substancje o pochodzeniu biologicznym, które mogą być wykorzystane w charakterze paliwa do produkcji energii cieplnej lub wytwarzania energii elektrycznej, w tym drewno, uprawy, odapdy stałe biodegradowalne, i in.

INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE OZE – biogaz Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Gaz składający się w przeważającej części z metanu i dwutlenku węgla, powstały w wyniku beztlenowej fermentacji biomasy: Biogaz powstały w wyniku procesów gnilnych odpadów na wysypisku. Biogaz powstały w wyniku procesów fermentacji beztlenowej osadów ściekowych. Biogaz powstały w wyniku procesów fermentacji beztlenowej gnojowicy zwierzęcej oraz odpadów w rzeźniach, browarach i innych zakładach przemysłu rolnospożywczego.

OZE – biopaliwa płynne (1) INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE OZE – biopaliwa płynne (1) Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO biobenzyna bioetanol (etanol produkowany z biomasy lub z podatnej na rozkład biologiczny frakcji odpadów), biometanol (metanol produkowany z biomasy lub z podatnej na rozkład biologiczny frakcji odpadów), bio-ETBE (eter etylo-tertbutylowy na bazie bioetanolu; w którym procent objętości bio-ETBE, liczonego jako biopaliwo, wynosi 47 %); bio-MTBE (eter metylo-tert-butylowy produkowany na bazie biometanolu, gdzie procent objętości bio-MTBE, liczonego jako biopaliwo, wynosi 36 %).

OZE – biopaliwa płynne (2) INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE OZE – biopaliwa płynne (2) Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO biodiesle biodiesel (tj. ester metylowy produkowany z oleju roślinnego lub zwierzęcego, o jakości oleju napędowego), biodimetyloeter (eter (di)metylowy produkowany z biomasy), Fischer-Tropsch (mieszanka Fischera-Tropscha produkowana z biomasy), bio-oleje ekstrahowane na zimno (olej produkowany z nasion oleistych przez wyłącznie mechaniczną obróbkę) wszelkie inne płynne biopaliwa będące dodatkiem lub domieszką do oleju napędowego wysokoprężnych silników transportowych lub wykorzystywane bezpośrednio jako tego rodzaju olej. Płynne biopaliwa wykorzystywane bezpośrednio w charakterze paliwa, nieobjęte kategoriami „biobenzyna” i „biodiesel”.

pigeo@pigeo.pl www.pigeo.org.pl INWESTYCJE I ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI WYKORZYSTUJĄCYMI OZE Dziękuję za uwagę Warszawa, 20.11.2010, Michał Ćwil, PIGEO Michał Ćwil Polska Izba Gospoadarcza Energii Odnawialnej michal.cwil@pigeo.pl Literatura podana będzie podczas wykładu PIGEO ul. Gotarda 9, 02-683 Warszawa Tel. +48 22 548 49 99, Fax +48 22 548 49 00 pigeo@pigeo.pl www.pigeo.org.pl