Zasady prowadzenia badań przesiewowych w chorobach nowotworowych Dr n. med. Michał F. Kamiński, Prof. dr hab. Jarosław Reguła Zakład Profilaktyki Nowotworów i Klinika Gastroenterologii Onkologicznej, Centrum Onkologii Instytut, Warszawa Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa Institute of Health and Society, University of Oslo, Norway

Jak prowadzić badania przesiewowe? Programowo? Oportunistycznie? www.stevton.com

Skryning programowy, zorganizowany Precyzyjnie określone kategorie wiekowe, metoda i interwał Zdefiniowana populacja docelowa Zespół administracyjny odpowiedzialny za prowadzenie Zespół specjalistów medycznych odpowiedzialny za prowadzenie i opiekę Program kontroli i poprawy jakości Metody ewaluacji raków w populacji docelowej WHO 2005. IARC handbooks of cancer prevention. Volume 10. Cervical cancer screening

Skryning oportunistyczny Skryning poza zorganizowanym programem Zalecenie lekarza rodzinnego/pracownika służby zdrowia Samodzielne zgłoszenie Segnan (editor) 2010: European guidelines for quality assurance in colorectal cancer screening and diagnosis

Programowy vs. oportunistyczny skryning Brak badań klinicznych z randomizacją Głównie badania opisowe ze skryningu cytologicznego w Skandynawii i UK Skryning programowy i oportunistyczny często działa równolegle Medlensky et al. Eur J Cancer 2003;39:1648-1653

Skryning raka szyjki macicy, Anglia Quinn et al. BMJ 1999;318:904-908

Skryning raka szyjki macicy, Anglia This is a diagram showing cervical cancer mortality in England. The y-axis indicate the number of deaths, and the x-axis indicate the calender years from 1950 until 1997. In 1988, the program was reorganized, and from this time onwards, you see that the slope of the mortality curve changes. It starts to decrease more rapidly after reorganization of the program. Quinn et al. BMJ 1999;318:904-908

Skryning raka szyjki macicy, Polska Skryning oportunistyczny Program Umierlaność

Zalety skryningu programowego, zorganizowanego What i

1. Równy dostęp do opieki zdrowotnej Każdy otrzymuje zaproszenie Pozwala dotrzeć do populacji wysokiego ryzyka, nieprzebadanej Niski status społeczny Mniejszości etniczne Konkretne grupy wieku Espinas et al. J Med Screen 2011;18:87-90 Ronco et al. Eur J cancer 1997;33:1262-1267

Skryning raka szyjki macicy w Norwegii – zgłaszalność w systemie oportunistycznym i programowym Cancer in Norway 2009

2.Monitorowanie i poprawa jakości Ustalenie standardów Test przesiewowy Diagnostyka pogłębiona Leczenie/nadzór osób z wynikiem ‘+’ Losy osób z wynikiem ‘-’ Standardy niezbędne dla monitorowania i poprawy

Odsetek wykrywanych gruczolaków (ADR) a ryzyko raka interwałowego Kaminski, Regula et al. NEJM, 2010

Poprawa ADR prowadzi do zmniejszenia ryzyka raka interwałowego Kaminski, et al. DDW 2015

3.Informacja i zaproszenie www.cancerscreening.nhs.uk Woloshin S et al. N Engl J Med 2012;367:1677-1679

4.Zwiększenie zgłaszalności www.hart.ro

List zapraszający/przypominający zwiększa zgłaszalność Zaproszenie vs. Brak zaproszeń Rak szyjki macicy: RR=1.60 (95%CI 1.33-1.92) Rak piersi: RR=1.52 (95%CI 1.28-1.82) Rak jelita grubego: RR=1.15 (95%CI 1.12-1.19) Rak szyjki macicy (Niemcy, brak zaproszeń) 2006: 45% 2011: 47,5% Does an invitation/reminder letter increase uptake? The results are mixed. In Italy, an invitation letter almost doubled uptake. In Belgium, it did not. In Norway, it was dependent of the age group. Ferroni et al. Prev Med. 2012 Geyer S, et al. Arch Gynecol Obstet, 2015

