SÓL SOLI NIERÓWNA

Właściwości fizyczne soli Właściwości chemiczne soli Wzory soli Występowanie, zastosowanie i znaczenie soli Otrzymywanie soli Wykrywanie soli Obliczenia dotyczące soli Doświadczenia : wpływ soli na rośliny, krystalizacje, otrz.soli, elektroliza, badanie właściwości soli

SOLE Na Cl szkło, beton, gips, marmur to sole Cząsteczka soli składa się : z metalu i reszty kwasowej SOLE szkło, beton, gips, marmur to sole Na Cl chlorek sodu służy do solenia potraw METAL RESZTA KWASOWA

Jak narysować wzór kreskowy soli ? np. fosforanu V wapnia np. siarczanu IV potasu + II – III + I – II Ca PO4 K SO3 ( ) 2 3 2 – O – O –– P = O K – O S = O Ca : K Ca : – O – O –– P = O Ca :

Jak narysować wzór kreskowy soli ? np. wodorowęglanu wapnia np. wodorowęglanu sodu + II – I + I – I Ca ( ) HCO3 Na HCO3 2 – O C = O O H Na – O C = O Ca H O C = O – O H

Właściwości fizyczne soli : ciała stałe o strukturze krystalicznej niektóre rozpuszczają się w wodzie higroskopijne ich cząsteczki z wiązaniem jonowym

2 Al 3 SO4 Al ( ) SO4 Rozpuszczalne Sole dysocjują , a ich roztwory przewodzą prąd 3+ 2– +III – II 2 Al 3 SO4 Al ( ) SO4 + → 2 3 1 cząsteczka dwa kationy 3 aniony siarczanu VI glinu dysocjuje glinu i siarczanu VI

Muszle ślimaków i małży oraz pancerzyki niektórych pierwotniaków to węglan wapnia. Gdy opadały one na dno mórz – tworzyły pokłady wapieni eksploatowane do dziś. Wapień to główny surowiec przemysłu budowlanego. Muszle są również używane do wyrobu wielu ozdób i biżuterii.

z soli, czyli węglanu wapnia Sole znajdują zastosowanie w budownictwie wapno palone jest używane na każdej budowie i otrzymuje się je z soli, czyli węglanu wapnia

CaO + HNO3  2 Ca NO3 ( )2 + H2O wapno palone zobojętnia kwaśną glebę + II –I CaO + HNO3  2 Ca NO3 ( )2 + H2O

O / \ Ca C = O \ / Ca CO3 CaO + CO2 Ca (OH)2 Wapno palone jest produkowane w cementowniach przez prażenie zmielonego wapienia (CaCO3). Termiczny rozkład tej soli, przygotowywanie zaprawy wapiennej i jej zastyganie przedstawia poniższy chemograf. O / \ Ca C = O \ / temp Ca CO3 CaO + CO2 H2O + H2O CO2 Ca (OH)2 → prażenie (palenie) wapienia → gaszenie wapna = lasowanie wapna → twardnienie wapna gaszonego lub wykrywanie CO2

W czasie przygotowywania zaprawy murarskiej powstaje wodorotlenek wapnia H2O + Ca O  Ca(OH)2 wapno gaszone wapno palone = tlenek wapnia twardnienie zaprawy murarskiej pod wpływem dwutlenku węgla Ca (OH) 2 + CO2 Ca CO3 + H2O mur staje się mokry jest to zaprawa powietrzna

kwaśny deszcz niszczy mur Ca CO3 + HNO3  Ca (NO3)2 2 + H2O + CO2

produkcja wapna palonego CaCO3  CaO + CO2 + CO2 Ca (OH)2 CaCO3 + H2O  Ca (OH)2 produkcja wapna palonego identyfikacja dwutlenku węgla

WĘGLAN WAPNIA Ca CO3

CaCO3 + H2O + CO2 → Ca(HCO3)2 Ca(HCO3)2 → CaCO3↓ + H2O + CO2 Krasowienie węglanowe następuje, gdy woda nasycona dwutlenkiem węgla (pochodzącym z atmosfery oraz z gnijących szczątków organicznych) wsiąka w ziemię łącząc się ze znajdującym się tam węglanem wapnia (CaCO3). W wyniku reakcji tworzy się wodorosól – wodorowęglan wapnia Ca(HCO3)2. CaCO3 + H2O + CO2 → Ca(HCO3)2 Ca(HCO3)2 → CaCO3↓ + H2O + CO2 Woda deszczowa nasycona CO2 drąży w skałach wapiennych nadając górom fantazyjne kształty. Kluczowe znaczenie ma fakt, że sam węglan wapnia Jest słabo rozpuszczalny w czystej wodzie, natomiast wodorowęglan lepiej, może więc migrować. Woda wraz z rozpuszczonym wodorowęglanem może przepłynąć do jaskini, gdzie w wyniku odwrotnej reakcji wytrąca się CaCO3 tworząc nacieki.

Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie w Kotlinie Kłodzkiej jest wyjątkowa pod wieloma względami. Przede wszystkim jest bardzo długa, przez co łatwo było wyznaczyć w niej trasy przeznaczone dla ruchu turystycznego. Korytarze w jaskini mają łączną długość ok. 2,5 kilometra i są ułożone horyzontalnie.

specyficznemu mikroklimatowi panującemu wewnątrz jaskini, Ich powstanie było możliwe dzięki specyficznemu mikroklimatowi panującemu wewnątrz jaskini, czyli mniej więcej stałej temperaturze, wynoszącej ok. 6 stopni, ogromnej wilgotności, zbliżonej do 100% oraz niewielkiemu ruchowi powietrza. To, z czego najbardziej słynie Jaskinia Niedźwiedzia, to zachwycająca szata naciekowa z kalcytu, na którą składają się gęsto rozmieszczone stalaktyty, stalagmity i stalagmaty.

Nazwa Dolomity została nadana na cześć geologa i minearologa pochądzącego z Francji Déodat Gratet de Dolomieu,który w 1789 roku odbywając podróż w góry Tyrolu (dzisiejsze Dolomity) odkrył, że skała, z której zbudowane są te góry różni się od klasycznego wapienia tym, że klasyczny wapień silnie reaguje z kwasem solnym, natomiast wapień z gór Tyrolu reagował bardzo słabo. Na cześć odkrywcy, nowa odmiana wapienia została nazwana dolomitem, a później cały masyw – Dolomitami. Warto jednak podkreślić, ze dolomit stanowi tylko niewielką część tego rejonu, większość zbudowana jest z klasycznego wapienia.

Kreda szkolna to również węglan wapnia. Kreda jest bardziej miękka od wapienia , lecz pochodzenie obu minerałów jest takie samo.

Wykrywanie skały węglanowej Gdy polejemy bryłkę wapienia kwasem obserwujemy obfite pienienie, ponieważ wydziela się gaz. Węglan wapnia reaguje z kwasem wg reakcji +II –II +I –I +II –I H2O + CO2 Ca CO3 + H Cl → 2 Ca Cl + H2 CO3 2 Piana powstaje wskutek wydzielania dwutlenku węgla. Mury budynków to wapień i ulegają one niszczeniu podczas kwaśnego opadu. Ca CO3

H2O + CO2 Ca CO3 + H2SO4  CaSO4 + węglan wapnia przereagował z kwasem identyfikacja skały wapiennej węglan wapnia przereagował z kwasem H2O + CO2 Ca CO3 + H2SO4  CaSO4 + H2CO3 wydziela się dwutlenek węgla CO2

+ + 2  Ca CO3 C H 3COOH Ca ( )2 C H 3COO H2O + CO2 Ca CO3 C H 3COO H –I +II –I + II –II  Ca ( )2 C H 3COO + H2O + CO2 + 2 Ca CO3 C H 3COO H H2CO3 Temu procesowi towarzyszy pienienie Odkamienianie czajnika octem reszta kwasowa Ca CO3 C H 3COOH

CaSO4 siarczan VI wapnia alabastrowy niedźwiedź polarny

alabastrowe skały

alabastrowy abażur lampy

+ 3 H2O 2 + = (Ca SO4)2  H2O Ca SO4  2 H2O twardnienie zaprawy gipsowej gips palony gips krystaliczny półwodny siarczan VI wapnia dwuwodny siarczan VI wapnia (Ca SO4)2  H2O + 3 H2O 2 Ca SO4  2 H2O + = ta zaprawa twardnieje dość szybko pod wpływem wody

SZKŁO TO SÓL CaSiO3 Na2SiO3

SZKŁO to mieszanina : KRZEMIANU SODU KRZEMIANU WAPNIA

SZKŁO to mieszanina :  + +  Ca CO3 Na 2 CO3 C O2 Ca O Na 2 O SiO2 krzemianu sodu i krzemianu wapnia Ca CO3 Na 2 CO3 C O2 Ca O Na 2 O te cztery procesy są przeprowadzane na gorąco w piecu hutniczym  SiO2 + Ca O Ca SiO3 +  SiO2 Na 2 O Na 2 SiO3

KNO3 NH4NO3 Ca3(PO4)2 Zwiększenie plonów można uzyskać za pomocą nawozów sztucznych (soli). Są nimi : saletra potasowa , saletra amonowa i fosforan KNO3 NH4NO3 Ca3(PO4)2 saletra jest używana również do peklowania mięsa

