Antykoncepcja Ogólne pojęcie antykoncepcji Wskaźnik Pearla Inne Antykoncepcja hormonalna Tabletka dwufazowa Tabletka jednofazowa (minitabletka) Zastrzyk hormonalny Wszczep hormonalny Pierścień dopochwowy Plaster Wady i zalety Antykoncepcja mechaniczna Prezerwatywa Spirala wewnątrzmaciczna Krążki dopochwowe Antykoncepcja chemiczna Globulki dopochwowe Inne Metoda Roetzera Sterylizacja Kwestia kościoła Antykoncepcja

Ogólne pojęcie antykoncepcji Antykoncepcja (anti conceptio – przeciw poczęciu) – wszelkie działania mające na celu zapobieganie niezaplanowanemu poczęciu dziecka w trakcie stosunku płciowego.

Wskaźnik Pearla Wskaźnik Pearla - wskaźnik opracowany przez R. Pearla w 1932 roku określający skuteczność metod antykoncepcyjnych. Wskaźnik ten wyznacza się jako pomnożony przez 1200 (u niektórych badaczy 1300) stosunek liczby niezamierzonych poczęć do liczby badanych cykli, przy stosowaniu ustalonej metody antykoncepcji. Podaje więc liczbę zapłodnień w ciągu roku na 100 badanych kobiet (ok 1200 cykli). Im niższy jest wskaźnik Pearla, tym metoda jest skuteczniejsza. Bez stosowania antykoncepcji wskaźnik Pearla wynosi 85. Należy mieć na uwadze, iż skuteczność danej metody zależy od różnych czynników, w tym dyscypliny partnerów i jakości stosowanych środków, dlatego też istnieją rozbieżności przy podawaniu wskaźnika Pearla. Podaje się skuteczność dla właściwego stosowania jak i dla nieścisłego stosowania metody. Warto także zwrócić uwagę, że wartość wskaźnika jest wynikiem badań empirycznych i w sposób istotny zależy od populacji w której są one przeprowadzane. Jest to kolejną przyczyną tego, że ta sama metoda może w różnych badaniach uzyskać różne wartości wskaźnika Pearla.

Antykoncepcja hormonalna Metody hormonalne polegają na stosowaniu środków hormonalnych, które blokują wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za owulację, blokując wytwarzanie jajeczek przez kobietę. Obecnie nie istnieją skuteczne środki hormonalne blokujące wytwarzanie plemników przez mężczyzn. Metody hormonalne są bardzo skuteczne, mogą jednak powodować skutki uboczne, gdyż ingerują w system hormonalny kobiety. Tradycyjne metody hormonalne wymagają od kobiet systematycznego łykania tabletek w celu osiągnięcia dobrej skuteczności. Intensywnie rozwijają się metody polegające na wszczepianiu implantów lub plastrów na skórę, które stale wydzielają do organizmu odpowiednie dawki środka. W sierpniu 2006 r. Amerykańska Agencja ds.. Żywienia i Leków (FDA), dopuściła do sprzedaży bez recepty preparat antykoncepcyjny (wg interpretacji wczesnoporonny) zawierający lewonorgestrel o nazwie Plan B. Jest on preparatem do tzw. antykoncepcji postkoitalnej, czyli może być stosowany do 72 godzin po stosunku płciowym. Jego działanie polega na zmianie gęstości śluzu szyjkowego co uniemożliwia zagnieżdżenie blastocysty w jamie macicy. Jego stosowanie zostało ograniczone do kobiet po 18 roku życia i przed jego sprzedażą konieczne jest okazanie dowodu tożsamości umożliwiającego określenie wieku kupującego. Dla osób poniżej 18 roku życia preparat jest dostępny tylko na receptę lekarską.

Tabletka dwuskładnikowa Mechanizm działania. Obecność hormonów w codziennie przyjmowanej pigułce naśladuje obecność naturalnych substancji hormonalnych i powoduje, że wysyłane są sygnały do przysadki mózgowej. W rezultacie w przysadce mózgowej dochodzi do obniżenia wydzielania FSH i LH co zapobiega wzrostowi i uwalnianiu komórek jajowych z jajnika. Nie ma możliwości zapłodnienia, gdy nie dochodzi do uwolnienia komórki jajowej. Oprócz działania antykoncepcyjnego, pigułki mają też wpływ na poprawę samopoczucia. Są niezastąpione w leczeniu bolesnych miesiączek, wpływają na zmniejszenie objawów napięcia przedmiesiączkowego, zmniejszają intensywność krwawienia miesiączkowego, regulują cykle. Zapobiegają też anemii, stanom zapalnym przydatków, osteoporozie, zmniejszają ryzyko zachorowania na raka jajnika, błony śluzowej macicy i jelita grubego. Skuteczność pigułek przekracza 99,5%. Wszystkie pigułki mają w swoim składzie ten sam estrogen - etinylestradiol, natomiast różnią się rodzajem zawartego w nich drugiego hormonu - progestagenu (syntetyczna pochodna progesteronu) i wzajemnym stosunkiem obu składników. W najnowszych pigułkach stosuje się nowoczesne progestageny III generacji, które mają niewielkie działanie androgenne (androgeny to hormony męskie). Dzięki temu nie powodują przybierania na wadze, nie wpływają niekorzystnie na cerę i metabolizm kwasów tłuszczowych.

