Opracowanie: Katarzyna Suszyna i Michał Iwanicki Rozwiązywanie problemów wychowawczych z zastosowaniem „metody bez porażek” i komunikatów typu „JA”. Sposoby pokonywania barier komunikacyjnych w relacjach z dziećmi. Na podstawie książek Thomasa Gordona „Wychowanie bez porażek” „Wychowanie bez porażek w praktyce” „Wychowanie bez porażek w szkole” Opracowanie: Katarzyna Suszyna i Michał Iwanicki

Krótkie wprowadzenie Książki Tomasza Gordona pod tytułem: ,,Wychowanie bez porażek” trafiając w sedno zapotrzebowań rodziców i wychowawców, szybko stały się bestsellerem zarówno w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej jak i w krajach Europy Zachodniej. Wkrótce też przyczyniła się do powstania szkoły wychowania rodzinnego, opartej na nowej metodzie pedagogicznej, wynikającej z bogatego doświadczenia i praktyki autora.

Trochę historii Dr Gordon, krytykując dotychczasowe sposoby rozwiązywania konfliktów, oparte na schemacie ,,zwycięzca - pokonany”, proponuje stosowanie metody ,,bez pokonanych”. Dąży do wprowadzenia takich zasad komunikacji, które w sytuacji konfliktowej umożliwią rozwiązanie kompromisowe, zadowalające obie strony. Dużą zaletą książki T. Gordona jest jasny, prosty wykład oraz ukazanie w praktyce stosowania metody ,,bez pokonanych”. Wszyscy przypisują rodzicom winę za problemy, jakie przeżywa młodzież i jakie stwarza dorosłemu społeczeństwu. Rodzice są wszystkiemu winni. A kto pomaga rodzicom? Rodziców się oskarża, ale się ich nie szkoli –stwierdza definitywnie pedagog. Nie poprzestaje jednak tylko na swoich spostrzeżeniach. W 1962 roku zakłada ,,Szkołę dla rodziców”, pełniącą rolę tzw. skutecznego treningu wychowania dla rodziców. Pierwsi uczestnicy już wkrótce przekonają się, że można uniknąć osławionego ,,konfliktu pokoleń”. Po serii treningów wychowawczych sygnalizują brak trudności wychowawczych w trudnym wieku. Faktycznie, młodzież nie buntuje się przeciw rodzicom tylko przeciw destrukcyjnym metodom wychowawczym.

Podstawowe założenie metody Zasady wychowawcze Gordona są proste, ale wymagają dyscypliny wewnętrznej, zwłaszcza, że nie działają natychmiast. Występują przeciw manipulowaniu dzieckiem, a także przeciw manipulacjom dziecięcym stosowanych wobec rodziców. Wskazują na możliwość rezygnacji z karania jako zabiegu wychowawczego, bolesnego zarówno dla dzieci jak i rodziców.

Trzy grupy rodziców wg Gordona Zwycięzcy - wierzą w moc zakazów, nakładanie ograniczeń, żądają określonego zachowania, wymagają posłuszeństwa, posługują się groźbą kary w myśl zasady: rodzic zwycięża – dziecko zostaje pokonane. Zwyciężeni - ci rodzice unikają ograniczania dziecka i wyznają dumnie, że nie uznają zasad autorytatywnych, gdy jednak między potrzebami dziecka a rodzicami powstaje konflikt, wtedy zwycięża dziecko, a rodzic ustępuje z poczuciem klęski . Chwiejni - rodzice chwieją się w usiłowaniach wypracowania ,,rozsądnej mieszaniny” obu z nich, składającej się na przemian: z surowości, ulegania, twardości, łagodności, ograniczania i cierpliwości, zwyciężania i przegrywania – rodzice, których dzieci są najczęściej niedostosowane

Strategie wychowawcze współczesnych rodziców Głównym dylematem współczesnych rodziców jest to, że znają tylko dwa sposoby postępowania w sytuacjach konfliktowych, które w rodzinie są nieuniknione. Jedni przyznają się do zasady ,,ja zwyciężam – ty przegrywasz”. Drudzy do zasady ,,ja przegrywam – ty zwyciężasz”. Gordon wskazuje na trzecią zasadę postępowania, którą określa mianem „metody bez porażek”