EUTROFIZACJA O2 //// zbiornik gnije i cuchnie promienie słońca nie docierają do zbiornika nawozy spływają z pól do zbiornika tlen nie dociera do zbiornika O2 //// kożuch z glonów zwierzęta duszą się rośliny zamierają, bo nie mogą się odżywiać bez słońca zbiornik gnije i cuchnie

hydratowany kation sodu ROZPAD SIECI JONOWEJ CHLORKU SODU W WODZIE hydratowany kation sodu + _ + _ Cl – Na + Cl – Na + Cl – Na + Na + Cl – Na + Cl – Na + Cl – Na + kation sodu hydratowany anion chlorkowy + _ Cl – anion chlorkowy dipol cząsteczki wody

Zorganizowana sieć krystaliczna jonów w strukturze lodu Pojawienie się jonów soli zakłóca tworzenie sieci krystalicznej lodu i dlatego sól jest używana do posypywania jezdni w czasie zimy. Cl – Na + Na + Cl – Zorganizowana sieć krystaliczna jonów w strukturze lodu nadaje wodzie, w temperaturze poniżej zera, wygląd ciała stałego.

PLAZMOLIZA Przydrożne drzewa, po zimie, kiedy to na asfalt wysypuje się sól, są osłabione plazmolizą korzeni. PLAZMOLIZA Pod wpływem suszy, soli lub cukru komórki roślinne tracą wodę, tracą turgor, a błona komórkowa zaczyna odstawać od ściany komórkowej

FOSFORAN V WAPNIA + II – III Ca3 (PO4)2 nadaje kościom twardość

2 2 3 3 Mg (OH)2 + HCl  Mg Cl2 + H2O Al (OH)3 + HCl  Al Cl3 + H2O dezynfekcja rany woda utlenioną sok żołądkowy zobojętniono mleczkiem magnezowym + II –I + II –I 2 Mg (OH)2 + HCl  2 Mg Cl2 + H2O lub wodorotlenkiem glinu + III –I + III –I 3 Al (OH)3 + HCl  Al Cl3 + H2O 3

tlenek żelaza III przereagował z kwasem + III –III + III –III Fe2O3 + H3PO4  Fe PO4 + H2O 2 2 3 kwas fosforowy V jest składnikiem odrdzewiacza i coca coli

NaHCO3 (kwaśny węglan sodu) Aby ciasto było puszyste potrzebny jest proszek do pieczenia lub soda . NaHCO3 (kwaśny węglan sodu) lub Na2CO3 (węglan sodu)

środki spulchniające zawierają sole sodowe : węglany i fosforany. Sole te pod wpływem temperatury rozkładają się między innymi na dwutlenek węgla Na2 CO3  Na2 O + CO2

Mydła O // – C \ C17H 35 O– Na O // – C \ C15H 31 O– K C17H35COONa TO SOLE SODOWE LUB POTASOWE WYŻSZYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH O C17H35COONa // – C \ C17H 35 2 • c +1 O– Na STEARYNIAN SODU O // – C \ C15H 31 2 • c +1 O– K C15H31COOK PALMITYNIAN POTASU

  Jak mydło myje i pierze ? C17H35 – C – O – Na O // brud = tłuszcz + kurz O // C17H35 – C – O – Na   część hydrofilowa lubi wodę część hydrofobowa lubi tłuszcz

Jak mydło myje i pierze ? C17H35 – C – O – Na O // Część hydrofilowa mydła wciąga całą cząsteczkę wraz z brudem do wody O // C17H35 – C – O – Na

o C H2  o C H o H – O – Na H – O – Na H – O – Na ZMYDLENIE TŁUSZCZU TO HYDROLIZA ZASADOWA TŁUSZCZU // C17H35 – C – O – o C H2  C H // C17H35 – C – O – o 3 cząsteczki stearynianu sodu 3 cząsteczki mydła sodowego // C17H35 – C – O – o H – O – Na H – O – Na glicerol H – O – Na

Obliczanie masy cząsteczkowej soli np. siarczanu VI glinu + III – II 2 Al 2  27u = 54u ( ) SO4 Al 3 3 S 3  32u = 96u 2 1 12 O 12  16u = 192 u mcz = 54 + 96 + 192 = 342 u

( ) ( ) X SO4 Al2(SO4)3 X PO4 Mg3(PO4)2 Ustalanie wzorów soli 2 3 2 3 ustal wzór siarczanu VI z metalem III wartościowym o masie cząsteczkowej 342 u + III – II 2  X + 3 (32 + 64) = 342 X ( ) SO4 Al2(SO4)3 2 3 2 X + 3  96 = 342 2 X + 288 = 342 2 X = 342 – 288 2 X = 54 X = 27 ustal wzór fosforanu V z metalem II wartościowym o masie cząsteczkowej 262 u + II – III X ( ) PO4 3  X + 2 (31 + 64) = 262 2 3 Mg3(PO4)2 3 X + 2  95 = 262 X = 24 3 X = 262 – 190 3 X = 72 3 X + 190 = 262

