Podstawowe problemy prawa penitencjarnego i opieki postpenitencjarnej Dr hab. Tomasz Kalisz Katedra Prawa Karnego Wykonawczego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego

Uwagi wprowadzające Kara pozbawienia wolności powszechnie uznawana jest za jeden z najsurowszych środków reakcji na przestępstwo. Założenie to staje się bardzo wyraźne w kontekście usunięcie z katalogu kar, w ramach międzynarodowej współpracy – niehumanitarnej i nie dającej się pogodzić z powszechnie prezentowanymi wartościami – kary śmierci. Orzeczona i wykonywana kara pozbawienia wolności jest sankcją, która w szczególny sposób dotyka skazanego i jego najbliższych. Jej bezpośrednim następstwem jest izolacja skazanego od rodziny i społeczeństwa. Dolegliwość ta może doprowadzić do deprywacji najważniejszych potrzeb człowieka. W literaturze wskazuje się na problemy: izolacji osobowościowej, utraty samodzielności, zatracenia własnej autonomii, pustki przeżyć emocjonalnych, poddania się wpływom „podkultury więziennej” (pryzonizacja). Kara pozbawienia wolności w dotkliwy sposób doświadcza rodziny skazanych, wiąże się to z przerwaniem normalnych, codziennych kontaktów oraz niemożnością uczestniczenia w życiu osób najbliższych.

1. Cele wykonywania kary pozbawienia wolności Art. 67. § 1. Wykonywanie kary pozbawienia wolności ma na celu wzbudzanie w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego i tym samym powstrzymania się od powrotu do przestępstwa. § 2. Dla osiągnięcia celu określonego w § 1 prowadzi się zindywidualizowane oddziaływanie na skazanych w ramach określonych w ustawie systemów wykonywania kary, w różnych rodzajach i typach zakładów karnych. Art. 73. § 1. W zakładzie karnym utrzymuje się dyscyplinę i porządek w celu zapewnienia bezpieczeństwa i realizacji zadań kary pozbawienia wolności, w tym ochrony społeczeństwa przed przestępczością.

2. Rodzaje zakładów karnych

Rodzaje zakładów karnych Zakłady karne podlegają Ministrowi Sprawiedliwości. Karę pozbawienia wolności wykonuje się w następujących rodzajach zakładów karnych: zakładach karnych dla młodocianych, zakładach karnych dla odbywających karę po raz pierwszy, zakładach karnych dla recydywistów penitencjarnych, zakładach karnych dla odbywających karę aresztu wojskowego.

Zakład karny dla młodocianych   W zakładzie karnym dla młodocianych odbywają karę skazani, którzy nie ukończyli 21 roku życia; W uzasadnionych wypadkach skazany może odbywać karę w tym zakładzie po ukończeniu 21 roku życia. Jeżeli jest to uzasadnione potrzebami oddziaływania, dorosły skazany po raz pierwszy, wyróżniający się dobrą postawą, może, za swoją zgodą, odbywać karę w zakładzie karnym dla młodocianych; korzysta on wtedy z takich uprawnień jak młodociany.

Zakład karny dla recydywistów penitencjarnych W zakładzie karnym dla recydywistów penitencjarnych odbywają karę dorośli skazani za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności lub zastępczą karę pozbawienia wolności oraz ukarani za wykroczenia umyślne zasadniczą lub zastępczą karą aresztu, którzy uprzednio już odbywali takie kary lub karę aresztu wojskowego za umyślne przestępstwa lub wykroczenia, chyba że szczególne względy resocjalizacyjne przemawiają za skierowaniem ich do zakładu karnego dla odbywających karę po raz pierwszy. (art. 86 kkw)

Zakład karny dla odbywających karę po raz pierwszy Wszyscy pozostali skazani dorośli, którzy nie kwalifikują się do wcześniej wymienionych rodzajów zakładów karnych

Table. Skazani i ukarani według grup klasyfikacyjnych 2000-2014 2002 2003 2005 2006 2007 2009 2011 2014 Ogółem w tym: 48.512 59.571 61.041 69.539 74.232 76.335 75.407 73.223 71.133 M – młodociani 10.866 13.810 3.6181 3.287 3.182 3.057 2.625 2.041 1.534 P – odbywający karę po raz pierwszy 15.477 20.903 30.819 35.800 38.280 39.479 38.699 34.564 30.284 R – recydywiści penitencjarni 22.149 24.853 26.602 30.451 32.769 33.798 34.083 36.618 38.509 W – odbywający karę aresztu wojskowego 20 5 2 1

