Autonomiczny układ nerwowy unerwia mięśnie gładkie, mięsień sercowy i gruczoły reguluje funkcje trzewne częstość serca, ciśnienie tętnicze, trawienie, oddawanie moczu

Autonomiczny układ nerwowy drogi zawierające dwa neurony przedzwojowy zazwojowy Pre-ganglionic Post-ganglionic Ganglion

Autonomiczny układ nerwowy Figure 15.4a

Autonomiczny układ nerwowy – podział część współczulna i przywspółczulna Unerwiają te same struktury Przeciwstawne działanie

Autonomiczny układ nerwowy Figure 15.3

Neurotransmittery Neurotransmittery uwalniane z zakończeń przedzwojowych: Acetylocholina Neurotransmittery uwalniane z zakończeń zazwojowych: Noradrenalina (część współczulna) Acetylocholina (część przywspółczulna)

Unerwienie serca Układ współczulny Układ przywspółczulny

Unerwienie serca Włókna współczulne Włókna zazwojowe odchodzą od zwojów: gwiaździstego, szyjnego środkowego i dolnego oraz piersiowych (4 górnych) Włókna z prawego pnia współczulnego zaopatrują głównie węzeł zatokowo – przedsionkowy oraz przedsionki Włókna z lewego pnia współczulnego zaopatrują głównie komory Na zakończeniach uwalniania noradrenalina (NA) Działa na receptor adrenergiczny 1 (sprzężony przez białka Gs z cyklazą adenylową)

Układ współczulny w sercu komórki węzła SA→ ↑HR β1 komórki węzła SA→ ↑ szybkości przewodzenia β1 β1 mięsień roboczy komór→ ↑ kurczliwości

Unerwienie serca - cd Pobudzenie włókien współczulnych: Dodatni efekt chronotropowy Dodatni efekt inotropowy Dodatni efekt dromoropowy Oraz zmiany metaboliczne:  lipolizy i glikogenolizy,  dostępności substratów metabolicznych

CO = HR x SV EFEKT:  SV;  CO;  ciśnienia tętniczego, NA→ β1receptory węzła SA → ↑HR NA→ β1receptory kardiomicytów→ ↑ kurczliwości EFEKT:  SV;  CO;  ciśnienia tętniczego,

Unerwienie serca - cd Włókna przywspółczulne (n.błędny) Włókna przedzwojowe rozpoczynają się w jądrach grzbietowych nerwów błędnych Przełączenie na włókna pozazwojowe w samym sercu Włókna pozazwojowe zaopatrują: prawy n. błędny - węzeł SA, prawy przedsionek lewy n. błędny - węzeł AV, lewy przedsionek unerwienie przywspółczulne komór - skąpe Na zakończeniach uwalniania acetylocholina (Ach) Działa na receptor M2 (sprzężony przez białka Gi z cyklazą adenylową)

Unerwienie serca - cd Pobudzenie włókien przywspółczulnych: ujemny efekt chronotropowy ( HR) ujemny efekt inotropowy ( kurczliwości) ujemny efekt dromoropowy ( szybkości przewodzenia) EFEKT:  SV;  CO;  ciśnienia tętniczego,

Unerwienie naczyń krwionośnych Unerwienie naczyniozwężające Unerwienie naczyniorozszerzające

Unerwienie naczyniozwężające włókna współczulne pozazwojowe we wszystkich naczyniach (wyjątek: naczynia włosowate i naczynia łożyska) transmitter: NA; receptor: 1 spoczynkowa aktywność toniczna = stałe napięcie neurogennne najobficiej: tętniczki, zwieracze prekapilarne; w mniejszym stopniu większe tętnice i żyłki efekt pobudzenia:  opór obwodowy,  powrót żylny; a w konsekwencji:  SV,  CO, BP brak specjalnych nerwów naczyniorozszerzających wniosek: skurcz naczyń:  aktywności współczulnej rozkurcz naczyń:  aktywności współczulnej

α1 Unerwienie naczyniozwężające w naczyniach zaopatrujących skórę, błony śluzowe, trzewia i nerki, mięśnie gładkie ściany naczynia posiadają prawie wyłącznie receptory α1 pobudzenie receptorów α1 powoduje skurcz mięśni gładkich naczynia α1

Unerwienie naczyniorozszerzające tylko w nielicznych naczyniach krwionośnych nie wykazuje aktywności spoczynkowej różny charakter: przywspółczulny: ślinianki, opony mózgowe, mózg, naczynia wieńcowe, narządy płciowe współczulny (Ach): mięśnie szkieletowe

