UKD ( Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna )

Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna (UKD) - to międzynarodowy i powszechnie używany system liczbowego kodowania tematyki książek, by móc je jednoznacznie skatalogować i zakwalifikować do odpowiedniego działu tematycznego

KDD (Klasyfikacja Dziesiętna Deweya), którą opracował Melvil Dewey. Powstanie UKD UKD jest modyfikacją KDD (Klasyfikacja Dziesiętna Deweya), którą opracował Melvil Dewey. W 1876 roku wydał on pierwsze tablice zawierające ok.1000 symboli i szczegółowy indeks przedmiotowy w układzie alfabetycznym. Modyfikacji dokonali dwaj prawnicy belgijscy: Paul Otlet i Henri La Fontaine w latach 1897-1905.

Budowa UKD - oparta jest na zasadzie podziału dziesiętnego polega ona na rozbiciu całości problematyki piśmiennictwa na 10 głównych, równorzędnych klas (działów pierwszego stopnia) oznaczanych symbolami jednocyfrowymi od O do 9

Działy główne UKD (pierwszego stopnia) 0 Dział ogólny 1 Filozofia. Psychologia 2 Religia. Teologia. Religioznawstwo 3 Nauki społeczne. Prawo. Administracja 4 dział pusty 5 Matematyka. Nauki przyrodnicze 6 Nauki stosowane. Medycyna. Nauki techniczne. Rolnictwo 7 Sztuka. Rozrywki. Sport 8 Językoznawstwo. Nauka o literaturze. Literatura piękna 9 Archeologia. Geografia. Biografie. Historia

Działy drugiego i trzeciego stopnia Każdy z działów głównych ulega dalszemu podziałowi (również na 10) działów drugiego stopnia, znakowanych dwucyfrowo przez dopisanie do symbolu działu głównego jednej z cyfr od O do 9. Te z kolei działy dzieli się na 10 działów trzeciego stopnia i oznacza je symbolami trzycyfrowymi, powstającymi przez dopisywanie cyfr (i tak dalej w głąb, aż do wyczerpania podstawy klasyfikacji)

Działy drugiego stopnia 51 - Matematyka 52 - Astronomia 53 - Fizyka 54 - Chemia 55 - Geologia 56 - Paleontologia 57 - Biologia 58 - Botanika 59 - Zoologia

Działy trzeciego stopnia 591 – Pierwotniaki 592 – Bezkręgowce 594 – Mięczaki 595 – Owady 596 – Strunowce 597 – Kręgowce 598 – Gady 599 – Ssaki

Tablice UKD Praca z Uniwersalną Klasyfikacją Dziesiętną odbywa się na podstawie tablic klasyfikacji. Tablice UKD podają zakresy, znaczenia oraz interpretację symboli w ten sposób, że każdy symbol zamieszczony w tablicach ma swój opis, odpowiednik słowny, ujmowany następnie alfabetycznie w indeksie.

Rodzaje tablic UKD 1.   Wydania pełne - obejmują wszystkie symbole klasyfikacji obowiązujące w dniu ukończenia opracowania edycji. 2.  Wydania pośrednie - liczą ok. 30% symboli wersji pełnej. 3.  Wydania skrócone - zawierają ok. 10% symboli wydania źródłowego Wydania bardzo skrócone, inaczej skondensowane - ograniczają się do ok. 2% symboli. 5.  Wydania specjalne (branżowe) - obejmują symbole obliczone według potrzeb danej specjalności.

Budowa tablic UKD System UKD składa się z:     tablic głównych,      tablic pomocniczych,      indeksu przedmiotowego.

zawierają zasadniczy schemat podziału Tablice główne UKD zawierają zasadniczy schemat podziału - całość wiedzy dzielą na 10 klas głównych oznaczonych symbolami cyfrowymi od 0 do 9 wraz z objaśnieniami

Tablice pomocnicze UKD służą do uściślenia klasyfikacji opracowywanego dokumentu dzielą się na trzy części: tablice Ia i Ib - podają znaki łączące wraz z informacjami o ich stosowaniu tablice Ic-Ik - zawierają poddziały wspólne i podziały A/Z tablica II - omawia poddziały analityczne i syntetyczne

- szereguje alfabetycznie Indeks przedmiotowy UKD - szereguje alfabetycznie słowne odpowiedniki symboli zawartych w danym wydaniu

Symbole główne i pomocnicze UKD Symbole główne - zawarte są w tablicach głównych UKD, oznaczają zasadnicze treści i przedmioty klasyfikowanych dokumentów Symbole pomocnicze - służą do sprecyzowania, "dookreślenia” pod różnymi względami symboli głównych i mogą występować tylko w połączeniu z tymi symbolami.