3. Typy zakładów karnych

Typy zakładów karnych Zakłady karne (każdy z wymienionych wcześniej rodzajów) mogą być organizowane jako: 1)   zakłady karne typu zamkniętego, 2)   zakłady karne typu półotwartego, 3)   zakłady karne typu otwartego. Poszczególne typy zakładów karnych, różnią się w szczególności stopniem zabezpieczenia, izolacji skazanych oraz wynikającymi z tego ich obowiązkami i uprawnieniami w zakresie poruszania się w zakładzie i poza jego obrębem. (art. 70 kkw)

ZK typu zamkniętego (art.90 kkw)   1)   cele mieszkalne skazanych mogą być otwarte w porze dziennej przez określony czas, jeżeli względy bezpieczeństwa nie stoją temu na przeszkodzie,  2)   skazani mogą być zatrudniani poza terenem zakładu karnego w pełnym systemie konwojowania,   3)   zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe oraz nauczanie organizuje się w obrębie zakładu karnego,   4)   ruch skazanych po terenie zakładu karnego odbywa się w sposób zorganizowany i pod dozorem,  5)   skazani mogą korzystać z własnej bielizny i obuwia, a za zezwoleniem dyrektora zakładu karnego - także z odzieży,   6)    skazani mogą korzystać z dwóch widzeń w miesiącu, a za zgodą dyrektora zakładu karnego wykorzystać je jednorazowo,   7)  widzenia skazanych podlegają nadzorowi administracji zakładu karnego; rozmowy skazanych w trakcie widzeń podlegają kontroli administracji zakładu karnego,   8)  korespondencja skazanych podlega cenzurze administracji zakładu karnego, chyba że ustawa stanowi inaczej,   9)  rozmowy telefoniczne skazanych podlegają kontroli administracji zakładu karnego.

ZK typu półotwartego (art. 91 kkw)   1)   cele mieszkalne skazanych pozostają otwarte w porze dziennej, natomiast w porze nocnej mogą być zamknięte,   2)   skazani mogą być zatrudniani poza terenem zakładu karnego w systemie zmniejszonego konwojowania lub bez konwojenta, w tym również na pojedynczych stanowiskach pracy,   3)   skazanym można zezwalać na uczestniczenie w nauczaniu, szkoleniu oraz w zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu karnego,   4)   skazani mogą brać udział w organizowanych przez administrację poza terenem zakładu karnego grupowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych,   5)   skazani mogą poruszać się po terenie zakładu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym,   6)   skazani mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny i obuwia,   7)   skazanym można udzielać przepustek z zakładu karnego, nie częściej niż raz na dwa miesiące, łącznie na okres nie przekraczający 14 dni w roku,   8)    skazani mogą korzystać z trzech widzeń w miesiącu, które za zgodą dyrektora zakładu karnego mogą być połączone,   9)  widzenia skazanych podlegają nadzorowi administracji zakładu karnego; rozmowy skazanych w trakcie widzeń mogą podlegać kontroli administracji zakładu karnego,   10)   korespondencja skazanych może podlegać cenzurze administracji zakładu karnego,   11)   rozmowy telefoniczne skazanych mogą podlegać kontroli administracji zakładu karnego.

ZK typu otwartego (art. 92kkw)   1)   cele mieszkalne skazanych pozostają otwarte przez całą dobę,   2)   skazanych zatrudnia się przede wszystkim poza terenem zakładu karnego, bez konwojenta, na pojedynczych stanowiskach pracy,   3)   skazanym można zezwalać na uczestniczenie w nauczaniu, szkoleniu oraz zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu karnego,   4)   skazani mogą brać udział w organizowanych przez administrację, poza terenem zakładu karnego, grupowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych,   5)   skazanym można zezwalać na udział w zajęciach i imprezach kulturalno-oświatowych lub sportowych organizowanych poza terenem zakładu karnego,   6)   skazani mogą poruszać się po terenie zakładu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym,   7)   skazani mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny i obuwia,   8)   skazani mogą otrzymywać z depozytu zakładu karnego pieniądze pozostające do ich dyspozycji,   9)   skazanym można udzielać przepustek z zakładu karnego, nie częściej niż raz w miesiącu, łącznie na okres nie przekraczający 28 dni w roku,   10)   skazany może korzystać z nieograniczonej liczby widzeń,  11)   widzenia skazanych mogą podlegać nadzorowi administracji zakładu karnego. Rozmowy skazanych w trakcie widzeń nie podlegają kontroli administracji zakładu karnego,   12)   skazanym, w miarę możliwości, stwarza się warunki do przygotowywania dodatkowych posiłków we własnym zakresie,   13)   korespondencja skazanych nie podlega cenzurze administracji zakładu karnego,   14)   rozmowy telefoniczne skazanych nie podlegają kontroli administracji zakładu karnego.