Tabletka jednoskładnikowa Jest to tabletka zawierająca niewielkie ilości lewonorgestrolu. Stosuje się ją wtedy gdy są przeciwwskazania do typowej antykoncepcji hormonalnej np. w czasie laktacji, w wadach zastawkowych serca, w zaburzeniach krzepnięcia, czy w depresji. Jej działanie polega na silnym zagęszczaniu śluzu szyjkowego i działaniu na endometrium. Tabletkę przyjmuje się przez 28 dni cyklu. Musi być przyjmowana zawsze o tej samej godzinie. Spóźnienie nie może być większe niż 3 godziny ponieważ wtedy maleje jej skuteczność antykoncepcyjna. Pełne działanie hormonu następuje w 48 godzin po przyjęciu pierwszej tabletki. Kolejne dawki maja za zadanie podtrzymywać prawidłowy poziom hormonu. Metoda ta nie hamuje laktacji.

Zastrzyk hormonalny Wskaźnik Pearla wynosi 0,1-0,5 na 100 kobiet w ciągu roku. Jest to forma antykoncepcji, która polega na powolnym uwalnianiu hormonu podanego domięśniowo. Dostępne są dwa rodzaje hormonów: medroksyprogesteron - Depo-Provera i norstysteron - Noristerat. Depo-Provera podawany jest co 12 tygodni. Pierwszą dawkę podaje się w ciągu pierwszych 5 dni cyklu, u kobiet karmiących 4-6 tyg. po porodzie. Stosując tą formę antykoncepcji trzeba pamiętać, że wszystkie niedogodności trzeba znosić tak długo jak długo działa lek, a więc 2-3 miesiące. Powrót do płodności po odstawieniu leku może trwać nawet do 12 miesięcy, bez względu na to czy przyjęłaś jeden, dwa czy dziesięć zastrzyków.

Wszczep hormonalny Wskaźnik Pearla: w pierwszym roku stosowania: 0,2 - 1; w następnych latach: 3 Najczęściej stosowanym wszczepem jest Norplant (5, 6 pręcików z gumo podobnego materiału). Wszczepia się go pod skórę przedramienia. Z pręcików uwalnia się gestagen, który zapobiega jajeczkowaniu i zagęszcza śluz szyjkowy. Norplant działa natychmiast po wszczepieniu. Jest skuteczny 5 lat, potem trzeba go usunąć. W Polsce niedostępny.

Pierścień dopochwowy Wskaźnik Pearla: 0,2 Pierścień dopochwowy ma 5,5 cm średnicy i zrobiony jest z miękkiego tworzywa sztucznego. Wsuwa się go do pochwy pierwszego dnia miesiączki. Działa przez 90 dni, po czym należy go zmienić na następny. Jeśli przeszkadza w czasie stosunku, można go wyjąć, ale nie na dłużej niż godzinę. Z pierścienia uwalnia się gestagen. Pierścień dopochwowy nie jest stosowany w Polsce.

Plaster antykoncepcyjny Będzie to środek zamiast pigułek antykoncepcyjnych, które nie były stosowane przez wiele kobiet z powodu uciążliwego zażywania ich o określonej porze. Aby uniknąć nieplanowanej ciąży wystarczy teraz, że panie raz na tydzień przykleją sobie plaster - podali producenci plastra. Amerykański Zarząd ds. Leków i Żywności (FDA) dopuścił do sprzedaży nowy środek antykoncepcyjny dla kobiet. Działa on na zasadzie plastra, który emituje hormony znajdujące się w tradycyjnych pigułkach. Producenci zapewniają, że nowa metoda jest skuteczna w 99 procentach przypadków. A sposób jej używania jest szalenie prosty - wystarczy przykleić plaster do skóry i wymieniać regularnie co tydzień. FDA ostrzega jednak, że nie każda kobieta będzie mogła stosować tę metodę. Jeśli bowiem ma nadwagę (granicę określono na niecałe 100 kg), to nie wchłonie przez skórę wystarczającej ilości hormonów i środek będzie nieskuteczny.