ROZPUSZCZALNOŚĆ Maksymalna masa substancji – w gramach, jaką da się rozpuścić w 100 g rozpuszczalnika np. wody w określonej temperaturze

Ile jodku potasu trzeba wziąć, aby otrzymać roztwór nasycony w temp. 28 st.C z 250 g wody? rozpuszczalność w temp. 28 st.C wynosi 150 g  100 g H2O X g  250 g H2O X = 150  250 / : 100 X = 15  25 = 375 g trzeba wziąć 375 g jodku Ile nasyconego roztworu powstanie w ten sposób ? mnas roztw = 250 g + 375 g woda + jodek mnas roztw = 625 g 28 st. C

SÓL + WODA = SOLANKA mw mr ms ms ____ Cp =  100 % mr

metody otrzymywania soli KWAS + METAL KWAS + TLENEK METALU KWAS + WODOROTLENEK KWAS + SÓL ZASADA + TLENEK KWASOWY ZASADA + SÓL NIEMETAL + METAL SÓL + SÓL TLENEK METALU + TLENEK KWASOWY roztwór SOLI + METAL mniej aktywny niż metal znajdujący się w soli

Reakcja zobojętnienia KWAS + WODOROTLENEK  SÓL + WODA – III – III +II +II + PO4 2 H3 PO4 3 Mg (OH)2 Mg ( )2 3 + 6 H2O 2 cząsteczki kwasu fosforowego V + 3 cząsteczki wodorotlenku magnezu ↓ 1 cząsteczka fosforanu V magnezu + 6 cząsteczek wody

Reakcja zobojętnienia KWAS + WODOROTLENEK  SÓL + WODA +III – I – I +III + NO3 3 H NO3 Al ( )3 Al (OH)3 + 3 H2O 3 cząsteczki kwasu azotowego V + 1 cząsteczka wodorotlenku glinu ↓ 1 cząsteczka azotanu V glinu + 3 cząsteczki wody

Reakcja zobojętnienia KWAS + WODOROTLENEK  SÓL + WODA – II – II +I +I + 2 H2 SO4 SO4 K OH K 2 + 2 H2O 1 cząsteczka kwasu siarkowego VI + 2 cząsteczki wodorotlenku potasu ↓ 1 cząsteczka siarczanu VI potasu + 2 cząsteczki wody

KWAS + TLENEK METALU  SÓL + WODA – III – III +II – II +II + 3 PO4 2 H3 PO4 Zn O Zn ( )2 3 + 3 H2O 2 cząsteczki kwasu fosforowego V + 3 cząsteczki tlenku cynku ↓ 1 cząsteczka fosforanu V cynku + 3 cząsteczki wody

KWAS + TLENEK METALU  SÓL + WODA – II – II +III – II +III + SO4 3 H2 SO4 ( )3 Fe 2 O 3 Fe 2 + 3 H2O 3 cząsteczki kwasu siarkowego VI + 1 cząsteczka tlenku żelaza III ↓ 1 cząsteczka siarczanu VI żelaza III + 3 cząsteczki wody

KWAS + TLENEK METALU  SÓL + WODA – I – I +IV – II +IV 4 + NO3 H NO3 ( )4 Pb O 2 Pb + 2 H2O 4 cząsteczki kwasu azotowego V + 1 cząsteczka tlenku ołowiu IV ↓ 1 cząsteczka azotanu V ołowiu IV + 2 cząsteczki wody

KWAS + METAL  SÓL + WODÓR +III – III – III + + 2 2 PO4 3 H2 2 H3 PO4 Al Al 6 2 cząsteczki kwasu fosforowego V + 2 atomy glinu ↓ 2 cząsteczki fosforanu V glinu + 3 cząsteczki wodoru

KWAS + METAL  SÓL + WODÓR – II +I – II SO4 + H2 + H2 SO4 2 Na Na 2 2 cząsteczki kwasu siarkowego VI + 2 atomy sodu ↓ 2 cząsteczki siarczanu VI sodu + 1 cząsteczka wodoru

KWAS + METAL  SÓL + WODÓR – I – I +II 2 + NO3 + H2 H NO3 ( )2 Ca Ca 2 cząsteczki kwasu azotowego V + 1 atom wapnia ↓ 1 cząsteczka azotanu V wapnia + 1 cząsteczka wodoru

