system informacyjny wspierający zarządzanie proces generowania informacji finansowych i niefinansowych do potrzeb zarządzania przedsiębiorstwem, a w szczególności w celu ułatwienia podejmowania decyzji operacyjnych i strategicznych przez pracowników i menedżerów przedsiębiorstwa Definicja rachunkowości zarządczej

Różnice pomiędzy rachunkowością finansową i zarządczą

Miejsce rachunkowości zarządczej w systemie informacyjnym zarządzania System informacyjny zarządzania System informatyczny zarządzania Rachunkowość finansowa Rachunkowość zarządcza Info o klientach - CRM Info o popycie, nowych trendach, preferencjach - Marketing Info o produkcji - MRP IIInfo o zapasach, zakupach i sprzedaży - MRP IIInfo o makroekonom.

Ogólny schemat rozliczania kosztów 1 Konta bilansoweZp.4. Koszty wg rodzaju PKO, KF, SN Zp.6. Rozl. m/o kosztów Produkcja podst. Zp.5. Koszty wg nośników mpk: 490 Rozlicz. kosztów. Produkcja pomoc. Koszty wydziałowe Koszty sprzedaży Koszty ogólnozakł. 5/6 Koszty zakupu

Ogólny schemat rozliczania kosztów 2 Zp.6. Rozl. m/o kosztów Produkcja podst. Zp.5. Koszty wg nośników mpk: Produkcja pomoc. Koszty wydziałowe Koszty sprzedaży Koszty ogólnozakł. 5/6 Koszty zakupu 66a 9 6b 88 7b 7a 10a 10b Zp. 7 KWS. 10

Ogólny schemat rozliczania kosztów 3 Produkcja podst. 12 Koszty sprzedaży Koszty ogólnozakł. 10a 10b Zp. 7 KWS. 10 Zp.5. Zp 5. Rozliczenie produkcji 13 Zp 6 Produkcja w toku Zp 6. Wyroby gotowe 1413a1114 Zp 6. Odch. od cen ew. WG 1513b15

Rozliczenia międzyokresowe kosztów: Czynne koszty już poniesione, ale dotyczące okresów przyszłych, na koncie R m/o kosztów stanowią saldo Dt aż do momentu całkowitego rozliczenia, w bilansie wykazywane po stronie aktywów Bierne koszty dotyczące danego okresu, do poniesienia w okresach przyszłych, na koncie R m/o kosztów stanowią saldo Ct w bilansie wykazywane po stronie pasywów

Rozliczenia międzyokresowe czynne - przykład Czynsz za dzierżawę pomieszczeń magazynu, płacony z góry za cały rok w miesiącu styczniu: PLN miesięczna rata = PLN / 12 m-cy = 1000 PLN/m-c 201R-ki z d. i o.421Usługi obce490 Rozl. koszt.640R m/o k.551 K. ogólnoz Styczeń Luty Grudzień Sp Z Sp 1000

Rozliczenia międzyokresowe bierne - przykład Rezerwa na remont maszyny: planowany koszt 3000 PLN, planowany termin: marzec br. miesięczna rata = PLN / 3 m-ce = 1000 PLN/m-c 201R-ki z d. i o.421Usługi obce490 Rozl. koszt.640R m/o k.551 K. ogólnoz Styczeń Luty Marzec Sp Sp

Rozliczenie kosztów zakupu 6 * Rozl. m/o k. zakupu 1) Wycena zapasu materiałów wg. cen nabycia Konta Zp Rozl. kosztów 1122 WNkz = Saldo konta Rozl. m/o k. zak Strona Wn konta Materiały Nkz i = WNkz * Mat i 2) Wycena zapasu materiałów wg. cen zakupu 5* Koszty zakupuKonta Zp Rozl. kosztów 1122 WNkz = Saldo konta K. zakupu Strona Ma konta Materiały Nkz i = WNkz * Mat i

kj i = Koszty pierwotne i suma świadczeń Rozliczenie oparte o rzeczywisty koszt świadczeń W. transportowy W. remontowy Kotłownia Wariant 1: Nie występują świadczenia wzajemne K i-z = kj i * ilość świadczeń pobrana przez odbiorcę z Rozliczenie kosztów produkcji pomocniczej

kj i = K. pierw + kj n * x n-i suma świadczeń Rozliczenie oparte o rzeczywisty koszt świadczeń W. transportowy W. remontowy Kotłownia Wariant 2: Występują świadczenia wzajemne; jest wydział nie pobierający świadczeń K i-z = kj i * ilość świadczeń pobrana przez odbiorcę z Rozliczenie kosztów produkcji pomocniczej

