Popyt globalny i polityka fiskalna Makroekonomia Popyt globalny i polityka fiskalna

Zagadnienia tematu Determinanty dochodu narodowego Produkcja w stanie równowagi Mnożnik i paradoks zapobiegliwości Państwo i popyt globalny Budżet państwa Automatyczne stabilizatory

Produkcja potencjalna Produkcja potencjalna jest to wielkość produkcji, którą wytworzyłaby gospodarka, gdyby wszystkie czynniki produkcji zostały w pełni wykorzystane Produkcja potencjalna ma tendencję do równomiernego wzrostu w miarę zwiększania czynników wytwórczych w gospodarce.

Popyt globalny Popyt na dobra (popyt globalny – AD) tworzą zatem: wydatki konsumpcyjne wydatki inwestycyjne AD = C + I Popyt globalny jest to suma, którą przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe planują wydać na dobra i usługi przy różnej wielkości dochodu

Popyt konsumpcyjny Popyt konsumpcyjny to wydatki na dobra i usługi gospodarstw domowych, które stanowią przeciętnie ok. 90% dochodów rozporządzalnych Funkcja konsumpcji jest określona przez dwie wielkości: wielkość autonomicznego popytu konsumpcyjnego krańcową skłonność do konsumpcji definiowaną jako ta część każdej dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego dochodu, którą gospodarstwa domowe chcą przeznaczyć na konsumpcję

Funkcja popytu konsumpcyjnego dochód popyt konsumpcyjny α funkcja konsumpcji konsumpcja autonomiczna KSK

Oszczędności a funkcja konsumpcji i KSK Oszczędności to nieskonsumowana część dochodu rozporządzalnego. Otrzymujemy zatem następującą zależność: KSK + KSO = 1 gdzie KSK – krańcowa skłonność do konsumpcji KSO – krańcowa skłonność do oszczędzania Funkcja oszczędności obrazuje zatem zamierzone oszczędności przy każdym poziomie dochodów rozporządzalnych

Popyt inwestycyjny AD=C+I I C Popyt inwestycyjny oznacza planowane przez przedsiębiorstwa powiększenie zasobów kapitału trwałego (fabryki, maszyny) oraz stanu zapasów. Popyt inwestycyjny ma charakter autonomiczny, tzn. inwestycje w każdym momencie są wielkością stałą. AD=C+I dochód popyt globalny I C

Produkcja w stanie równowagi krótkookresowej Równowaga krótkookresowa na rynku dóbr i usług przy stałych cenach i płacach istnieje wtedy, kiedy planowane globalne wydatki zrównają się z faktycznie wytworzona produkcją. Prezentacja graficzna tej równowagi występuje na linii 45o, która jest zbiorem wszystkich punktów o jednakowej wartości X i Y. popyt globalny AD ? E ? dochód

Zmiana położenia krzywej AD i ruch wzdłuż krzywej AD Ruch po krzywej popytu globalnego spowodowany jest zmianą dochodu przy danej wielkości popytu autonomicznego Przesunięcia krzywej popytu mogą być spowodowane wszystkimi innymi przyczynami poza dochodem np: wzrost wydatków autonomicznych wzrost optymizmu inwestorów

Decyzje producentów dotyczące produkcji i zmiana stanu zapasów Jeżeli popyt globalny przewyższa produkcję, to nadwyżkę tę producenci mogą jedynie zmniejszać przez nieplanowane zmiany poziomu zapasów. Planowane zmiany zapasów są włączone do wydatków inwestycyjnych. Jeżeli przedsiębiorstwa nie mają zapasów, to w tej sytuacji część klientów będzie niezadowolona. Obie reakcje: nieplanowane zmiany zapasów lub rezygnacja z nabywców są sygnałem do zwiększenia produkcji Jeżeli zaś produkcja jest wyższa od popytu to nieplanowane zapasy rosną. Y I C=8+0,7Y AD=C+I Y-AD Nieplanowane zapasy Produkcja 30 22 29 51 -21 maleją rośnie 80 64 86 -6 100 78 brak stała 120 92 114 +6 rosną maleje

Zmiana stanu równowagi. Prezentacja graficzna dochód popyt globalny AD AD’ E E’ Spadek popytu inwestycyjnego o daną wielkość powoduje znacznie większy spadek produkcji zapewniającej poziom równowagi

Zmiana stanu równowagi: procesy dostosowawcze Fazy Y I C=8+0,7Y AD=C+I Y-AD Nie planowane zapasy Produkcja Faza 1 100 22 78 Brak Stała Faza 2 13 91 9 Rosną Maleje Faza 3 71,7 84,7 6,3 Faza 4 67,3 80,3 4,4 Stan równowagi 70 57 brak stała

Mnożnik Mnożnikiem nazywamy stosunek zmiany wielkości produkcji w punkcie równowagi do powodującej ją zmiany w wydatkach autonomicznych Mnożnik informuje jak zmieni się produkcja w wyniku zmiany popytu globalnego.

