A. Bukała Stanisław Jachowicz poeta z Dzikowa

Stanisław Jachowicz . Urodził się 17 kwietnia 1796 roku w Dzikowie w powiecie tarnobrzeskim. Był polskim poetą, pedagogiem, działaczem charytatywnym, czołowym bajkopisarzem dziewiętnastowiecznym. W życiu osobistym Stanisława Jachowicza nie brakowało trudnych okresów. Brak ojca, dzieciństwo bez rówieśników i niemal bez zabaw, szybkie rozstanie z domem rodzinnym, później utrata pracy były trudnymi doświadczeniami.

Kim był? nauczycielem języka polskiego wychowawcą metodykiem nauczania najlepszym polskim bajkopisarzem dla dzieci  twórcą polskiej literatury dla dzieci dziennikarzem i wydawcą powstańcem listopadowym patriotą opiekunem społecznym dzieci twórcą i dobroczyńcą sierocińców i ochronek ojcem 7 dzieci (w tym 4 przybranych)

Dzieciństwo Stanisław Jachowicz urodził się w niezamożnej rodzinie szlacheckiej. Jego ojciec, Wojciech Jachowicz, był zarządcą dóbr właścicieli Dzikowa — Tarnowskich. Po śmierci ojca wychowaniem czteroletniego Stanisława i jego rodzeństwa zajęła się matka, Wiktoria. Wychowany był w surowej atmosferze, pozbawiony towarzystwa rówieśników. Wcześnie opuścił dom rodzinny — w wieku ośmiu lat został przez matkę wysłany do szkoły pijarów w odległym o kilkadziesiąt kilometrów Rzeszowie, następnie do gimnazjum w Stanisławowie.

Dalsza edukacja Edukację kontynuował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu we Lwowie, gdzie był współzałożycielem i wpływowym członkiem tajnego Towarzystwa Ćwiczącej się Młodzieży w Literaturze Ojczystej. Działając w Towarzystwie ,Jachowicz zadebiutował w 1818 roku opublikowanymi w „Pamiętniku Lwowskim” bajkami. Był także inspiratorem i prezesem Towarzystwa Studenckiego Koła Literacko- Naukowego.

Zakończenie nauki Po zakończeniu studiów w 1818 r. osiadł w Warszawie, gdzie objął posadę kancelisty w Prokuratorii Generalnej Królestwa Polskiego. Przystąpił do Związku Wolnych Polaków. Po wykryciu Związku i przeprowadzonym śledztwie objął Jachowicza zakaz zajmowania posad rządowych, więc odtąd głównym źródłem jego utrzymania stała się praca pedagogiczna, posada nauczyciela języka polskiego w domach i na prywatnych stancjach dla dziewcząt. Jako nauczyciel i pedagog pracował do końca życia, publikując liczne prace z zakresu metodyki nauczania.

Pierwsza książka W 1824 wydał w Płocku swoją pierwszą książkę, dedykowany pamięci matki zbiór 58 wierszowanych bajek i umoralniających opowiastek dla dzieci pod tytułem Bajki i powieści. Potrafił zrozumieć dzieci i ich sposób widzenia świata. Był pierwszym, który dostrzegł, że bajki dla dzieci powinny być inne niż klasyczna bajka dla dorosłych.

Zdobycie popularności Przez cztery kolejne lata co roku ukazywały się kolejne, za każdym razem poszerzane wydania Bajek i powieści. Piąte, z roku 1829 zawierało już 113 utworów. Prócz tego Jachowicz zamieszczał swoje teksty w periodykach, opatrując je albo własnym nazwiskiem, albo pseudonimem Stanisław z Dzikowa. Późniejsze wydania Bajek i powieści ukazywały się pod tytułem Bajki i powiastki i zostały przetłumaczone na kilka języków. W XIX wieku był to najpopularniejszy w kraju zbiór utworów dla dzieci, w roku 1871 ukazało się ósme jego wydanie.