Metoda III –bez porażki Polega na tym, że to obie strony poszukują sposobów rozwiązania konfliktu. Sześć kroków w rozwiązywaniu problemów: Krok 1: określenie problemu (konfliktu). Krok 2: szukanie możliwych rozwiązań. Krok 3: ocena rozwiązań. Krok 4: podejmowanie decyzji. Krok 5: wypracowanie sposobów realizacji postanowienia. Krok 6: stwierdzenie jak w praktyce sprawdziło się dane rozwiązanie. EFEKT: OBIE STRONY WYGRYWAJĄ - KOMPROMIS

Źródła młodzieńczego buntu Młody człowiek, ponieważ zdobył wystarczające siły, aby samodzielnie zaspokajać swoje potrzeby, nie potrzebuje już bać się władzy rodziców i buntuje się nie przeciw rodzicom, ale przeciw władzy. Gdyby rodzice mniej liczyli na władzę, a więcej na metody bez jej użycia, aby wpływać na dziecko od najmłodszych lat, dziecko miałoby mniej powodów do podnoszenia buntu, gdy wchodzi w wiek młodzieńczy.

Stosowanie władzy rodzicielskiej wyzwala u dzieci następujące mechanizmy obronne: Opór, przekora, bunt, negacja. Złość, gniew, wrogość. Agresja, środki odwetowe, kontratak. Kłamstwo, ukrywanie uczuć. Obwinianie innych, plotkowanie, oszukiwanie. Dominowanie, komenderowanie, tyranizowanie. Przymus zwyciężania. Organizowanie się przeciw rodzicom. Uległość, posłuszeństwo. Ubieganie się o względy. Przystosowanie się, brak siły twórczej, obawa przed spróbowaniem czegoś nowego, wycofywanie się, ucieczka, marzenia.

Zmiana postawy rodziców warunkiem skuteczności komunikatów typu „Ja” Rodzice muszą nauczyć się słuchać swoich dzieci bez uprzedzeń oraz mówić o swoich uczuciach.

Jak należy mówić aby dzieci nas słuchały: stosowanie wypowiedzi typu „JA”, „TY” Wypowiedź zorientowana na „TY”: „Ty jesteś źle wychowany” – ukazuje, że w dziecku jest coś złego. Tak rozpoczęta konfrontacja zwykle kończy się kłótnią, w której obie strony na zmianę bronią się i atakują. Wypowiedź zorientowana na „JA”: Polega ona na tym, aby uświadomić dziecku otwarcie, jak jego zachowanie oddziałuje na rodzica. Wypowiedzi ,,JA” składają odpowiedzialność za zmianę zachowania w ręce dziecka.

Elementy komunikatu „JA” (Przykład) Problem – Jacek, twoje ciągłe spóźnianie sprawia mi kłopot. Wpływ tego zachowania na mnie – Gdy wchodzisz muszę przerywać zajęcia. Uczucia – To mnie rozprasza i denerwuje

Charakterystyczne cechy wypowiedzi typu „JA” i ich zalety Mówią, co czuje rodzic, pozostawiają jednak dziecku decyzję, co ma zrobić. Świadczą o zaufaniu do dziecka. Ponieważ są szczere, skłaniają do wzajemnej szczerości. Skuteczne wypowiedzi ,,JA” mogą przynieść zadziwiające rezultaty. Dzieci są zaskoczone, gdy słyszą, co i jak ich rodzice odczuwają, gdyż często nie wiedzą, jak ich zachowanie działa na innych. Mogą okazać zrozumienie i poczucie odpowiedzialności, jeśli tylko dorośli poświęcą trochę czasu, by stanąć z nimi na równej płaszczyźnie.