+ PO4 2 3 + 6 HCl H3 PO4 ( )2 Fe Cl2 Fe 3 KWAS + SÓL  SÓL + KWAS – III – III +II – I +II + PO4 2 H3 PO4 3 Fe Cl2 Fe ( )2 3 +I – I + 6 HCl 2 cząsteczki kwasu fosforowego V + 2 cząsteczki chlorku żelaza II ↓ 1 cząsteczka fosforanu V żelaza II + 6 cząsteczek chlorowodoru

2 cząsteczki kwasu azotowego V + 1 cząsteczka węglanu wapnia KWAS + SÓL  SÓL + KWAS – I – I +II – II +II + NO3 2 H NO3 ( )2 Ca CO3 Ca + H2CO3 H2O + CO2 2 cząsteczki kwasu azotowego V + 1 cząsteczka węglanu wapnia ↓ 1 cząsteczka azotanu V wapnia + 1 cząsteczka wody + 1 cząsteczka tlenku węgla IV

3 + SO4 + 3 H S H2 SO4 ( )3 Al Al2 S3 2 KWAS + SÓL  SÓL + KWAS 2 +III – II +III – II – II 3 + H2 SO4 Al ( )3 SO4 Al2 S3 2 +I – II + 3 H S 2 3 cząsteczki kwasu siarkowego VI + 1 cząsteczka siarczku glinu ↓ 1 cząsteczka siarczanu VI glinu + 6 cząsteczki siarkowodoru

+ + ( )2 2 KOH Cu SO4 Cu OH K SO4 ZASADA + SÓL  SÓL + WODOROTLENEK 2 +II – I +I – I +II – II +I – II 2 + ( )2 + KOH Cu SO4 Cu OH K SO4 2 2 cząsteczki wodorotlenku potasu + 1 cząsteczka siarczanu VI miedzi II ↓ 1 cząsteczka wodorotlenku miedzi II + 1 cząsteczka siarczanu VI potasu

+ + 3 ( )3 3 NaOH Al Cl Al OH Na Cl ZASADA + SÓL  SÓL + WODOROTLENEK +III – I +I – I +III – I +I – I 3 + ( )3 + NaOH Al Cl Al OH 3 Na Cl 3 3 cząsteczki wodorotlenku sodu + 1 cząsteczka chlorku glinu ↓ 1 cząsteczka wodorotlenku glinu + 3 cząsteczki chlorku sodu

+ + 3 ( )2 2 ( )3 2 ( )3 3 ( )2 Ca OH Fe NO3 Fe OH Ca NO3 ZASADA + SÓL  SÓL + WODOROTLENEK +III – I +II – I +III – I +II – I + + 3 ( )2 2 ( )3 Ca OH Fe NO3 2 ( )3 3 ( )2 Fe OH Ca NO3 6 6 2 cząsteczki wodorotlenku wapnia + 2 cząsteczki azotanu V żelaza III ↓ 1 cząsteczka wodorotlenku żelaza III + 1 cząsteczka azotanu V wapnia

+ + 2 ( )2 ( )4 ( )4 2 ( )2 Pb NO3 Pb OH Mg NO3 Mg OH ZASADA + SÓL  SÓL + WODOROTLENEK +IV – I +II – I +IV – I +II – I + + 2 ( )2 ( )4 ( )4 2 ( )2 Mg OH Pb NO3 Pb OH Mg NO3 4 4 2 cząsteczki wodorotlenku magnezu + 1 cząsteczka azotanu V ołowiu IV ↓ 1 cząsteczka wodorotlenku ołowiu IV + 2 cząsteczki azotanu V magnezu

ZASADA + Tlenek kwasowy  SÓL + WODA +II – I +II – I +V – II + + ( )2 ( )2 Mg OH N2O5 Mg NO3 H2O ↓ H – O – N = O 1 cząsteczka wodorotlenku magnezu + 1 cząsteczka tlenku azotu V ↓ 1 cząsteczka azotanu V magnezu + 1 cząsteczka wody

ZASADA + Tlenek kwasowy  SÓL + WODA +II – III +II – I +V – II + + 3 ( )2 ( )2 3 Ca OH P2O5 Ca PO4 H2O 3 ↓ H H H I I I 0 0 0 \ I / P II 3 cząsteczki wodorotlenku wapnia + 1 cząsteczka tlenku fosforu V ↓ 1 cząsteczka fosforanu V wapnia + 3 cząsteczki wody

+ + 6 2 3 P2O3 K PO3 H2O ↓ KOH ZASADA + Tlenek kwasowy  SÓL + WODA 3 +I – III +I – I +III – II + 6 2 + KOH P2O3 K PO3 3 H2O 3 ↓ H H H I I I 0 0 0 \ I / P 6 cząsteczek wodorotlenku potasu + 1 cząsteczka tlenku fosforu III ↓ 2 cząsteczki fosforanu III wapnia + 3 cząsteczki wody