Twórczość W 1830 r. przy współudziale Ignacego Chrzanowskiego zaczął wydawać pierwsze w Europie codzienne pismo dla dzieci — „Dziennik dla Dzieci”. Dziennik ukazywał się codziennie, prócz niedziel i świąt, ogółem wydano 299 numerów. Miał, podobnie jak periodyk Hoffmanowej i tygodnik Chrzanowskiego, stałe działy, poświęcone dziejom Polski i wielkim Polakom, historii obcych narodów, dalekim krajom i ich przyrodzie. W „Dziale dziecięcym” zamieszczano wierszyki, powiastki, bajki, poruszano problemy dzieci i ich środowiska. Była też stała rubryka z omówieniami książek dla dzieci.

„Udział’’ w powstaniu Jachowicz był pierwszym, który wciągnął do współpracy nad pismem samych czytelników. Publikował nadsyłane przez nich listy, próbki literackie, organizował konkursy i akcje charytatywne. Kiedy 29 listopada 1830 r. wybuchło powstanie listopadowe, prowadzony przez Jachowicza „Dziennik” wyróżniał się patriotycznym charakterem i zdecydowanie poparł zryw. Na łamach „Dziennika” objaśniano dzieciom pojęcie powstania, miłości do ojczyzny, wskazywano powinności wobec kraju ojczystego, radząc, aby „napawały serca młodociane przykładem cnót bohaterskich”.

Patriota Jako jeden z sekretarzy tajnego Towarzystwa Patriotycznego zamieścił w „Patriocie” tuż po wybuchu powstania Pieśń narodową. Na nutę „Jeszcze Polska nie zginęła”, a jeszcze w czasie powstania zorganizował Towarzystwo Wychowania Dzieci po Poległych Rycerzach.

Edukacja młodych pokoleń Jego gazety i książki dla dzieci miały nie tylko wychowywać, ale i uczyć: czytania, liczenia, historii. Kiedy po upadku powstania listopadowego nasiliła się rusyfikacja szkół, szczególnego znaczenia nabrała dalsza praca Jachowicza nad edukacją młodych pokoleń. Po cofnięciu mu, w 1842r., zakazu druku publikował książeczki do tzw. wychowania macierzystego oraz seryjne tomiki powiastek dla dzieci. Swoich działań edukacyjnych i wychowawczych nie ograniczał do małych dzieci. Pamiętając o wychowaniu i kształceniu młodzieży, napisał Książkę dla rzemieślnika i Rozrywki dla młodzieży rzemieślniczej.

Zainteresowania Jachowicz oprócz literatury dla dzieci tworzył także wiersze dla dorosłych, w których pokazywał między innymi obraz swoich rodzinnych okolic, opisywał wiejskie obyczaje. Utwory te ukazały się w tomie zatytułowanym Pisma różne wierszem, jednak książka przeszła bez echa i pozostaje mało znana. Ponadto amatorsko zajmował się gromadzeniem i kategoryzowaniem przysłów; jego zbiór wykorzystał później Samuel Adalberg.

Filantrop Prócz bajkopisarstwa i intensywnej pracy pedagogicznej Jachowicz z wielkim zaangażowaniem zajmował się opieką społeczną nad dziećmi. Już w lipcu 1830 r. został powołany na stanowisko dyrektora Instytutu dla Moralnie Zaniedbanych Dzieci. Niestety, budynek Instytutu wkrótce uległ zniszczeniu podczas obrony Warszawy w powstaniu listopadowym i nie został po nim odbudowany, a sama instytucja zakończyła działalność.

Dalsze losy Po upadku powstania Jachowicz na krótko wyjechał z Warszawy, być może odwiedził w tym czasie brata Józefa mieszkającego w Tarnobrzegu. Po powrocie w 1832 został członkiem Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, w którym działał aż do śmierci. Stał się znany z wielkiej energii i pomysłowości w zbieraniu datków na rzecz sierocińców, ochronek i szkół. Szczególnie interesował się losem dzieci z najuboższych warstw społeczeństwa — był współtwórcą ochronek, pierwowzorów dzisiejszych przedszkoli, w których dzieci otrzymywały posiłki, bawiły się, były wychowywane i nauczane, podczas kiedy ich matki pracowały poza domem. To z jego inicjatywy rozpoczęto w ochronkach naukę rzemiosł, co miało pomóc wychowankom w dorosłym życiu.