Ośrodek sercowy w rdzeniu przedłużonym otrzymuje informację: podział: z receptorów obwodowych z wyższych pięter OUN: podwzgórze, kora mózgowa podział: ośrodek sercowohamujący – pobudza dosercowe włókna n. X ośrodek sercowopobudzający - pobudza dosercowe włókna współczulne toniczna (stała) przewaga ośrodka sercowohamującego nad ośrodkiem sercowopobudzającym ośrodek sercowopobudzający i włókna współczulne dosercowe nie wykazują tonicznego napięcia; aktywność wzrasta okresowo (wysiłek fizyczny)

Ośrodek naczynioruchowy w rdzeniu przedłużonym kontroluje czynność włókien współczulnych zazwojowych, zwężających naczynia dwa skupiska neuronów: strefa presyjna – boczna część rdzenia przedłużonego, pobudzenie:  aktywności współczulnej strefa depresyjna – przyśrodkowa część rdzenia przedłużonego, pobudzenie:  aktywności współczulnej stałe pobudzanie strefy presyjnej podwzórze, kora mózgowa, układ siatkowaty obszar chemowrażliwy rdzenia przedłużonego ośrodek oddechowy rdzenia przedłużonego impulsacja aferentna z receptorów obwodowych (baro- i chemoreceptory

Odruch z baroreceptorów główny mechanizm regulujący napięcie współczulne charakter hamujący receptory: baroreceptory (mechanoreceptory) zatoki szyjne łuk aorty bodziec pobudzający:  ciśnienia tętniczego b(rozciągnięcie ściany tętnicy) włókna dośrodkowe: n. zatokowy (n. IX) – z baroreceptorów zatok szyjnych n. aortalny (n. X) - z baroreceptorów łuku aorty włókna afferentne: typu A (grube, zmielinizowane, szybko się adaptujące) lub typu C (cienkie, bezrdzenne, utrzymujące swą aktywność)

Odruch z baroreceptorów - cd efekt: serce: hamowanie aktywności współczulnej, pobudzanie n. X naczynia: hamowanie aktywności współczulnej skutek: serce:  HR,  kurczliwości naczynia: rozszerzenie naczyń WNIOSEK:  BP

Odruch z baroreceptorów

pobudzenie baroreceptorów zatok szyjnych i łuku aorty  MAP pobudzenie baroreceptorów zatok szyjnych i łuku aorty ośrodki rdzenia przedłużonego  aktywność współczulna  aktywność przywspółczulna bodziec tętnice, żyły komory węzeł SA receptor ośrodki rozkurcz  kurczliwość  HR wł. efferen efektor odp. tkan  oporu obwodowego  CO odp. syst  ciśnienie tętnicze (do normy)

Odruch z baroreceptorów rozszerzeniu ulegają także duże żyły zaleganie krwi przechodzenie płynu do tkanek adaptacja = pobudzenie słabnie w miarę trwania bodźca prawidłowe BP jest bodźcem stale pobudzającym baroreceptory

Odbarczenie baroreceptorów  MAP odbarczenie baroreceptorów zatok szyjnych i łuku aorty ośrodki rdzenia przedłużonego  aktywność współczulna  aktywność przywspółczulna bodziec tętnice, żyły komory węzeł SA receptor ośrodki skurcz  kurczliwość  HR wł. efferen efektor odp. tkan  oporu obwodowego  CO odp. syst  ciśnienie tętnicze (do normy)

Odruch z baroreceptorów - znaczenie odruch własny układu krążenia - receptory i efektory w obrębie układu sercowo – naczyniowego rola: wyrównywanie krótkotrwałych wahań ciśnienia tętniczego regulacja rozmieszczenia płynu między naczyniami krwionośnymi a przestrzenią zewnątrzkomórkową

Mechanoreceptory serca

Odruch Bezolda - Jarischa mechanoreceptory komór bodziec: rozciągnięcie ścian komory włókna afferentne: typu C, cienkie, bezmielinowe efekt: serce: hamowanie aktywności współczulnej, pobudzanie n. X naczynia: hamowanie aktywności współczulnej skutek: serce:  HR,  kurczliwości naczynia: rozszerzenie naczyń

Odruch Bezolda - Jarischa znaczenie: odruch własny sercowo – sercowy zmniejsza pracę serca w warunkach nadmiernego przeciążenia paradoksalne pobudzenie mechanoreceptorów: np. po krwotoku weratrydyna – alkaloid pobudzjący mechanoreceptory lewej komory