Wariant 3: Występują świadczenia wzajemne; nie ma wydziału nie pobierającego świadczeń W. transportowy W. remontowy Kotłownia Kp = 3000 świad. = 2000t Kp = 400 świad. = 300h Kp = 1500 świad. = 1000tkm 100tkm 90h 500tkm 50t 160t 120h Rozliczenie kosztów produkcji pomocniczej

Rozliczenie świadczeń produkcji pomocniczej wariant 3 cd y + 120z = 2000x x + 90z = 1000y x + 100y = 300z

Wydział produkcji podstawowej: Mechaniczny - odlewnia Nośniki kosztów: 50mh 100mh WNks= pK (400) pJk (200) Kz = 1 * 50mh Ks = 2 * 50mh Kz = 1 * 50mh Ks = 2 * 50mh Kz = 1 * 100mh Kr = 2 * 100mh Koszty zmienne: 200 Koszty stałe: Krzecz = 500 rJk= 200mh Kplan = 400 pJk = 200mh WNkz= rKz (200) rJk (200) Rozliczenie kosztów wydziałowych na nośniki kosztów 1

501 Produkcja podst. Koszty ogólnozakładowe 521 Koszty wydziałowe Odlewnia DzbankiKufleKubki Rozliczenie kosztów wydziałowych na nośniki kosztów - księgowania 1

Wydział produkcji podstawowej: Mechaniczny - odlewnia Nośniki kosztów: 50mh 100mh WNks= pK (400) pJk (200) Kz = 1 * 50mh Ks = 2 * 50mh Kz = 1 * 50mh Ks = 2 * 50mh Kz = 1 * 100mh Kr = 2 * 100mh Koszty zmienne: 200 Koszty stałe: Krzecz = 300 rJk= 200mh Kplan = 400 pJk = 200mh WNkz= rKz (200) rJk (200) Rozliczenie kosztów wydziałowych na nośniki kosztów 2

501 Produkcja podst. Koszty ogólnozakładowe 521 Koszty wydziałowe Odlewnia DzbankiKufleKubki Rozliczenie kosztów wydziałowych na nośniki kosztów - księgowania 2

Wydział produkcji podstawowej: Mechaniczny - odlewnia Nośniki kosztów: Plan: 50mh Rzecz.: 75mh Plan: 100mh Rzecz.: 150mh WNks= pK (400) pJk (200) Kz = 1 * 75mh Ks = 2 * 75mh Kz = 1 * 75mh Ks = 2 * 75mh Kz = 1 * 150mh Kr = 2 * 150mh Koszty zmienne: 300 Koszty stałe: Krzecz = 500 rJk= 300mh Kplan = 400 pJk = 200mh WNkz= rKz (300) rJk (300) Plan: 50mh Rzecz.: 75mh Rozliczenie kosztów wydziałowych na nośniki kosztów 3

501 Produkcja podst. Koszty ogólnozakładowe 521 Koszty wydziałowe Odlewnia DzbankiKufleKubki Rozliczenie kosztów wydziałowych na nośniki kosztów - księgowania 3

Wydziały produkcji podstawowej: Mechaniczny - odlewnia Obróbki ręcznej - wykończenie Nośniki kosztów: 50mh, 100rh 50mh, 70rh 100mh, 30rh WNmech= pK (400) pJk (200) WNręcz = pK (600) pJk (100) Km = 2 * 50mh Kr = 6 * 100rh Km = 2 * 50mh Kr = 6 * 70rh Km = 2 * 100mh Kr = 6 * 30rh pK = 400rK = 500 pJk = 200mh rJk= 200mh pK = 600 pJk = 100rh rK = 500 rJk = 200rh Rozliczenie stałych kosztów wydziałowych na nośniki kosztów - 2 wydziały