Symbole pomocnicze UKD: Symbole poddziałów wspólnych - znakują formalne i rzeczowe aspekty wspólne dla ogółu piśmiennictwa poddziały wspólne języka - wskazują język, w jakim dokument jest napisany lub z jakiego i na jaki jest przetłumaczony b) poddziały wspólne formy - wskazują formy piśmiennicze i wydawnicze dokumentów c) poddziały wspólne miejsca - oznaczają lokalizację przestrzenną przedmiotów treści, miejsca zdarzenia, pochodzenia opisywanych obiektów

d) poddziały wspólne rasy, narodowości i grupy etnicznej – oznaczają aspekt narodowościowy, etniczny lub grupy ludności, których dotyczy treść dokumentu e) poddziały wspólne czasu - służą do oznaczania wszelkich charakterystyk chronologicznych określających przedmiot treści dokumentu f) poddziały wspólne punktu widzenia i sposobu ujęcia tematu – określają aspekt omówienia tematu czy przedmiotu treści poddziały wspólne punktu widzenia - wskazują na obiektywny punkt widzenia, aspekt ogólny, z którego rozpatrywany jest temat poddziały wspólne sposobu ujęcia tematu – oznaczają aspekty subiektywny, np.: punkt widzenia autora związany z jego światopoglądem, specjalizacją zawodową, przeznaczeniem czytelniczym dokumentu itp.

poddziały wspólne materiałów i osób poddziały wspólne materiału - określają surowiec lub składniki, z jakich zostały wykonane przedmioty omówione w dokumencie w przypadkach, gdy dany materiał nie jest głównym przedmiotem rozważań poddziały wspólne osoby - oznaczają zagadnienia dotyczące osób, ich charakterystyk, w przypadku, gdy zagadnienia te nie stanowią głównego przedmiotu dokumentu lub gdy dla tych charakterystyk nie przewidziano symboli głównych lub analitycznych poddział alfabetyczny A/Z (podział A/Z) - jest podziałem alfabetycznym, który umożliwia wprowadzenie do symbolu UKD (przez użycie liter i słów) nazwy własnej obiektu, stanowiącego przedmiot dokumentu

2) Poddziały analityczne - występują we wszystkich niemal działach UKD oraz w niektórych poddziałach wspólnych. Wyrażają one cechy charakterystyczne dla wielu lub wszystkich obiektów danej dziedziny 3) Poddziały syntetyczne - symbole poddziałów syntetycznych z apostrofem 'l/'9 stanowią specyficzny rodzaj symbolu rozwiniętego. Stosuje się je do tworzenia symboli dla pojęć złożonych, wymagających scalenia co najmniej dwóch symboli. Apostrof zastępuje powtarzającą się część symbolu, odnoszącą się do wszystkich symboli scalonych.

ze względu na strukturę (budowę): Rodzaje symboli UKD ze względu na strukturę (budowę): Symbol prosty – to symbol główny lub pomocniczy, do którego nie dołączono żadnego innego symbolu, np. 34 - Nauki prawne. Prawo Symbol rozwinięty – to symbol, który zawiera jeden symbol główny oraz co najmniej jeden symbol poddziałów pomocniczych, np. 82(091) - Historia literatury Symbol złożony – symbol składający się co najmniej dwóch symboli prostych lub rozwiniętych, powiązanych odpowiednim znakiem łączącym, wskazującym na relacje zachodzące między tymi symbolami, np. 3.001:172:282 - Katolicka nauka społeczna

Znaki łączące Znaki łączące + (plus) / (kreska ukośna) : (dwukropek) :: (dwukropek podwójny)  Znak [ ] włączenia i grupowania

Bibliografia: Bibliotekarstwo, pod red. Z. Żmigrodzkiego, wyd. 2 uzup. i rozsz., Warszawa 1998. Saniewska D., Vademecum nauczyciela bibliotekarza. Wyd. 7 uzup. i popr., Warszawa 2007. Przybylska J., Omówienie zmian symboli UKD. Cz.1 „Biblioteka” 2008, nr 3, s. 33-36. Stopa A., O treści książek: opracowanie rzeczowe piśmiennictwa, Warszawa 2002.

Opracowanie: Jolanta Raźniewska – Burczak Ewa Majer - Bobruś