Odruch Bainbridge'a receptory przedsionków typu B bodziec: mechaniczne rozciąganie przedsionków włókna afferentne: grube, zmielinizowane efekt: serce: pobudzanie aktywności współczulnej, hamowanie n. X naczynia: pobudzanie aktywności współczulnej skutek: serce:  HR,  kurczliwości naczynia: skurcz naczyń znaczenie: ułatwia przesunięcie zwiększonej objętości krwi z PK przez krążenie płucne do LK

Odruch Bainbridge'a rozciągnięcie przedsionków  powrót żylny impuls do ośrodków rdzenia przedłużonego (n. IX)  HR  aktywności współczulnej dosercowej

Odruch z chemoreceptorów tętniczych chemoreceptory – kłębki szyjne i aortalne bodziec:  pO2,  pCO2,  pH włókna afferentne: n. zatokowy (n. IX) – z chemoreceptorów kłębków szyjnych n. aortalny (n. X) - z chemoreceptorów kłębków aortalnych efekt: naczynia: pobudzenie aktywności wspólczulnej  skurcz naczyń (wyjątek: mózg, serce) serce: koaktywacja = jednoczesne pobudzenie włókien współczulnych i n. X; odpowiedź serca uzależniona od układu oddechowego

Regulacja hormonalna układu krążenia układ renina – angiotensyna – aldosteron (układ RAA) wazopraesyna (hormon antydiuretyczny, ADH, AVP) przedsionkowy peptyd natriuretyczny (ANP)

Układ RAA renina ANGIOTENSYNA II ANGIOTENSYNOGEN ANGIOTENSYNA I konwertaza angiotensyny ANGIOTENSYNA II ALDOSTERON

Renina wydzielana przez aparat przykłębuszkowy nerki (komórki ziarniste tętniczki doprowadzającej) enzym proteolityczny okres półtrwania 40-120 min. czynniki pobudzające uwalnianie:  aktywności współczulnej (NA, receptory ) hipowolemia  RR przewlekłe choroby z obrzękami

Renina czynniki hamujące wydzielanie: działanie: angiotensyna II wazopresyna hipernatermia ANP działanie: przekształca angiotensynogen w angiotensynę I

Układ RAA renina ANGIOTENSYNA II ANGIOTENSYNOGEN ANGIOTENSYNA I konwertaza angiotensyny ANGIOTENSYNA II ALDOSTERON

Angiotensyna II Peptyd – 8 aminokwasów Okres półtrwania: 1-3 min. Działanie:  syntezy i wydzielania aldosteronu skurcz naczyń  ADH  ACTH  resorbcji Na w kanalikach nerkowych  pragnienie Unieczynniana przez angiotensynazy Angiotensyna III silnie pobudza wydzielanie aldosteronu

Aldosteron Mineralokortykosteroid (C21) wydzielany przez warstwę kłębkowatą kory nadnerczy Okres półtrwania 20-30 min. Rytm dobowy – szczyt wydzielania we wczesnych godzinach rannych W osoczu związany z albuminami i CBG Metabolizowany w wątrobie Wydalany przez nerki w stanie wolnym i sprzężonym z kwasem siarkowym i glukuronowym

Aldosteron Czynniki pobudzające wydzielanie: ACTH Angiotensyna II Hiperkaliemia Hiponatremia hipowolemia Czynniki hamujące wydzielanie: Wazopresyna Wzrost RR Receptory cytoplazmatyczne: nerki, ślinianki, jelito, gruczoły potowe

kora nadnerczy (warstwa kłębkowata) aldosteron  K+  angiotensyna II  ACTH aldosteron  resorbcji Na+  Na+  wydalanie K+  wydalanie H+

Przedsionkowy peptyd natriuretyczny - ANP Synteza w kardiomiocytach przedsionków Etapy syntezy: pre-pro-ANP; pro-ANP i ANP Peptyd- 28 aa Czynniki pobudzające wydzielanie: Hiperwolemia Adrenalina

Wazopresyna Synteza w podwzgórzu Jądro nadwzrokowe Jądro przykomorowe Magazynowana w tylnym płacie przysadki Hormon polipeptydowy Okres półtrwania 16-20 min.

Wazopresyna Działanie: Nerka – receptor V2; zwrotne wchłanianie wolnej wody w kanalikach zbiorczych Naczynia krwionośne – receptor V1; skurcz naczyń; to działanie tylko w dużych stężeniach

Wazopresyna Czynniki pobudzające wydzielanie: Hipermolalność osocza Hipowolemia Czynniki hamujące wydzielanie: Hipomolalność osocza Hiperwolemia

dodatek

Chemoreceptor Reflex-pH

Chemoreceptor Reflex-pH