+ + 2 SO3 Na SO4 H2O ↓ NaOH ZASADA + Tlenek kwasowy  SÓL + WODA 2 +I – II +I – I +VI – II 2 + + NaOH SO3 Na SO4 H2O 2 ↓ H H I I 0 0 \ / S // \\ 0 0 2 cząsteczki wodorotlenku sodu + 1 cząsteczka tlenku siarki VI ↓ 1 cząsteczka siarczanu VI sodu + 1 cząsteczka wody

+ + ( )2 Ca OH CO2 Ca CO3 H2O ↓ ZASADA + Tlenek kwasowy  SÓL + WODA +II – I +IV – II +II – II + + ( )2 Ca OH CO2 Ca CO3 H2O ↓ H H I I 0 0 \ / C II 1 cząsteczka wodorotlenku wapnia + 1 cząsteczka tlenku węgla IV ↓ 1 cząsteczka węglanu wapnia + 1 cząsteczka wody

+ 3 ( )2 ZnO P2O5 Zn PO4 ↓ Tlenek metalu + Tlenek kwasowy  SÓL 3 +II – II +V – II +II – III + 3 ZnO P2O5 ( )2 Zn PO4 3 ↓ H H H I I I 0 0 0 \ I / P II 3 cząsteczki tlenku cynku + 1 cząsteczka tlenku fosforu V ↓ 1 cząsteczka fosforanu V cynku

+ CaO SO2 Ca SO3 ↓ Tlenek metalu + Tlenek kwasowy  SÓL +II – II +IV – II +II – II + CaO SO2 Ca SO3 ↓ H H I I 0 0 \ / S II 1 cząsteczka tlenku wapnia + 1 cząsteczka tlenku siarki IV ↓ 1 cząsteczka siarczanu IV wapnia

+ 3 2 ( )3 Al2O3 N2O5 Al NO3 ↓ Tlenek metalu + Tlenek kwasowy  SÓL +III – II +V – II +III – I + 3 Al2O3 N2O5 2 ( )3 Al NO3 ↓ H I N // \\ 0 0 1 cząsteczka tlenku glinu + 3 cząsteczki tlenku azotu V ↓ 2 cząsteczki azotanu V glinu

+ 2 K2O N2O5 K NO3 ↓ Tlenek metalu + Tlenek kwasowy  SÓL +I – II +V – II +I – I + K2O N2O5 2 K NO3 ↓ H I N // \\ 0 0 1 cząsteczka tlenku potasu + 1 cząsteczka tlenku azotu V ↓ 2 cząsteczki azotanu V potasu

+ 3 2 K2O P2O5 K PO4 ↓ Tlenek metalu + Tlenek kwasowy  SÓL 3 +I – II +V – II +I – III + 3 K2O P2O5 2 K PO4 3 ↓ H H H I I I 0 0 0 \ I / P II 3 cząsteczki tlenku potasu + 1 cząsteczka tlenku fosforu V ↓ 2 cząsteczki fosforanu V potasu

+ 2 ( )4 PbO2 N2O3 Pb NO2 ↓ Tlenek metalu + Tlenek kwasowy  SÓL +IV – II +III – II +IV – I + 2 PbO2 N2O3 ( )4 Pb NO2 ↓ H I N II 1 cząsteczka tlenku ołowiu IV + 2 cząsteczki tlenku azotu III ↓ 1 cząsteczka azotanu III ołowiu IV

2 Na + Cl2  Na Cl 2 Zn + Cl2  Zn Cl 2 Al + Cl2 3 2 METAL + NIEMETAL  SÓL (chlorek, siarczek) + I – I 2 Na + Cl2  Na Cl 2 2 atomy sodu + 1 cząsteczka chloru  2 cząsteczki chlorku sodu + II – I Zn + Cl2  Zn Cl 2 1 atom cynku + 1 cząsteczka chloru  1 cząsteczka chlorku cynku + III – I 2 Al + Cl2 3  Al Cl 2 3 2 atomy glinu + 3 cząsteczki chloru  2 cząsteczki chlorku glinu

2 K + S  K S Ca + S  Ca S 2 Al + S 3  Al S METAL + NIEMETAL  SÓL (chlorek, siarczek) + I – II 2 K + S  K S 2 2 atomy potasu + 1 atom siarki  1 cząsteczka siarczku potasu + II – II Ca + S  Ca S 1 atom wapnia + 1 atom siarki  1 cząsteczka siarczku wapnia + III – II 2 Al + S 3  Al S 2 3 2 atomy glinu + 3 atomy siarki  1 cząsteczka siarczku glinu