Tabela. Populacja osadzonych w/g typu jednostki penitencjarnej Wyszczególnienie Stan w dniu 31 grudnia: 2000 2003 2006 2008 2010 2012 2014 Typ zamknięty 27582 33897 37859 37185 35655 36532 32290 Typ półotwarty 18571 24454 33381 35087 33805 37581 35530 Typ otwarty 2339 2688 2991 3139 2879 3034 2507

Skazani tzw. niebezpieczni, stan na miesiąc wrzesień 2015 r. Zgodnie z art. 88 kkw – skazanego stwarzającego poważąne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu osadza się w zakładzie karnym typu zamkniętego w warunkach zapewniających wzmożona ochronę społeczeństwa i bezpieczeństwo zakładu – tzw. osadzeni niebezpieczni Ogółem jest ich 163 osób, w tym: Tymczasowo aresztowanych – 32 Skazanych – 131

4. Systemy odbywania kary

Systemy odbywania kary (art.81 kkw) Karę pozbawienia wolności wykonuje się w jednym z trzech przewidzianych przez kkw systemów:   1)   system programowanego oddziaływania,   2)   system terapeutyczny,   3)   system zwykły.

System programowanego oddziaływania (art. 95 kkw) W systemie programowanego oddziaływania odbywają karę: obowiązkowo skazani młodociani, a także skazani dorośli, którzy po przedstawieniu im projektu programu oddziaływania wyrażają zgodę na współudział w jego opracowaniu i wykonaniu. W programach oddziaływania ustala się zwłaszcza: rodzaje zatrudnienia i nauczania skazanych, ich kontakty przede wszystkim z rodziną i innymi osobami bliskimi, wykorzystywanie czasu wolnego, możliwości wywiązywania się z ciążących na nich obowiązków oraz inne przedsięwzięcia niezbędne dla przygotowania skazanych do powrotu do społeczeństwa. Wykonywanie programów oddziaływania podlega okresowym ocenom; programy te mogą ulegać zmianom.

Indywidualny program oddziaływań (IPO) Wychowawca w zakładzie przedkłada komisji penitencjarnej, opracowany przy udziale skazanego projekt indywidualnego programu oddziaływania penitencjarnego oparty w szczególności o: wyniki badań osobopoznawczych, analizę treści zapisów z rozmów przeprowadzonych ze skazanym oraz innych notatek dotyczących jego osoby. Indywidualny program oddziaływania penitencjarnego poprzedza się opracowaniem diagnozy zawierającej: opis i wyjaśnienie przyczyn nieprzestrzegania przez skazanego norm prawnych lub niedostosowania społecznego; opis funkcjonowania skazanego w kontaktach społecznych; opis podstawowych problemów skazanego. Opracowując indywidualny program oddziaływania penitencjarnego, należy określić: zakres prowadzonych oddziaływań; cele oddziaływań, możliwe do realizacji w warunkach zakładu oraz wynikające z nich szczegółowe zadania nałożone na skazanego, wraz z terminami ich realizacji; kryteria wywiązywania się skazanego z zadań określonych w indywidualnym programie oddziaływania. Indywidualny program oddziaływania penitencjarnego aktualizuje się w zależności od potrzeb wynikających z oceny postępów skazanego w realizacji programu.