Doceniony za zasługi W 1842 stanął wreszcie dom dla sierot po poległych powstańcach, zbudowany za pieniądze zebrane w zbiórkach zainicjowanych przez Jachowicza. W tym samym roku za zasługi filantropijne przyznano mu Order Świętego Stanisława III klasy i przywrócono prawo druku. Niemal cały dochód z kolejnych wydań Bajek i powiastek Jachowicz przeznaczył na cele dobroczynne, żyjąc z rodziną bardzo skromnie. Pod koniec życia otrzymał od cara dożywotnią pensję.

Rodzina W 1823 r. wziął ślub z Salomeą Jabłońską. Niestety, dwa lata później żona i jego nowo narodzony syn zmarli. W 1833 r. ożenił się powtórnie, tym razem ze swoją dawną uczennicą, Antoniną Ośmiałowską. Prócz dwójki swoich dzieci, urodzonego w 1842 Eryka i cztery lata młodszego Rudolfa, Jachowiczowie wychowywali także czwórkę dzieci zmarłej siostry Antoniny.

Starość Wyczerpany intensywną pracą Stanisław Jachowicz utracił siły i wzrok. W hołdzie dla jego zasług, na jego 61. urodziny przyjaciele i uczniowie postanowili wydać zbiorową pozycję pod wymownym tytułem Wieniec. Pierwszy z tomów ukazał się za życia Jachowicza. Stanisław Jachowicz zmarł w Warszawie w Wigilię Bożego Narodzenia, 24 grudnia 1857 r.; został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

W Tarnobrzegu i powiecie tarnobrzeskim pamięć o Stanisławie Jachowiczu jest wciąż żywa - tarnobrzeskie Przedszkole nr 3 oraz Gimnazjum nr 1 noszą jego imię. Za patrona wybrała go także niedawno Szkoła Podstawowa w Furmanach.

KONIEC

Bibliografia http://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Jachowicz http://www.publio.pl/stanislaw-jachowicz,a3654.html http://encyklopedia.eduteka.pl/wiki/Stanis%C5%82aw_Jachowicz https://www.google.pl/search?q=stanis%C5%82aw+jachowicz+strona&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=aflLU42mLMGqtAaV0oG IDQ&ved=0CAYQ_AUoAQ&biw=1540&bih=788#q=stanis%C5%82aw+jachowicz&tbm=isch http://www.google.pl/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&docid=4HXOJ0kFR3EhJM&tbnid=yHOYsVhXtHu97M:&ved =0CAUQjRw&url=http%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FInsurekcja_warszawska&ei=DRBQU_3YCIjkswarhYDoAQ&psig=AFQj CNEYTO0cAjXi33Gt4kzEmOzJuKDhUA&ust=1397842219819641 https://www.google.pl/search?q=szko%C5%82a+podstawowa+im.+stanis%C5%82awa+jachowicza+w+furmanach&source=lnms&t bm=isch&sa=X&ei=iwxQU_v4Is_JsgaR_YHQDg&ved=0CAcQ_AUoAg&biw=1540&bih=788#imgdii=_ https://www.google.pl/search?q=powstanie+listopadowe&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=EhFQU9jqJ87ZsgbDxIHYCw&ved=0C AYQ_AUoAQ&biw=1540&bih=788 https://www.google.pl/search?q=order+%C5%9Bw.+stanis%C5%82awa&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=YRFQU7LPDIXWtAasjIH IAg&sqi=2&ved=0CAYQ_AUoAQ&biw=1540&bih=788 https://www.google.pl/search?q=tarnobrzeg+dawniej&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=mBFQU6eyDoHBtAb4iYCYDQ&ved=0CAY Q_AUoAQ&biw=1540&bih=788 https://www.google.pl/search?q=warszawskie+towarzystwo+dobroczynno%C5%9Bci&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=zhFQU5- lLIeitAba2YGoBQ&ved=0CAcQ_AUoAg&biw=1540&bih=788