ZAGROŻENIA INTERNETOWE A BIBLIOTEKA SZKOLNA Agata Kyzioł Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. KEN przy ul. Smyczkowej 14

Usługi internetowe Poczta elektroniczna Strony internetowe (www) Grupy i fora dyskusyjne FTP (File Transfer Protocol) IRC (Internet Realy Chat) Komunikatory (Tlen, ICQ, Gadu-Gadu i inne)

Zagrożenia Rozpowszechnianie nielegalnych treści Nielegalne uzyskiwanie danych Włamania sieciowe Sekciarze, pedofile i inni Uzależnienie

Nielegalne treści pornografia, w tym pornografia dziecięca, z użyciem przemocy i z wykorzystywaniem zwierząt oferty sprzedaży pirackiego oprogramowania komputerowego oraz nagrań audio i wideo oferty sprzedaży przedmiotów pochodzących z kradzieży lub przemytu informacje propagujące używanie nielegalnych substancji odurzających oraz wskazujące, gdzie można się w nie zaopatrzyć propozycje współpracy w przestępczej działalności popularyzacja treści rasistowskich i atakujących mniejszości

Nielegalne uzyskiwanie danych przechwycenie numeru karty kredytowej przez niepowołaną osobę natrafienie na nieuczciwą firmę lub wręcz stronę stworzoną przez osobę prywatną poznanie zawartości twardego dysku komputera (z hasłami i danymi osobowymi) dostęp zdalny do wszelkich czynności wykonywanych na danym komputerze

Włamania sieciowe wirusy trojany (konie trojańskie) robaki (worms) oprogramowanie adware

Sekciarze, pedofile i inne złudzenie anonimowości podawanie prawdziwych danych przez nieletnich (telefony, adresy, imiona i nazwiska) niemożność zweryfikowania kto znajduje się po drugiej stronie brak kontroli opiekuna (często wynikający z braku umiejętności informatycznych oraz czasu)

Tak działa sekta

Uzależnienie Coraz więcej osób zaczyna zdawać sobie sprawę z tego, że komputer może uzależnić w taki sam sposób jak alkohol, praca czy narkotyki. Początkowo jest to niedostrzegalne, jednak z czasem ten stan przejściowy może się utrwalić w postaci uzależniona. Na ogół dostrzegamy ten problem, gdy jest mocno zaawansowany, natomiast w niewielkim stopniu stosujemy prostą profilaktykę, polegającą na kontroli czasu spędzanego przy komputerze.

Test dr Kimberly Young pozwalający na wykrycie uzależnienia od Internetu Czy czujesz się zaabsorbowany Internetem (gdy myślisz o ostatniej lub następnej sesji, pobycie w sieci)? Czy czujesz potrzebę stałego zwiększania czasu spędzonego w sieci? Czy próbowałeś kilkakrotnie i bez powodzenia kontrolować, ograniczać czas lub w ogóle zaprzestać korzystania z Internetu? Czy czujesz się niespokojny, markotny, zirytowany lub bliski depresji, gdy próbujesz ograniczać czas przebywania w Internecie lub zaprzestać korzystania z niego? Czy pozostajesz w sieci dłużej niż pierwotnie planowałeś? Czy z powodu Internetu naraziłeś na szwank związki z innymi ludźmi, karierę, pracę lub szkołę? Czy oszukiwałeś kogoś (bliskich lub terapeutę), aby ukryć narastające problemy związane z Internetem (np. czy okłamywałeś kogoś, ukrywając jak wiele czasu naprawdę spędzasz w sieci)? Czy używasz Internetu jako sposobu na ucieczkę przed problemami lub na uśmierzenie pogorszonego nastroju (poczucia bezradności, winy, lęku, depresji)?

Szkolny program profilaktyczny Cele Stan obecny Przewidywane efekty Narzędzia stosowane do realizacji celów

Cele Celem działań profilaktycznych jest wzmocnienie czynników chroniących przy jednoczesnej redukcji czynników ryzyka. Cele bezpośrednie - uczeń potrafi dokonać odpowiedniego wyboru zachowań w celu zapewnienia bezpieczeństwa własnego i innych w sieci Internet. Cel pośredni - podniesiona jakość działań podejmowanych na rzecz bezpieczeństwa ucznia w sieci Internet przez osoby sprawujące nad nim opiekę.