System terapeutyczny (art. 96-97 kkw) W systemie terapeutycznym odbywają karę skazani: z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi, skazani za przestępstwo określone w art. 197-203 Kodeksu karnego, popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych, upośledzeni umysłowo, a także uzależnieni od alkoholu albo innych środków odurzających lub psychotropowych oraz skazani niepełnosprawni fizycznie Wykonując karę w systemie terapeutycznym, uwzględnia się w postępowaniu ze skazanymi w szczególności potrzebę zapobiegania pogłębianiu się patologicznych cech osobowości, przywracania równowagi psychicznej oraz kształtowania zdolności współżycia społecznego i przygotowania do samodzielnego życia. Prowadząc oddziaływania w systemie terapeutycznym, uwzględnia się w szczególności: indywidualne i grupowe metody oddziaływań terapeutycznych; nadrzędność oddziaływań terapeutycznych nad pozostałymi oddziaływaniami penitencjarnymi; integrację oddziaływań terapeutycznych z innymi oddziaływaniami prowadzonymi w zakładzie.

Indywidualny program terapeutyczny Indywidualny program terapeutyczny poprzedza się opracowaniem diagnozy, która zawiera:  opis przyczyn zaburzeń;  opis zaburzeń w zakresie procesów poznawczych, emocjonalnych i w zachowaniu;  charakterystykę aktualnego stanu psychofizycznego;  opis problemu stanowiącego podstawę skierowania do systemu terapeutycznego;  opis indywidualnych problemów skazanego;  ocenę motywacji do uczestnictwa w realizacji indywidualnego programu terapeutycznego;   wskazanie pozytywnych cech osobowości i zachowania skazanego. Opracowując indywidualny program terapeutyczny, należy określić:   zakres prowadzonych oddziaływań;   cele oddziaływań, możliwe do realizacji w warunkach oddziału terapeutycznego lub poza tym oddziałem, uwzględniające właściwości skazanego;   metody oddziaływań specjalistycznych;   kryteria realizacji indywidualnego programu terapeutycznego. Program opracowuje:   zespół terapeutyczny w oddziale terapeutycznym;   specjalistycznie przygotowany personel poza oddziałem terapeutycznym.

System zwykły (art.98 kkw) W systemie zwykłym skazany może korzystać z dostępnego w zakładzie karnym zatrudnienia, nauczania oraz zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych.

Tabela. Skazani i ukarani wg systemów wykonywania kary w latach 2000-2006 http://..\rok-2014.pdf Ogółem 2000 r. 48492 (100%) 2001 r. 56893 2002 r. 59566 2003 r. 61039 2004 r. 65312 2005 r. 69538 2006 r. 74231 zwykły 14558 (30,0%) 18116 (31,8%) 20193 (33,9%) 24324 (39,8%) 28918 (44,3%) 31999 (46,0%) 34309 (46,2%) programowany 30185 (62,2%) 33743 (59,3%) 36639 (61,5%) 33607 (55,1%) 32980 (50,5%) 33903 (48,7%) 36096 (48,6%) terapeutyczny 3749 (7,8%) 5034 (8,9%) 2734 (4,6%) 3108 (5,1%) 3414 (5,2%) 3636 (5,3%) 3826

Opieka (pomoc) postpenitencjarna

Pojęcie pomocy postpenitencjarnej (art.41 kkw) W celu ułatwienia społecznej readaptacji, a w szczególności przeciwdziałania powrotowi do przestępstwa, powinno udzielać się skazanym oraz ich rodzinom niezbędnej pomocy, zwłaszcza materialnej, medycznej, w znalezieniu pracy i zakwaterowaniu, a także porad prawnych. Pomocy, udzielają właściwe organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz kuratorzy sądowi; pomocy tej mogą również udzielać podmioty, o których mowa w art. 38 § 1kkw.

Źródła finansowania działalności w zakresie pomocy postpenitencjarnej Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości. Fundusz ten jest państwowym funduszem celowym. Przychodami Funduszu są środki pieniężne pochodzące między innymi z: 1) potrąceń w wysokości 10 % wynagrodzenia przysługującego za pracę skazanych zatrudnionych w formach określonych w art. 121 § 2 kkw, 2) wykonania kar dyscyplinarnych, o których mowa w art. 143 § 1 pkt 7, 3) spadków, zapisów i darowizn, 4) dotacji, zbiórek i innych źródeł. Wydatki Funduszu przeznacza się na udzielanie pomocy osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych oraz ich rodzinom. W wyjątkowych wypadkach ze środków tych można udzielić pomocy również osobom pokrzywdzonym przestępstwem i ich rodzinom. .

