Orzecznictwo dzieci i dorosłych Orzecznictwo o niepełnosprawności dzieci Podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU nr 123, poz. 776 z późn. zm.) • rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16roku życia (DzU nr 17, poz. 162)

W Polsce zgodnie ze znowelizowaną ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, obowiązującą od 1 stycznia 2002 r., za niepełnosprawne uznaje się osoby do lat 16, u których stwierdzone naruszenie sprawności fizycznej lub psychicznej o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, spowodowane wadami wrodzonymi, długotrwałą chorobą lub uszkodzeniem organizmu, uzasadnia konieczność zapewnienia całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

Według rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia, stanami chorobowymi uzasadniającymi konieczność stałej opieki lub pomocy są: 1) wady wrodzone i schorzenia o różnej etiologii prowadzące do niedowładów, porażenia kończyn lub zmian w narządzie ruchu, upośledzające w znacznym stopniu zdolność chwytną rąk lub utrudniające samodzielne poruszanie się, 2) wrodzone lub nabyte ciężkie choroby metaboliczne, układu krążenia, oddechowego, moczowego, pokarmowego, układu krzepnięcia i inne, znacznie upośledzające sprawność organizmu, wymagające systematycznego leczenia w domu i okresowo leczenia szpitalnego,

3) upośledzenie umysłowe, począwszy od upośledzenia w stopniu umiarkowanym, 4) psychozy i zespoły psychotyczne, 5) zespół autystyczny, 6) padaczka z częstymi napadami lub wyraźnymi następstwami psychoneurologicznymi, 7) nowotwory złośliwe i choroby rozrostowe układu krwiotwórczego do 5 lat od zakończenia leczenia, 8) wrodzone lub nabyte wady narządu wzroku w oku lepszym do 5/25 lub 0,2 według Snellena po wyrównaniu wady wzroku szkłami korekcyjnymi lub ograniczenie pola widzenia do przestrzeni w granicach 30 stopni, 9) głuchoniemota, głuchota lub obustronne upośledzenie słuchu nie poprawiające się w wystarczającym stopniu po zastosowaniu aparatu słuchowego lub implantu ślimakowego.

W ocenie niepełnosprawności dziecka bierze się pod uwagę: – rodzaj i przebieg procesu chorobowego oraz jego wpływ na stan czynnościowy organizmu, – sprawność fizyczną i psychiczną dziecka oraz stopień jego przystosowania do skutków choroby lub naruszenia sprawności organizmu, – możliwość poprawy stanu funkcjonalnego pod wpływem leczenia i rehabilitacji.

W orzekaniu o niepełnosprawności dzieci do lat 16 należy również brać pod uwagę następujące kryteria: 1) przewidywany okres trwania upośledzenia stanu zdrowia przekraczający 12 miesięcy, 2) niezdolność dziecka do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie się z otoczeniem, powodującą konieczność zapewnienia mu stałej opieki lub pomocy w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku, 3) znaczne zaburzenia funkcjonowania organizmu, wymagające systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem.

Naruszenie sprawności fizycznej lub psychicznej to upośledzenie stanu zdrowia wynikające z anatomicznych, fizycznych lub psychicznych nieprawidłowości, które mogą zostać udokumentowane za pomocą uznanych medycznych metod diagnostycznych, klinicznych i laboratoryjnych. Naruszenie sprawności musi być udokumentowane badaniami lekarskimi obejmującymi: wywiad, badanie przedmiotowe i badania dodatkowe.

Dziecko przed ukończeniem 16 roku życia można uznać za niepełnosprawne, jeżeli wykazuje zaburzenia fizyczne lub psychiczne lub też kombinację różnych zaburzeń, które powodują upośledzenie funkcjonowania w stopniu znacznym i utrzymują się lub istnieją powody, by oczekiwać, że będą utrzymywały się przez okres nie krótszy niż 12 miesięcy. Zaburzenia te powinny mieć charakter objawów przedmiotowych (fizykalnych), tzn. takich, które można wykazać obiektywnie za pomocą uznanych w diagnostyce medycznej metod oceny klinicznej i testów laboratoryjnych. Same objawy podmiotowe, tzn. subiektywne odczucia/skargi, nie stanowią dostatecznej podstawy do orzeczenia niepełnosprawności.

Orzecznictwo o niepełnosprawności dorosłych Podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU nr 123, poz. 776 z późn. zm. – ostatnia zmiana – DzU z 2003 r. nr 7, poz. 79) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 maja 2002r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (DzU nr 66, poz. 604)

O stopniu niepełnosprawności orzeka się w celach odpowiedniego zatrudnienia, oczekiwanych obowiązków społecznych, ulg, przywilejów itp. System ten koncentruje się na możliwościach osoby niepełnosprawnej i jest ściśle powiązany z działalnością służb rehabilitacyjnych.

Wyróżnia się trzy stopnie niepełnosprawności: – znaczny, – umiarkowany, – lekki.

Znaczny stopień niepełnosprawności jest orzekany w stosunku do osoby z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolnej do pracy albo zdolnej do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającej, w celu pełnienia funkcji społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób ze względu na niezdolność do samodzielnej egzystencji. Oznacza to naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację.

Osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności to osoby z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolne do pracy albo zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagające czasowej bądź częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia funkcji społecznych. . Lekki stopień niepełnosprawności orzeka się w stosunku do osób o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy w porównaniu ze zdolnościami, jakie wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych, z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu funkcji społecznych, dające się kompensować za pomocą wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne

O stopniu niepełnosprawności orzekają: – w pierwszej instancji – powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności, powoływane i odwoływane przez starostę, – w drugiej instancji – wojewódzkie zespoły do powoływane i odwoływane przez wojewodę. W skład zespołów orzekających wchodzą lekarze, psycholodzy, pedagodzy, doradcy zawodowi, pracownicy socjalni.

Orzeczenia powiatowego zespołu, poza ustaleniem niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, zawierają także wskazania dotyczące przede wszystkim: 1) odpowiedniego zatrudnienia, uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby, 2) szkolenia, w tym specjalistycznego, 3) zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej, 4) uczestnictwa w terapii zajęciowej, 5) konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby,

6) korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych, świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki, 7) konieczności stałej albo długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, 8) konieczności stałego, codziennego współudziału opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, 9) spełniania przez osobę niepełnosprawną przesłanek określonych w art. 8 ust. 1 ustawy z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (t. jedn. Dz. U. z 2003r. nr 58, poz. 515).

Orzeczenia te stanowią podstawę do przyznania ulg i uprawnień przysługujących osobom niepełnosprawnym. Kryteria orzekania o stopniu niepełnosprawności opierają się na Międzynarodowej klasyfikacji uszkodzeń, niepełnosprawności i ograniczeń w rolach, sformułowanej w 1980 r. przez Światową Organizację Zdrowia. Rozwiązanie takie jest zbliżone do rozwiązań stosowanych w ustawodawstwie zachodnioeuropejskim i powinno służyć zapewnieniu osobom niepełnosprawnym realizacji praw obywatelskich i pełnej integracji społecznej i zawodowej.