5. Koszt-efektywność Zwiększenie zgłaszalności/pokrycia populacji Zmniejszenie liczby niepotrzebnych testów

Zorganizowany skryning a liczba cytologii przesiewowych w Norwegii Cancer in Norway 2009

6.Ochrona przed wadami skryningu Zbyt częstym skryningiem Niskiej jakości skryningiem Powikłaniami skryningu + diagnostyki pogłębionej Niskim follow-up osób z wynikiem ‘+’ Słabym użyciem zasobów zdrowotnych Leddin et al. Can J Gastroenterol 2010; 24:705-714

Wady skryningu programowego/zorganizowanego Początkowe koszty Brak gwarancji efektywności Wbudowany system ewaluacji na zasadach RHS Kaminski, MF et al. Endoscopy , 2015

Zalety skryningu oportunistycznego Lepszy niż brak skryningu Gdy brak rejestrów populacyjnych, nowotworów

Wady skryningu oportunistycznego Duże trudności w kontroli Jakości skryningu Efektywności Kosztów Nierówność dostępu Nadmierny skryning niektórych grup Zwiększone ryzyko powikłań Sporadyczne badania - > spadek doświadczenia Brak dobrego systemu kontroli wyników ‘+’ WHO 2005. IARC handbooks of cancer prevention. Volume 10. Cervical cancer screening

Oportunistyczny czy zapraszany: Co powinniśmy wybrać? Równość dostępu do skryningu Kontrola i poprawa jakości każdego etapu Maksymalizacja zysków Minimalizacja strat Umiarkowany koszt Wytyczne UE: 10-20% kosztów skryningu na kontrolę jakości i ewaluację

Skryning RJG - osiągnięcia Początek kontroli umieralności na RJG od 2010 Od 2012 zmiana skryningu oportunistycznego na zapraszany (równość dostępu, ↑ pokrycia) Skala programu: pilotaż -> start populacyjnego Innowacyjny program monitorowania i poprawy jakości kolonoskopii przesiewowej SI-PBP + system ewaluacji RHS: ICER <1500$

Skryning RJG - kluczowe potrzeby Dalszy rozwój skryningu zapraszanego Umowy wieloletnie + nowe ośrodki zapraszane ↑ skali (2024): 140 000 kolo + 130 ośrodków System Gastronet: poprawa komfortu ↑ zgłaszalności: kontraktowanie populacji + kampanie medialne Prawny dostęp: KRN, MSW, NFZ ->efektywność Zaangażowanie lekarzy POZ

Skryning RSzM - osiągnięcia ↑ spadku umieralności od 2007 roku ↑ pokrycia populacji: 12,4%->44,4% (70%?) Szkolenia: położne, ginekolodzy, cytodiagności Cytologia przez położne POZ SIMP: rozliczanie, administracja, zaproszenia

Skryning RSzM - kluczowe potrzeby Utrzymanie systemu zapraszanego + poprawa wysyłki: Ciągłość realizacji, listy przypominające, terminy Prawidłowa wycena świadczeń: skryning > AOS Rejestracja wszystkich cytologii (skryning, AOS, prywatne): oszczędność + kontrola jakości Cytologia mobilna + praktyki położne + ginekol. Umocowanie prawne COK + dostęp KRN, MSW, SIMP -> ocena efektywności + kontrola jakości

Skryning raka piersi - osiągnięcia Poprawa stopni zaawansowania + początek spadku umieralności od 2008 roku ↑ pokrycia populacji: 23,4% -> 48,1% (1x: 65%!) Audyt kliniczny + testy specjalistyczne Szkolenia: technicy elektroradiologii SIMP: rozliczanie, administracja, zaproszenia

Skryning raka piersi - kluczowe potrzeby Utrzymanie systemu zapraszanego + poprawa wysyłki: Ciągłość realizacji, listy przypominające, koniec samowoli! Zasady kontraktowania mammobusów (tylko regiony o niskiej zgłaszalności) ↑ kontroli i poprawy jakości: egzekwowanie wskaźników jakości, raki interwałowe, repozytorium Umocowanie prawne COK + dostęp KRN, MSW, SIMP - > ocena efektywności + kontrola jakości Zaangażowanie lekarzy POZ