Formy pomocy postpenitencjarnej pokrywanie kosztów czasowego zakwaterowania lub udzielanie schronienia w ośrodku dla bezdomnych; organizowanie i finansowanie poradnictwa prawnego, promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej; organizowanie i finansowanie kursów przygotowania zawodowego lub pokrywanie kosztów związanych z udziałem w takich kursach oraz składaniem egzaminów kwalifikacyjnych; pokrywanie kosztów związanych ze specjalistycznym leczeniem lub rehabilitacją zdrowotną oraz uzyskiwaniem orzeczeń o niepełnosprawności lub niezdolności do zatrudnienia, pomocy psychologicznej oraz terapii uzależnień, organizowanej poza placówką terapeutyczną; pomoc rzeczową w formie żywności lub bonów żywnościowych, odzieży, leków, protez, przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych, środków sanitarnych, podręczników i innych pomocy naukowych, niezbędnych przedmiotów wyposażenia domowego lub narzędzi i wyposażenia potrzebnego do wykonywania wyuczonego zawodu albo prowadzenia na własny rachunek działalności gospodarczej; okresową dopłatę do bieżących zobowiązań czynszowych za lokal mieszkalny, do którego osoba ubiegająca się o pomoc ma tytuł prawny; finansowanie przejazdów środkami komunikacji publicznej lub pokrywanie kosztów transportu specjalnego, zgodnie ze wskazaniami lekarskimi; pokrywanie kosztów związanych z uzyskaniem dowodu osobistego oraz innych niezbędnych dokumentów; udzielanie świadczeń pieniężnych na określony cel i okres wskazany przez organ udzielający pomocy - w szczególnie uzasadnionych wypadkach.

Tryb udzielania pomocy postpenitencjarnej Pomocy udziela się na wniosek lub z urzędu. Do wniosku załącza się dokumenty potwierdzające okoliczności wskazane we wniosku, uzasadniające przyznanie pomocy. Osoby zwolnione z zakładów karnych lub aresztów śledczych przedstawiają także dokument zwolnienia. W razie potrzeby, w szczególności gdy wniosek nie zawiera uzasadnienia lub nie odpowiada warunkom, żąda się uzupełnienia wniosku lub dokumentacji. Do czasu uzupełnienia wniosku nie podlega on rozpoznaniu. Osoby pozbawione wolności i zwalniane z zakładów karnych i aresztów śledczych składają wniosek do właściwego dyrektora jednostki penitencjarnej, Osoby zwolnione z zakładów karnych i aresztów śledczych i ich rodziny, pokrzywdzone przestępstwem i ich rodziny oraz rodziny osób pozbawionych wolności - do zawodowego kuratora sądowego.

Okres świadczenia pomocy Świadczeń w ramach pomocy postpenitencjarnej udziela się przez okres niezbędny dla zrealizowania celów tej pomocy, Osobom zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych, a także ich rodzinom, pomocy udziela się do czasu otrzymania pomocy na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej nie dłużej jednak niż przez 3 miesiące od dnia zwolnienia, chyba że konieczność przedłużenia tego okresu do 6 miesięcy wynika ze szczególnych okoliczności, takich jak choroba lub czasowa niezdolność do pracy. Rodzinom osób pozbawionych wolności pomocy udziela się do czasu otrzymania pomocy na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, nie dłużej jednak niż przez 3 miesiące od dnia osadzenia członka rodziny w zakładzie karnym lub areszcie śledczym, chyba że konieczność przedłużenia tego okresu do 6 miesięcy wynika ze szczególnych okoliczności, takich jak choroba lub czasowa niezdolność do pracy.