501 Produkcja podst. Koszty ogólnozakładowe 521 Koszty wydziałowe Odlewnia DzbankiKufleKubki Montażownia Rozliczenie kosztów wydziałowych na nośniki kosztów - księgowania 2 wydziały

WNrh = = 20WNmh = = 50 Przykład: wydział produkcyjny

1) Nie występuje remanent prod. w toku na początek (Rp) ani na koniec okresu (Rk) kj = KNo WG 2) Występuje remanent produkcji w toku na koniec okresu (Rk) 2.1) Materiały wydawane do produkcji sukcesywnie kj = KNo WG + Rk * %p 2.2) Materiały wydawane do produkcji jednorazowo kjp = KNop WG + Rk * %p kjm = KNom WG + Rk kj = kjm + kjp kj Rk = kj * %p kj Rk = kjm + kjp * %p Kalkulacja podziałowa prosta 1

3) Występuje remanent produkcji w toku na początek (Rp) i koniec okresu (Rk) 3.1) Materiały wydawane do produkcji sukcesywnie kj = KRp + KNo WG + Rk * %p 3.2) Materiały wydawane do produkcji jednorazowo kjp = KRpp + KNop WG + Rk * %p kjm = KRpm +KNom WG + Rk kj = kjm + kjp kj Rk = kj * %p kj Rk = kjm + kjp * %p Kalkulacja podziałowa prosta 2

kjm = PLN 550 szt. kj mA = 200 * 1,5 = 200 kj mB = 200 * 2 kjo = PLN 400 szt. = 500 kj oA = 500 * 2 kj oB = 500 * 1 Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami

Zp. 7 KWS. Zp.4. Koszty wg rodzaju 490 Rozlicz. kosztów Zp.8 Wynik finansowy Zp.7. Wartość sprzed. mat. w cenie zak. Zp.7. PKO, KF, SN Przych. ze sprzed. WG Zp.7. Przych. ze sprzed. mat. Zp.7. PPO, PF, ZN Ustalanie wyniku finansowego - wariant porównawczy

Zp.7. KWS Zp.8 Wynik finansowy Zp.7. Wartość sprzed. mat. w cenie zak. Zp.7. PKO, KF, SN Przych. ze sprzed. WG Zp.7. Przych. ze sprzed. mat. Zp.7. PPO, PF, ZN Zp.7. Podatek dochodowy 44 Ustalanie wyniku finansowego - wariant kalkulacyjny

Koszty pośrednie (koszty wydziałowe) Koszty bezpośrednie (produkcja podstawowa) Koszty ogólnozakł., Koszty sprzedaży Koszty produkcji Koszty okresu Rachunek kosztów pełnych:Rachunek kosztów zmiennych: Koszty zmienne Koszty stałe materiały bezp. robocizna bezp. obróbka obca energia napędowa maszyn i urządzeń, amortyzacja narzędzi, koszty konserw. i remontów maszyn i urządzeń amo. ST wydziału, energia oświetl. i grzewcza, czynsze, dzierżawy, k. remont. budynków i budowli płace zarządu i administr. amo. ST nieprodukcyjnych k. marketingu, sprzedaży, Wyroby gotowe, produkcja w toku Wynik finans. Wyroby got., prod. w toku Wynik finansowy

1) Przychody ze sprzedaży 2) - Koszty zmienne produkcji sprzedanej = Nadwyżka cenowa (marża brutto) 3) Nadwyżka cenowa 2) - Koszty stałe = Wynik na sprzedaży n c = c - k z Obliczanie wyniku w rachunku kosztów zmiennych

Nadwyżka cenowa to kwota, pozostająca po pokryciu kosztów zmiennych produkcji na pokrycie kosztów stałych oraz zysk n c = c - k z N c = x (c - k z ) N c = x * c - x * k z = P - K z

n c > 0 K s = 100, c = 10, k z = 8 => n c = 2 x = 0x = 6 K s = 100strata 100 K s = 100 K z = 6*8 = 48 P= 6*10 = 60 strata 88 n c < 0 K s = 100, c = 6, k z = 8 => n c = – 2 x = 0x = 6 K s = 100strata 100 K s = 100 K z = 6*8 = 48 P= 6*6 = 36 strata 112 K = K z + K s = x * k z + K s W = P - K