Kilka wskazań dotyczących zastosowania wypowiedzi „JA” Wysłuchaj, co mówi dziecko, gdy ma jakiś problem. Wtedy wzrasta prawdopodobieństwo, że również ono będzie reagowało na twoje wypowiedzi. Ćwicz się w rozpoznawaniu swoich uczuć. Jeśli uważasz, że twoje wypowiedzi są przeważnie gniewne, nie zdajesz sobie sprawy z uczuć jakich doznajesz, gdy dziecko stawia cię wobec problemu. Dziecko nie zmieni swojego postępowania jeśli nie ma jasnego pojęcia do jakich konkretnych skutków ono prowadzi. Podaj prawdziwe powody, by widziało konieczność zmiany swojego zachowania. Nie możesz oczekiwać, że każda twoja wypowiedź „ja” okaże się skuteczna. Gdy pierwsza wypowiedź „ja” pozostaje bez skutku, spróbuj następnej. Wzmocnij ją i powiedz co odczuwasz, gdy ktoś nie przyjmuje do wiadomości twoich potrzeb.

Kilka wskazań dotyczących zastosowania wypowiedzi „JA” (c.d.) Zwracaj uwagę na reakcje obronne jakie okazuje dziecko, gdy konfrontujesz z nim własne potrzeby. Przejdź wtedy na aktywne słuchanie. Potem powróć do wypowiedzi „ja”. Zawiadom dziecko dlaczego stawia cię wobec problemu, ale nie dyktuj, co ma zrobić, aby go rozwiązać. Daj mu szansę udzielenia ci pomocy według uznania. Wypowiedź „ja” jest wolnym od akcentowania władzy sposobem działania, za pomocą którego można osiągnąć to czego sobie życzysz. Nie psuj sobie tego skutecznego narzędzia przez uciekania się do rozkazywania, siły fizycznej, czy groźby.

JĘZYK NIEAKCEPTACJI - 12 BLOKAD WG GORDONA Rozkazywanie, kierowanie, komenderowanie, polecanie (weź się do roboty). Ostrzeganie, groźba (nie możesz marzyć o dobrych stopniach). Moralizowanie (powinieneś), (twoim zadaniem jest nauka). Doradzanie, sugerowanie rozwiązań (musisz lepiej zaplanować dzień, wtedy wszystko się uda). Pouczanie, wykład (pamiętaj, że na poprawienie masz tylko tydzień). Osądzanie, krytykowanie, potępianie (jesteś po prostu leniwy). Obrzucanie wyzwiskami, wyśmiewanie, ośmieszanie (zachowujesz się jak pierwszoklasista). Interpretowanie, analizowanie (starasz się wykręcić od obowiązków). Chwalenie, wydawanie ocen ( jesteś zdolny i dasz sobie z tym radę). Uspakajanie, okazywanie współczucia (miałem takie same problemy). Indagowanie, przesłuchiwanie (ile czasu na to poświęciłeś, dlaczego tak długo czekałeś?) Odwracanie uwagi, zmiana tematu (porozmawiajmy o czymś przyjemniejszym).

Brak akceptacji jako przyczyna niskiej samooceny i poczucia bezsilności dziecka Każdy z powyższych komunikatów ujawnia, co myślimy o naszym rozmówcy i określa to, co on ostatecznie sam pomyśli o sobie. W efekcie uczeń jako odbiorca takich komunikatów przestaje mówić, izoluje się, ma poczucie winy, jest oburzony, czuje presję.

Konsekwencje stosowania języka nieakceptacji Niestety. Rodzice najczęściej stosują język braku akceptacji, gdy tymczasem stare powiedzenie mówi: ,,Mów dziecku dość często, jakie jest złe, a z pewnością stanie się złe”. Dzieci często stają się tym, co wmawiają im rodzice – zapewnia autor. Osądy, krytyka, wygłaszanie kazań, nagany i nakazy, przekazują dzieciom informację o braku akceptacji przez tych, których opinia najbardziej zaważy na ich życiu. Takie przekonanie odpycha dzieci od rodziców; przestają z nimi rozmawiać, dla siebie zatrzymują swoje uczucia i problemy.

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ Zespół Placówek Szkolno – Wychowawczych ul DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ Zespół Placówek Szkolno – Wychowawczych ul. Jagiellońska 30 KIELCE