Pomoc postpenitencjarna realizowana przez zakłady karne i areszty śledcze (dane za rok 2008) http://http://sw.gov.pl/pl/o-sluzbie-wieziennej/statystyka/statystyka-roczna/ Rodzaj świadczenia Liczba świadczeń Wartość udzielonej pomocy (w zł) Średnia wartość świadczenia (w zł) Ogółem 131 013 13 993 254 107 świadczenia pieniężne 30 713 2 073 626 67 świadczenia rzeczowe 24 964 1 713 590 69 czynsze i zakwaterowanie 238 54 575 229 porady prawne, psychologiczne lub zawodowe 10 620 1 038 095 98 kursy zawodowe 7 554 6 373 249 844 leczenie specjalistyczne i rehabilitacja 28 834 2 053 114 71 bilety kredytowe PKP i inne przejazdy 9 468 15 2497 16 dowody osobiste 18 400 501 065 27 inne 222 15 837 72 obsługa konta X 17 606

Środki oddziaływania penitencjarnego

Katalog środków oddziaływania penitencjarnego Zatrudnienie, Nauczanie, Zajęcia kulturalno-oświatowe, Kultura fizyczna i sport, Kontakt z rodziną, Kontakt ze światem zewnętrznym, System nagród i kar dyscyplinarnych. Środki terapeutyczne.

Funkcje zatrudnienia funkcja represyjna zatrudnienia skazanych, funkcja resocjalizacyjna (wychowawcza), funkcja zdrowotno – higieniczna, funkcja ekonomiczna (produkcyjna), oraz funkcja wzmocnienia stanu bezpieczeństwa w zakładzie karnym oraz zapobiegania demoralizacji wśród skazanych.

Obowiązek pracy Kodeks karny wykonawczy w art.116 pkt.4 nakłada na skazanych odbywających karę pozbawienia wolności obowiązek wykonywania pracy, o ile przepisy szczególne, także wynikające z prawa międzynarodowego, nie przewidują zwolnienia od tego obowiązku. Na skazanych ciąży również obowiązek wykonywania prac porządkowych w obrębie zakładu karnego. W art. 122a §2 kkw ustawodawca dodatkowo stwierdza, że skazany jest obowiązany pracować sumiennie i wydajnie, przestrzegać dyscypliny i regulaminu pracy, przepisów porządkowych, przeciwpożarowych oraz bezpieczeństwa i higieny pracy, a także dbać o porządek w miejscu pracy, jak również o stan obsługiwanych maszyn i urządzeń. Jednocześnie zgodnie z art. 116a pkt 8 kkw skazanemu nie wolno samowolnie zmieniać stanowiska pracy oraz miejsca wykonywania zleconej czynności.

Podstawy świadczenia pracy przez skazanych (art.121 §2 kkw) skierowanie do pracy, umowa o pracę, umowa zlecenia, umowa o dzieło, umowa o pracę nakładczą, lub na innej podstawie prawnej.

Zasady wynagradzania Wynagrodzenie przysługujące skazanemu zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy ustala się w sposób zapewniający osiągnięcie co najmniej minimalnego wynagrodzenia określonego na podstawie odrębnych przepisów, przy przepracowaniu pełnego miesięcznego wymiaru czasu pracy lub wykonaniu pełnej miesięcznej normy pracy.

Zatrudnienie nieodpłatne Po pierwsze w art.123a §1 kkw przewidziano, że za prace w wymiarze nieprzekraczającym 90 godzin miesięcznie, które mają charakter prac porządkowych oraz pomocniczych wykonywanych na rzecz jednostek organizacyjnych Służby Więziennej lub za prace porządkowe na rzecz samorządu terytorialnego, wynagrodzenie skazanemu nie przysługuje. Drugim wyjątkiem od zasady odpłatności pracy jest przewidziana w kkw możliwość w ramach, której dyrektor zakładu karnego może zezwolić skazanemu, za jego pisemną zgodą lub na jego wniosek, na nieodpłatne zatrudnienie przy pracach publicznych na rzecz organów administracji publicznej oraz przy pracach wykonywanych na cele charytatywne, a także przy pracach porządkowych i pomocniczych wykonywanych na rzecz jednostek organizacyjnych Służby Więziennej (art.123a §2 kkw). Trzecią sytuacja dotyczącą zatrudnienia nieodpłatnego jest praca w ramach przyuczenia do wykonywania pracy, (art. 123a§3 kkw). Przy czym dwie ostatnie formuły umożliwiające zatrudnienie nieodpłatne uzależnione są od wyrażenia wyraźnej zgody przez samego skazanego, bądź są konsekwencją stosownego wniosku skazanego.