K = K z + K s = x * k z + K s Równanie kosztów: Równanie wyniku na sprzedaży: W = P - K = c*x - k z *x -K s = = x(c - k z ) - K s Wielkość produkcji zapewniająca osiągnięcie planowanego wyniku: W + K s c - k z x = Cena sprzedaży zapewniająca osiągnięcie planowanego wyniku (przy danej wielkości produkcji): W + K s x c =+ k z Analiza zależności produkcja - koszty - zysk

Próg rentowności to taka wielkość (lub wartość) produkcji, przy której całkowite jej koszty równają się przychodom KsKs c - k z x pr = K s *c c - k z cx pr = KsKs 1 - k z /c = próg ilościowy próg wartościowy Próg rentowności produkcji jednorodnej

kzkz c W po = 1 - KzKz P = 1 - P - K z P = Wskaźnik pokrycia informuje, jaka część ceny (lub przychodu) pozostaje po odjęciu kosztów zmiennych na pokrycie kosztów stałych i na zysk x pr W pe = 1 - x max c*x pr W pe = 1 - c*x max Wskaźnik pewności informuje, o jaką część można zmniejszyć maksymalne (lub normalne) rozmiary produkcji pozostając w strefie zysków Produkcja - koszty - zysk - wskaźniki

Ks 1 = 100 Ks 2 = 220 kz = 10 c = 20 Ks 1 Ks 2 Kc 1 Kc 2 PK, P x x pr1 x pr2 x pr1 = K s1 c - k z = = 10 x pr2 = K s2 c - k z = = 22 => x max =12szt x max Skokowe zmiany kosztów stałych a próg rentowności

xAxA xBxB Ks = 100 nc A = 20 => x pr = 5 nc B = 4 => x pr = 25 x pr = 5 x pr = 25 STREFA STRAT STREFA ZYSKU Pr w Pr w = Ks / 1- kz i *x i c i *x i średni wskaźnik pokrycia P róg rentowności produkcji wieloasortymentowej

1) Dobór przedmiotu produkcji 1.1) Jeden czynnik ograniczający Obliczamy nadwyżkę cenową na jednostkę czynnika ograniczającego: Krótkookresowe problemy decyzyjne

1) Dobór przedmiotu produkcji 1.2) Wiele czynników ograniczających, istnieje czynnik najbardziej ograniczający czynnik najbardziej ograniczający: materiały n CmatA = 10zł / 100kg = 0,1 zł/kg n CmatB = 15zł / 200kg = 0,075 zł/kg 1 2 Krótkookresowe problemy decyzyjne

2) Rezygnacja z produktu przynoszącego stratę P = 1700 Kz = 1500 Nc = 200 Ks = 400 W = Krótkookresowe problemy decyzyjne

3) Kupić czy wytworzyć? Kupno Cena: 2000szt po 10 zł/szt Koszt zmienny: 2000szt po 6 zł/szt Koszt stały wynajmu maszyny: 7000 Wytworzenie Koszt stały budynku: 5000 Koszty istotne z punktu widzenia decyzji Koszt nieistotny z punktu widzenia decyzji Krótkookresowe problemy decyzyjne

4) Wybór wariantu technologicznego Wariant2: Wariant1: Ks 1 = 100 kz 1 = 5 Ks 2 = 250 kz 2 = 2 Ks 1 + x* kz 1 = Ks 2 + x* kz 2 Ks 1 - Ks 2 x = kz 2 - kz 1 Krótkookresowe problemy decyzyjne

Budżet: liczbowe wyrażenie planu działania organizacji, służące zastosowaniu i koordynacji założeń planistycznych Funkcje budżetu: okresowe planowanie koordynacja i komunikowanie kwantyfikacja celów kontrola i ocena działań motywowanie kreowanie świadomości Etapy budżetowania: 1) opracowanie budżetu (planowanie) 2) wdrożenie budżetu 3) kontrola (sterowanie) Rodzaje budżetów: długookresowe, krótkookresowe jednorazowe kroczące stałe elastyczne Budżetowanie