+ + 2 3 3 ( )3 FeCl3 Zn SO4 Zn Cl Fe SO4 SÓL rozp + SÓL rozp  SÓL + SÓL +III – I +II – II +II – I +III – II 2 + FeCl3 3 3 + Zn SO4 ( )3 Zn Cl Fe SO4 2 2 2 cząsteczki chlorku żelaza III + 3 cząsteczki siarczanu VI cynku ↓ 3 cząsteczki chlorku cynku + 1 cząsteczka siarczanu VI żelaza III

+ + 2 3 6 ( )3 AlCl3 K SO4 K Cl Al SO4 SÓL rozp + SÓL rozp  SÓL + SÓL +III – I +I – II +I – I +III – II 2 + AlCl3 3 6 + K SO4 ( )3 K Cl Al SO4 2 2 2 cząsteczki chlorku glinu + 3 cząsteczki siarczanu VI potasu ↓ 6 cząsteczek chlorku potasu + 1 cząsteczka siarczanu VI glinu

+ + 2 ( )2 Na NO3 Zn SO4 Zn NO3 Na SO4 SÓL rozp + SÓL rozp  SÓL + SÓL +I – I +II – II +II – I +I – II 2 + Na NO3 + Zn SO4 ( )2 Zn NO3 Na SO4 2 2 cząsteczki azotanu V sodu + 1 cząsteczka siarczanu VI cynku ↓ 1 cząsteczka azotanu V cynku + 1 cząsteczka siarczanu VI sodu

+ + 3 ( )4 2 ( )3 4 ( )3 3 ( )2 Sn NO3 Fe SO4 Fe NO3 Sn SO4 SÓL rozp + SÓL rozp  SÓL + SÓL +IV – I +III – II + +III – I 3 ( )4 2 ( )3 +IV – II Sn NO3 Fe SO4 + 4 ( )3 Fe NO3 3 ( )2 Sn SO4 2 12 6 3 cząsteczki azotanu V cyny IV + 2 cząsteczki siarczanu VI żelaza III ↓ 4 cząsteczki azotanu V żelaza III + 3 cząsteczki siarczanu VI cyny IV

+ + 3 2 6 Na S Al Cl Na Cl Al S SÓL rozp + SÓL rozp  SÓL + SÓL 3 2 3 +I – II +III – I +I – I +III – II + 3 2 + 6 Na S Al Cl Na Cl Al S 3 2 3 2 3 cząsteczki siarczku sodu + 2 cząsteczki chlorku glinu ↓ 6 cząsteczek chlorku sodu + 1 cząsteczka siarczku glinu

+ + 2 K S Ca Cl K Cl Ca S SÓL rozp + SÓL rozp  SÓL + SÓL 2 2 +I – II +II – II + 2 + K S Ca Cl K Cl Ca S 2 2 1 cząsteczka siarczku potasu + 1 cząsteczka chlorku wapnia ↓ 2 cząsteczki chlorku potasu + 1 cząsteczka siarczku wapnia

zaszła reakcja wymiany podwójnej +II – II +I – I +I – II +II – I + 2 → + Cu SO4 Na OH Na2 SO4 Cu (OH)2 roztwór siarczanu VI miedzi II połączono z roztworem wodorotlenku sodu zaszła reakcja wymiany podwójnej i powstała mieszanina : roztworu siarczanu VI sodu i zawiesiny wodorotlenku miedzi II , która szybko stała się czarna, bo wodorotlenek miedzi rozłożył się na tlenek miedzi II i wodę. Do powstałego tleneku miedzi II , wsypano łyżeczkę glukozy, aby wykazać redukujące właściwości tego cukru. Nastąpiła redukcja tlenku miedzi II na tlenek miedzi I, a glukoza utleniła się na kwas glukonowy. Zawartość naczynia przybrała ceglastą barwę. Na2 SO4 Cu (OH)2 Cu 2+ + SO4 2 – + 2 Na + + 2 OH – → 2 Na + + SO4 2 – + Cu (OH)2