Tabela. Zatrudnienie a populacja osadzonych (skazani i ukarani) 2001 2004 2007 2011 2012 2013 2014 OGÓLNA LICZBA SKAZANYCH I UKARANYCH 56.904 63.481 76.408 74.256 76.811 77.117 78.987 LICZBA SKAZANYCH I UKARANYCH ZATRUDNIONYCH NIEODPŁATNIE 3.694 6.958 6.525 12.006 13.958 15.125 15.080 UDZIAŁ STOSUNKOWY ZATRUDNIENIA NIEODPŁATNEGO W RELACJI DO WIELKOSCI POPULACJI SKAZANYCH I UKARANYCH 6,5% 11,0% 8,5% 16,2% 18,2% 19,6% 19,1% ZATRUDNIENIE ODPŁATNE 8.181 10.204 21.298 11.053 9.400 9.167 10.052 UDZIAŁ STOSUNKOWY ZATRUDNIENIA ODPŁATNEGO W RELACJI DO WIELKOSCI POPULACJI SKAZANYCH I UKARANYCH 14,4% 16,1% 27,9% 14,9% 12,2% 11,9% 12,7% Tabela. Zatrudnienie a populacja osadzonych (skazani i ukarani)

Wybrane zagadnienia szczegółowe Varia

Tabela. Wydatki na utrzymanie jednego osadzonego Wyszczególnienie Ogółem (w tys. zł.) Średni stan osadzonych w roku Wydatki na utrzymanie 1 osadzonego w zł. dzienny miesięczny roczny wydatki ogółem poniesione w 2008 r. 2 393 958,00 85 920 76,13 2 321,89 27 862,64 wydatki ogółem poniesione w 20014r. 2 719 671,00 78 987 94,00 2 869, 00 34 432, 00 w tym szacunkowo wydatki bieżące pozapłacowe 497 582,00 xxx 15,82 482,60 5 791,22

Tabela. Skazani według wymiaru odbywanej kary zasadniczej za lata 2000-2008 http://..\rok-2014.pdf Wymiar kary 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Razem: 46.700 54.978 57.830 59.080 62.651 66.180 70.630 72.714 70.359 od 1 do 3 miesięcy 182 205 250 353 449 633 760 987 744 powyżej 3 do 6 miesięcy 1.312 1.377 1.583 1.860 2.629 3.088 3.845 4.958 4.666 powyżej 6 m. do 1 roku 7.725 8.586 8.665 8.704 9.683 10.400 12.290 13.311 13.639 powyżej 1 r. do 1 r. 6 m. 8.002 9.304 8.723 8.643 9.155 10.084 10.378 10.106 10.337 powyżej 1 r. 6 m. do 2 lat 6.673 8.244 8.266 8.567 9.432 10.591 11.369 11.700 11.530 powyżej 2 lat do 3 lat 7.185 9.020 9.881 9.641 10.040 10.143 10.530 10.433 9.446 powyżej 3 lat do 5 lat 7.402 9.135 10.492 10.921 10.285 10.271 10.234 9.966 9.028 powyżej 5 lat do 10 lat 5.082 5.686 6.223 6.393 6.823 6.672 6.705 6.465 6.257 powyżej 10 lat do 15 lat 2.231 2.412 2.621 2.763 2.850 2.896 3.046 3.227 3.096 25 lat 861 950 1.042 1.115 1.172 1.244 1.288 1.357 1.396 Kara dożywotniego pozbawienia wolności 45 59 84 120 133 158 185 204 220

Infrastruktura polskiego więziennictwa Więziennictwo w Polsce dysponuje 190 jednostkami podstawowymi (tj. 70 aresztami śledczymi i 86 zakładami karnymi, w strukturze jednostek penitencjarnych funkcjonuja 34 oddziały zewnętrzne) Z raportu Centralnego Zarządu Służby Więziennej wynika, że tylko 36 (23,3%) wyżej wymienionej liczby jednostek powstało po II wojnie światowej. Wiele z istniejących powstało w drodze adaptacji obozów jenieckich z czasu I i II wojny światowej. Aż 96 jednostek (64,5%) wybudowanych zostało przed I wojną światową, a niektóre z nich są znacznie starsze. Niektórzy osadzeni umieszczani są w obiektach, które zbudowano w XVIII, XVII, a nawet w XIV, czy XIII wieku. Np. Zakład Karny w Koronowie mieści się w XIII wiecznym klasztorze, Zakład Karny w Barczewie w XIV wiecznym zespole poklasztornym, Zakład Karny w Łęczycy – w obiektach miejskich z XIV wieku. Zakłady karne w Nowym Sączu, Nowym Wiśniczu, Zamościu i Rawiczu – w XVII i XVIII wiecznych budynkach klasztornych.