Paradoks zapobiegliwości związany ze zmianą skłonności do oszczędzania Zmiana rozmiarów oszczędności, jakie gospodarstwa domowe pragną poczynić przy każdym poziomie dochodu, prowadzi do zmiany wielkości dochodu zapewniającej równowagę. Pomimo tego iż gospodarstwa domowe chcą np. mniej oszczędzać i więcej konsumować to w punkcie równowagi krótkookresowej planowane oszczędności i tak będą musiały się równać planowanym inwestycjom. Zjawisko to określa się mianem paradoksu zapobiegliwości Dochód w punkcie równowagi wzrasta dla utrzymania równości I = S

Polityka fiskalna. Polityka stabilizacyjna. Deficyt budżetowy Polityka fiskalna. Polityka stabilizacyjna. Deficyt budżetowy. Dług publiczny Polityka fiskalna to decyzje państwa dotyczące wydatków i podatków Polityka stabilizacyjna obejmuje działania rządu zmierzające do utrzymania wielkości produkcji blisko poziomu zapewniającego pełne zatrudnienie (pełne wykorzystanie czynników produkcji) Deficyt budżetowy to nadwyżka wydatków państwa nad jego dochodami Dług publiczny jest to suma pozostałych do spłacenia pożyczek państwowych

Funkcja popytu globalnego po uwzględnieniu w analizie państwa Wpływ państwa na popyt globalny. Z rachunku dochodu narodowego liczonego od strony wydatków wynika że: AD = C + I + G Trzy autonomiczne składniki popytu globalnego: automatyczny składnik popytu konsumpcyjnego (C) popyt inwestycyjny (I) wydatki rządowe (G)

Dochody rozporządzalne i podatki Podatki netto (NT) zmniejszają dochody rozporządzalne ludności YD = Y – NT NT = tY, gdzie t – stopa podatkowa Zatem dochód rozporządzalny można obliczyć według formuły: YD = Y – NT = Y – tY = Y(1 - t) dochód konsumpcja C=0,7Y C=0,7YD=0,56Y Przy proporcjonalnej stopie podatkowej równej 0,2 dochód rozporządzalny wynosi jedynie 0,8Y zatem gospodarstwa domowe konsumują jedynie 0,70,8 = 0,56 każdej dodatkowej jednostki dochodu narodowego

Państwo i popyt globalny: wnioski dotychczasowe Wzrost wydatków państwa wywołuje wzrost poziomu produkcji odpowiadającej warunkom równowagi o wielkość równą iloczynowi mnożnika i przyrostu G.. dochód popyt globalny C=0,7Y AD=C+I AD=C+I+G I G E E’

Połączony efekt wydatków i podatków dochód popyt globalny AD’’ AD’ G E E’ T AD E’’

Budżet państwa. Mnożnik zrównoważonego budżetu Budżetem nazywamy zapis planu wydatków i sposobów ich sfinansowania Mnożnik zrównoważonego budżetu to mechanizm polegający na tym, że wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków powoduje zwiększenie produkcji. Wydatki państwa, podatki netto podatki netto = 0,2Y równowaga budżetowa nadwyżka budżetowa deficyt budżetowy wydatki państwa = 200 dochód, produkcja 1000

Automatyczne stabilizatory Wstrząsami (zaburzeniami, szokami) nazywamy takie zdarzenia, które mogą zmieniać autonomiczne składniki popytu globalnego. Automatyczny stabilizator to taki mechanizm, który zmniejsza podatność gospodarki na wstrząsy.. Przykłady automatycznych stabilizatorów: podatek dochodowy, podatek VAT, zasiłki dla bezrobotnych.

Dyskrecjonalna polityka fiskalna i jej ograniczenia Oprócz automatycznych stabilizatorów rząd może stosować aktywną (dyskrecjonalną) politykę fiskalną w celu ustabilizowania wielkości produkcji, poprzez zmianę poziomu wydatków czy stopy podatkowej W praktyce rozwiązania te nie są jednak dość skuteczne ze względu na następujące ograniczenia: opóźnienia czasowe niepewność efekty pobudzone w popycie autonomicznym (w modelu ekonomicznym zakładamy że te wielkości są stałe, niezależne od dochodu (I, aut. C, G)

Źródła literatury podstawowej Begg: Ekonomia cz.II, PWE, wydanie II – s.49-87 Samuelson, Nordhaus: Ekonomia 1, PWN, wydanie I, s. 199-260