REAKCJE STRĄCENIOWE OBJAWY REAKCJI SÓL + SÓL MOŻNA ZAOBSERWOWAĆ , GDY JEDEN Z PRODUKTÓW TEJ REAKCJI – SÓL WYTRĄCA SIĘ W POSTACI ZAWIESINY Tym reakcjom towarzyszą często atrakcyjne zmiany kolorów

zaszła reakcja wymiany podwójnej +II – II +II – I +II – II +II – I + → + Cu SO4 Ca Cl2 Ca SO4 Cu Cl2 roztwór siarczanu VI miedzi II połączono z roztworem chlorku wapnia zaszła reakcja wymiany podwójnej i powstała mieszanina dwóch roztworów soli : Ca SO4 zawiesiny siarczanu VI wapnia Cu Cl2 i roztworu chlorku miedzi II Cu 2+ + SO4 2 – + Ca 2 + + 2 Cl – → Ca SO4 + Cu 2+ + 2 Cl –

zaszła reakcja wymiany podwójnej +I – I +I – I +I – I +I – I + → + Ag NO3 Na Cl Ag Cl Na NO3 roztwór azotanu V srebra I połączono z roztworem chlorku sodu zaszła reakcja wymiany podwójnej i powstała mieszanina dwóch roztworów soli : który pod wpływem światła rozkłada się na srebro i chlor Ag Cl serowatej zawiesiny chlorku srebra I Na NO3 drugi produkt wymiany to azotanu V sodu 2 Ag Cl → Ag + Cl2 2 Ag + + NO3 – + Na + + Cl – → Ag Cl + Na + + NO3 –

zaszła reakcja wymiany podwójnej +II – I +I – II +II – II +I – I + → + Fe Cl2 K 2 S Fe S 2 K Cl roztwór chlorku żelaza II połączono z roztworem siarczku potasu zaszła reakcja wymiany podwójnej i powstała mieszanina dwóch roztworów soli : Fe S zawiesiny siarczku żelaza II K Cl i roztworu chlorku potasu Fe 2+ + 2 Cl – + 2 K + + S 2 – → Fe S + 2 K + + 2 Cl –

zaszła reakcja wymiany podwójnej +II – I +I – III +II – III +I – I 3 + 2 → + Cu Br2 K3 PO4 Cu 3 ( PO4 ) 2 6 K Br roztwór bromku miedzi II połączono z roztworem fosforanu V potasu zaszła reakcja wymiany podwójnej i powstała mieszanina dwóch roztworów soli : Cu 3 ( PO4 ) 2 zawiesiny fosforanu V miedzi II K Br i roztworu bromku potasu 3 Cu 2+ + 6 Br – + 6 K + + 2 PO4 3– → Cu3( PO4) 2 + 6 K + + 6 Br –

Dlaczego w pierwszej zlewce nic nie zaobserwujemy ? W pierwszej zlewce nie zajdzie reakcja ponieważ jest niż miedź cynk aktywna bardziej mniej aktywny miedź cynk Na podstawie szeregu aktywności metali wyjaśnij powstawanie osadu miedzi na cynkowej blaszce. A cynk jako mniej aktywny wyparł miedź z jej związku B cynk jako bardziej aktywny wyparł miedź z jej związku C miedź jako mniej aktywna wyparła cynk z jego związku D miedź jako bardziej aktywna wyparła cynk z jego związku

Fe + Cu SO4 → reakcja nie zachodzi rodzaj zanurzanej blaszki roztwór, w którym zanurzono blaszkę siarczan VI glinu chlorek rtęci chlorek sodu obserwacja Fe Ag Cu osad glinu nie powstanie bo glin jest bardziej aktywny od żelaza osad rtęci powstanie bo rtęć jest mniej aktywna od srebra osad sodu nie powstanie bo sód jest bardziej aktywny od miedzi Fe + Cu SO4 → reakcja nie zachodzi 0 +II – I +I – I 0 2 Ag + Hg Cl2 → Ag Cl + Hg 2 2 Ag + Hg 2+ + 2 Cl – → 2 Ag Cl + Hg Cu + Na Cl → reakcja nie zachodzi

9 v + – K A Cl2 Cl– Cu2+ Cl– Elektroliza soli Cu Cl2  Cu2+ + 2Cl – + II –I 9 v + – Cu Cl2  Cu2+ + 2Cl – Cl2 Cl– Cu2+ Cl– e e (K) Cu2+  Cu0 + 2 e (A) 2Cl–  Cl20 – 2 e

9 v + – K A H2 Cl2 Cl– H+ Cl– H+ Na Cl  Na+ + Cl – H2O  H+ + OH – Elektroliza soli kuchennej pozostającej w roztworze wodnym W wyniku tego procesu otrzymujemy: gazowy chlor i wodór (a po ich połączeniu chlorowodór) oraz wodorotlenek sodu, który w obecności fenoloftaleiny zaróżowił się. Roztwór wodny chlorowodoru to kwas solny. K A 9 v + – Na Cl  Na+ + Cl – Na+ OH – H2 Cl2 H2O  H+ + OH – Cl– H+ Cl– H+ e (K) 2H+  H20 + 2 e e To doświadczenie wyjaśniło nam skąd wzięła się zwyczajowa nazwa kwasu chlorowodorowego. (A) 2Cl–  Cl20 – 2 e