Budżet sprzedażyPlan produkcji Budżet kosztów bezpośrednich Budżet kosztów pośrednich i ogólnych Budżet wpływów i wydatków Budżety: Bilansu Rachunku Zysków i Strat Przepływów środków pieniężnych regiony kanały dystrybucji zakłady produkcyjne wydziały produkcyjne jednostki organizacyjne jednostki organizacyjne Ośrodki odpowiedzialności Opracowanie budżetu

Źródło: A. Jaruga, W. Nowak, A. Szychta, Rachunkowość Zarządcza Analiza odchyleń ceny/stawkizużycia wydajności struktury V o = q r *c r - q p *c p V c = q r *c r - q r *c p = q r (c r - c p ) V q = q r *c p - q p *c p = c p (q r - q p ) Rachunek kosztów postulowanych

Główne założenia: Klucze wyrażające wielkość produkcji nie są odpowiednie do rozliczania kosztów pośrednich Przyczyną powstawania kosztów pośrednich są działania (procesy) def: Działanie to zbiór powtarzalnych, jednorodnych lub podobnych zdarzeń i czynności, wykonywanych w celu realizacji określonej funkcji gospodarczej i powodujących powstawanie kosztów Miara działania to wyrażona liczbowo wielkość działania, pozostająca w związku proporcjonalnym z kosztami tego działania Rachunek kosztów działań - Activity Based Costing

1000szt. = 200mh, 50rh, 100kg 100szt. = 50mh, 10rh, 30kg 600szt. = 100mh, 30rh, 50kg 300szt. = 50mh, 10rh, 20kg = 1000szt. = 200mh, 50rh, 100kg Zakład 1 Zakład Tradycyjny rachunek kosztów Koszty pośrednie: Przygotowanie produkcji: 800 PLN

Rachunek kosztów działań - Activity Based Costing 1 nastawienie = 3 nastawienia Przygotowanie produkcji: 800 PLN ilość nastawień = 4 koszt nastawienia = 800 / 4 = 200 Zakład 1 Zakład 2 1*200 = 200 3*200=600

koszty bezpośredniekoszty pośredniekoszty ogólneprodukty (nośniki kosztów)Wynik finansowy okresu zaopatrzenie (liczba partii) utrzymanie maszyn (liczba mh) działanie 1: konto 521*1 działanie 2: konto 521*2 działanie n: konto 521*n

Etapy ABC: analiza wartości procesu gospodarczego identyfikacja działań ustalenie miary działania pomiar i ewidencja kosztów działania określenie liczby jednostek miary działania obciążających poszczególne nośniki rozliczenie kosztów na nośniki Przykłady działań:

poszukiwanie ceny optymalnej (max. zysku) koszty mają znaczenie wtórne uzależnienie proponowanej ceny od: –ceny konkurencji –elastyczności cenowej popytu: Q Ep = Q : c c Przykład: średnia cena = 99 PLN, kz = 50 PLN popyt przy cenie śr. = szt. Ustalanie cen - model ekonomiczny

Koszty pełne: koszty zmienne są głównym czynnikiem kształtującym cenę cena liczona jest dla założonej rentowności sprzedaży: Z Rs = K * 100% c = (1 + Rs) (kz + Ks x ) Przykład: Ustalanie cen - model księgowy

Koszty zmienne: koszty zmienne są głównym czynnikiem kształtującym cenę cena liczona jest dla założonego wskaźnika pokrycia kzkz c W po = 1 - KzKz P = 1 - P - K z P = c = kz 1 - W po Przykład: produkty:Xy kz1016 x Ks oczekiwany zysk Planowane przychody dla całej produkcji: Kz = 10* *500 = = Plan. kwota pokrycia = = Plan. przychody ze sprzed Wpo = / = 0,76 c x = 10 / (1-0,76) = 41,67 c y = 16 / (1-0,76) = 66,67 Ustalanie cen - model księgowy