Stan obecny niska świadomość zagrożeń wynikających z użytkowania sieci Internet przypadki podawania danych osobowych dzieci, osobom przypadkowym w sieci słabe zabezpieczenie szkolnych baz danych dotyczących uczniów (tam gdzie jest komputeryzacja sekretariatu) mała wiedza informatyczna osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo dzieci zachowania bardzo ufne wobec nieznajomych poznanych w sieci wynikające z braku poczucia zagrożenia i niebezpieczeństwa

Przewidywane efekty wzrost wiedzy i świadomości uczniów, rodziców i nauczycieli na temat bezpieczeństwa w sieci Internet nauczenie podejmowania odpowiednich decyzji w sytuacjach zagrażających bezpieczeństwu utrwalanie nawyku bezpiecznego i świadomego wykorzystania usług internetowych wykorzystanie Internetu w celu poszerzenia zainteresowań uczniów budowanie wizerunku szkoły sprzyjającej bezpieczeństwu dziecka w sieci

Narzędzia stosowane w profilaktyce ankiety dla uczniów, rodziców i nauczycieli zajęcia warsztatowe, pogadanki, prelekcje indywidualne porady program wychowawczy szkoły uwzględniający profilaktykę prezentacje na temat bezpieczeństwa w sieci spotkania z przedstawicielami policji i innych instytucji przeciwdziałających przestępczości w Internecie oraz z dostawcami usług internetowych i właścicielami kawiarenek internetowych uczenie postaw asertywnych

Instytucje i strony www wspierające profilaktykę  www.dzieckowsieci.pl www.dzieci.org.pl  www.beniamin.pl, www.opiekun.com - programy, które blokują dostęp do szkodliwych stron internetowych    www.sieciaki.pl www.fdn.pl- Fundacja Dzieci Niczyje jest organizacją pozarządową o charakterze non-profit zajmującą się szeroko rozumianą pomocą dzieciom krzywdzonym, ich rodzinom i opiekunom. www.kidprotect.pl – przeciwdziałanie patologiom społecznym, a w szczególności przestępczości seksualnej skierowanej przeciwko dzieciom, programy blokujące dostęp do szkodliwych dla dzieci stron internetowych

Czynniki ryzyka i wsparcia Czynniki wsparcia duże zaufanie do dorosłych i nie tylko ciekawość niedojrzałość emocjonalna niewłaściwe relacje rodzinne niskie poczucie własnej wartości poczucie odrzucenia tolerancja wobec piractwa komputerowego instalacja programów antywirusowych i blokujących dostęp do szkodliwych dla dzieci stron internetowych świadomość zagrożeń internetowych oraz nawyk bezpiecznego korzystania z sieci wykorzystywanie Internetu w celu poszerzenia zainteresowań uczniów poszanowanie cudzej własności (prawa autorskie) silna więź dziecka z rodzicami lub opiekunami

Strategie profilaktyczne Strategie normatywne Strategie osobistych postanowień Strategie związane z systemem wartości zewnętrznych

Strategie normatywne Strategia normatywna nawiązuje do przeciwstawienia się naciskom, stać mnie na to by nie ulegać innym. Wykorzystuje uznane przez dzieci wartości, wzmacniając ich oddziaływanie. Wartości, na których się opierają to: nieufność wobec nieznanych osób, podejrzliwość i rozumna analiza ofert przedstawianych przez obcych, poszanowanie cudzej własności w sytuacjach chęci posiadania danego programu, wobec nacisku składanych propozycji.

Strategie osobistych postanowień Opierają się na zobowiązaniach i deklaracjach złożonych przez dzieci i wynikających z rzeczywistej chęci ich realizacji. Najczęściej deklaracja ma formę publiczną i może brzmieć następująco: nie będę korzystać z oprogramowania pirackiego nie będę komunikować się z nieznajomymi, nie będę im podawać żadnych danych osobowych ani rozmawiać o swoich niepokojach zawsze powiadomię rodziców lub osoby dorosłe z mojego najbliższego otoczenia o nieznajomych osobach, które się ze mną kontaktują

Strategie związane z systemem wartości zewnętrznych Opieranie się na ujawnianiu rzeczywistych wartości uznawanych przez otoczenie, np.: nigdy nie ufam nieznajomym, nie korzystam z cudzej własności, w trosce o swoje dane w komputerze nie otwieram nieznanej korespondencji.

Bibliografia Ahuja Vijay, Bezpieczeństwo w sieciach, Warszawa 1997. Atkins Derek [i in.], Bezpieczeństwo Internetu, Warszawa 1997. Falk Bennett, Internet, Wyd. 3, Warszawa 1997. Gawrysiak Piotr, VRML: wirtualna rzeczywistość w Internecie, Warszawa 1996. Gilister Paul A., Internet: przewodnik użytkownika, Wyd. 2, Warszawa 1996. Portale internetowe: – www.profesor.pl - serwis edukacyjny – www.scholaris.pl - Internetowe Centrum Zasobów Edukacyjnych MEN

Serdecznie dziękuję za uwagę Kontakt: Agata Kyzioł Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. KEN w Warszawie Ul. Smyczkowa 14 03-678 Warszawa Tel. (022) 856 00 66 w. 22 (do 16.00) E-mail: agata.kyziol@pbw.waw.pl