Tabela. Orzeczenia oczekujące na wykonanie IX 2009 IX 2015 Orzeczenia oczekujące na wykonanie 42.356 50.603 Osoby, których orzeczenia dotyczą 36.287 40.777 Osoby, które nie stawiły się do odbycia kary pomimo upływu terminu 32.536 36.365

Tabela. Ogólna liczba przestępstw w przeliczeniu na 100 Tabela. Ogólna liczba przestępstw w przeliczeniu na 100.000 mieszkańców http://http://www.prisonstudies.org/ Kraj Szacowana liczba ludności Ogólna liczba przestępstw zarejestrowanych przez policję w 2001 r. Ogólna liczba przestępstw w przeliczeniu na 100.000 mieszkańców Polska 38,21m 1390089 3638 Anglia i Walia 52,7m 5525316 10484 Irlandia Póln. 1,75m 139786 7987 Szkocja 5,1m 421093 8256 Austria 8,09m 522710 6461 Belgia 10,34m (dane z 2000 r.) 848648 8207 Bułgaria 7,82m 135120 1727 Cypr 699000 4517 646 Czechy 10,20m 358577 3515 Dania 5,38m 473290 8797 Estonia 1,35m 58497 4333 Finlandia 5,2m 361105 6944

Tabela cd. Ogólna liczba przestępstw w przeliczeniu na 100 Tabela cd. Ogólna liczba przestępstw w przeliczeniu na 100.000 mieszkańców Francja 59,70m 4061792 6803 Niemcy 82,56m 6363865 7708 Węgry 10,11m 465694 4606 Irlandia 3,97m 86621 2181 Italia 56,3m 2163830 3843 Łotwa 2,32m (dane z 2000 r.) 50199 2163 Litwa 3,46m 79265 2290 Rosja 142,7m 2968300 2080 Hiszpania 40,65m 1015640 2498 Szwecja 8,93m 1189393 13319 Szwajcaria 7,29m 275591 3780 Turcja 70,0m (dane z 2000 r.) 467220 667 Australia 19,5m 1471948 7548 Kanada 31,08m 2408021 7747 Japonia 127,5m 2735612 2145 USA 290,0m 11849006 4085

Tabela. Populacja uwięzionych (współczynnik pryzonizacji) Kraj Szacowana liczba ludności Populacaja osadzonych w instytucjach izolacyjnych w liczbach bezwzględnych Rok uzyskania danych Liczba osadzonych w przeliczeniu na 100.000 mieszkańców (współ. pryzonizacji) Polska 38,21m 83113 2003 218 Anglia i Walia 52,7m 74452 141 Irlandia Półn. 1,75m 1220 70 Szkocja 5,1m 6569 129 Austria 8,09m 8114 100 Belgia 10,34m 9253 2002 89 Bułgaria 7,82m 10500 134 Cypr 699000 345 217 Czechy 10,20m 17360 170 Dania 5,38m 3439 64 Estonia 1,35m 4874 361 Finlandia 5,2m 3617 Francja 59,70m 55382 Niemcy 82,56m 81176 98 Irlandia 3,97m 3366 85 Italia 56,3m 56574

Tabela cd. Populacja uwięzionych (współczynnik pryzonizacji) Łotwa 2,32m 8156 2003 352 Litwa 3,46m 9217 266 Luksemburg 447000 380 2002 85 Malta 386000 283 73 Holandia 16,16m 16239 100 Norwegia 4,54m 2662 59 Portugalia 10,43m 14300 137 Rumunia 21,72m 43489 200 Rosja 142,7m 864590 606 Słowacja 5,38m 8829 164 Słowenia 1,99m 1120 56 Hiszpania 40,65m 56140 138 Szwecja 8,93m 6506 Szwajcaria 7,29m 4987 68 Turcja 70,0m 64051 92 Australia 19,5m 22492 115 Kanada 31,08m 36024 2001 116 Japonia 127,5m 67255 53 USA 290,0m 2033331 701

Dziękuję za uwagę