Reż. Andrzej Wajda Rok Prod. 1954 Pokolenie Reż. Andrzej Wajda Rok Prod. 1954

Debiutancki film Andrzeja Wajdy nosi wyraźne piętno ideologii komunistycznej i prezentuje zmanipulowaną wersję historii. Film nakręcony na podstawie powieści Bohdana Czeszko pod tym samym tytułem.  Zdjęcia rozpoczęły się w roku 1954 — wprawdzie już po śmierci Stalina, ale na długo przed XX zjazdem KPZR, rozpoczynającym odwilż. Powieść proletariacka była więc powieścią słuszną i młody absolwent szkoły filmowej mógł rozpocząć zdjęcia

Obsada Dorota Mundek Stach Jasio Krone Urszula Modrzyńska Roman Polański Stach Tadeusz Łomnicki Jasio Krone Tadeusz Janczar

Stach (Tadeusz Łomnicki) żyje na przedmieściach Warszawy Stach (Tadeusz Łomnicki) żyje na przedmieściach Warszawy. Za namową matki, rozpoczyna pracę w warsztacie stolarskim. Nawiązuje kontakt z lewicową organizacją podziemną, Gwardią Ludową. Z entuzjazmem podejmuje walkę z Niemcami, pełen nadziei na zwycięstwo i mającą po nim nastać sprawiedliwość społeczną.

Janek (Tadeusz Janczar) Janek (Tadeusz Janczar). Mimo pozorów, nie chce zabijać, nie chce angażować się w walkę. Odmawia pomocy zbiegłemu z ogarniętego powstaniem getta, przyjacielowi. Ostatecznie jednak decyduje się dołączyć do Stacha i ginie podczas akcji w getcie. 

Dorota (Urszula Modrzyńska), kierowniczka polityczna oddziału Gwardii Ludowej. Między nią a Stachem zawiązuje się romans, jednak po pierwszej wspólnej nocy Urszula zostaje areztowana przez gestapo.

Film opowiada o odpowiedzialności, poświęceniu i ofierze ponoszonej przez młodych, lewicujących Polaków w obliczu drugiej wojny światowej. Reżyser ukazuje ludzi kilkunastoletnich, stawianych przed dramatycznymi wyborami, których muszą dokonywać często w ekstremalnych sytuacjach.

W ciężkich warunkach wojny młodzi chłopcy kradną węgiel z przejeżdżających przez Warszawę niemieckich transportów kolejowych. W trakcie jednej z takich prób Kostek, kolega Stacha, zostaje zastrzelony przez wartownika.

Ranny Stach udaje się do pobliskiego baru Ranny Stach udaje się do pobliskiego baru. Tam spotyka Sekułe, który załatwia mu prace w stolarni.

Za namową matki, rozpoczyna pracę w warsztacie stolarskim Berga Za namową matki, rozpoczyna pracę w warsztacie stolarskim Berga. Zakład wykonuje zlecenia dla armii niemieckiej.

Działa tam komórka Armii Krajowej. Chłopak nie przystaje jednak do AK.

Zaprzyjaźnia się z robotnikiem Sekułą, związanym z komunistyczną Gwardią Ludową. Sekuła wyjaśnia chłopakowi istotę kapitalistycznego wyzysku i mobilizuje go do nauki.

Stach zainspirowany przemówieniem Doroty, szuka kontaktu z Gwardią Ludową. Sekuła informuje go o spotkaniu członków Gwardii Ludowej.

Poznaje młodego stolarza z Dorotą, aktywistką Związku Walki Młodych.

Pod wpływem dziewczyny Stach wstępuje do związku. Składa przysięgę, próbuje pozyskać dla organizacji kolegę z pracy – Jasia.

Jasio Krone jednak odmawia, obawiając się konsekwencji – jego stary ojciec traci pracę, a on sam pozostaje jedynym źródłem utrzymania.

W Warszawie panuje okupacyjny terror W Warszawie panuje okupacyjny terror. Gniew Stacha przeciw Niemcom wzrasta po niesłusznym oskarżeniu o kradzież drewna i brutalnym pobiciu.

Chłopak postanawia wraz z przyjaciółmi naruszyć zasady konspiracji i dokonać samosądu. Wyrok na niemieckim oficerze wykonuje Jasio Krone, używając broni skradzionej AK-owcom z zakładu.

Wybucha powstanie w getcie warszawskim. Młodzi konspiratorzy otrzymują rozkaz przejęcia grupy Żydów. Na akcję jedzie też Jasio. Prowadzeni przez Sekułę Żydzi wydostają się kanałem z getta, jednak przy murach wywiązuje się strzelanina z Niemcami.

Jasio bierze na siebie siły wroga i skrywa się w budynku, z którego nie ma ucieczki. Osaczony chłopak ginie śmiercią samobójczą.

Uczucie Stacha do Doroty rozwija się, podobnie jak jego rola w podziemnej organizacji. Stach dorasta, staje się mężczyzną. Kombinacja miłości i polityki jest bardzo charakterystyczna dla filmów Wajdy.

Wkrótce gestapo aresztuje bliską sercu Stacha Dorotę, a on sam ledwie unika aresztowania.

Film kończy się sceną, w której Stach bierze na siebie odpowiedzialność za tworzenie nowej grupy młodych konspiratorów. Choć Stach płacze w ostatniej scenie, ostatecznie ociera łzy i patrzy na młodych żołnierzy-ochotników, niosących kwiaty.

Już za nowych czasów, pogardzano tym filmem Wajdy, jako obrazem zakłamanym i gloryfikującym komunistów. Jednak należy podkreślić, że Wajda nie mija się w tym obrazie z prawdą — Gwardia Ludowa walczyła z Niemcami z nie mniejszym poświęceniem co ZWZ-AK. Skoro Wajda, którego ojciec zginął w Katyniu, zdobył sie na nakręcenie takiego filmu, nikomu chyba nie powinni przeszkadzać młodzi ideowi komuniści. 

Bohaterowie, młodzi chłopcy, traktują walkę jak zabawę Bohaterowie, młodzi chłopcy, traktują walkę jak zabawę. Bo też i chcą oni się bawić, możliwość zabawy odebrała im wojna już kilka lat wcześniej. Chcą kochać, śmiać się, żyć! Wajda mówił, że jego ambicją było przeciwstawienie się poglądowi wyrażanemu w wielu filmach, że młodzi z pieśnią na ustach, z pełną świadomością w sercach oddawali życie za ojczyznę. Te słowa brzmiały na początku lat 50. niemal świętokradczo, a i dziś zapewne znaleźliby się święcie oburzeni na takie słowa.