Wady i zalety * plamienia i krwawienia, upławy * obrzmienie i bolesność piersi * kurcze i bóle łydek * przejściowe obniżenie nastroju, zmniejszenie popędu płciowego * bóle głowy * nudności * częstsze zakażenia układu moczowego * wzrost masy ciała zwykle o 2-3 kilogramy w przeciągu pierwszych miesięcy stosowania tabletki (później waga ciała stabilizuje się) * często pierwszym objawem nietolerancji tabletki jest wzrost ciśnienia tętniczego krwi. Wady i zalety * skutecznie zapobiegają ciąży * zmniejszają dolegliwości związane z krwawieniem miesięcznym * rzadsze występowanie napięcia przedmiesiączkowego * Krwawienie mniej bolesne i obfite * możliwość regulacji wystąpienia miesiączki * poprawa wyglądu cery przez zapobieganie zatrzymywania wody w organizmie * zmniejsza podatność na choroby układu rozrodczego, chorób tarczycy i osteoporozy

Antykoncepcja mechaniczna Antykoncepcja mechaniczna polega na stosowaniu mechanicznych barier, które utrudniają dotarcie plemników do macicy i jajowodów.

Prezerwatywa Środki mechaniczne - Prezerwatywa wskaźnik Pearla: 3,9 - 13,8 Prezerwatywy są jedynym środkiem antykoncepcyjnym używanym przez mężczyzn. Chronią przed ciążą skuteczniej, gdy są stosowane łącznie z globulkami czy kremem niszczącym plemniki. Prezerwatywy wymagają odpowiedniego przechowywania. Ciepło, wilgoć i światło niszczą lateks, z którego są wykonane. Większość prezerwatyw ma na czubku zbiorniczek na spermę. Są cienkie i coraz częściej nawilżane lub ze środkiem plemnikobójczym.

Spirala wewnątrzmaciczna Dzisiejsze wkładki domaciczne swoim kształtem przypominają najczęściej literę T. Mogą mieć różne rozmiary, co daje możliwość dobrania najbardziej odpowiedniej wkładki dla każdej kobiety. Wykonane są albo z samego plastiku, albo z różnymi dodatkami, które zwiększają ich skuteczność. Może to być srebro, platyna. Ale najczęściej jest to miedź, która poza antykoncepcyjnymi ma również właściwości przeciwbakteryjne. Niektóre spirale są zaopatrzone w pojemniczek zawierający hormon (syntetyczną odmianę progestagenu). Spirale należą do tzw. mechanicznych metod zapobiegania ciąży. Na czym polega ich działanie? Naukowcy stwierdzili, że przyspieszają one wędrówkę komórki jajowej przez jajowód. Jest ona przesuwana do macicy, zanim zostanie zapłodniona w jajowodzie. Ale wkładki domaciczne przede wszystkim utrudniają zadanie plemnikom. Wkładki z dodatkiem miedzi zmniejszają radykalnie ruchliwość plemników. W rezultacie nie mają one szansy dotrzeć do jajowodu i zapłodnić komórki jajowej. Spirale wyposażone w pojemniczek z hormonem również ograniczają aktywność plemników w jajowodach oraz w macicy. Ale nie tylko. Uwalniający się z nich (stopniowo i w niewielkich ilościach) hormon zagęszcza śluz szyjki macicy, co jeszcze bardziej utrudnia plemnikom poruszanie się i dotarcie do komórki jajowej.

Wady i zalety * czasami wywołuje dłuższe i obfitsze miesiączki * nieznacznie zwiększa ryzyko zakażenia narządów rodnych * złe założenie może zakończyć się ciążą lub uszkodzenia ściany macicy * niektóre kobiety mają opory psychiczne przed obecnością obcego ciała w macicy * po założeniu wkładki należy się przez tydzień, do czasu badania kontrolnego powstrzymać od współżycia * w czasie miesiączki nie zaleca się stosowania tamponów, ponieważ w niewielkim stopniu zwiększają możliwość stanów zapalnych narządów rodnych. Wady i zalety * wysoka skuteczność * działa natychmiast po założeniu, bez względu na to, czy założona jest po raz pierwszy, czy kolejny * w każdej chwili można z niej zrezygnować

Krążki dopochwowe wskaźnik Pearla: 6 - 18 Podobnie jak prezerwatywa, środki te są barierą dla plemników. Kapturki są u nas trudno dostępne, w Europie jest to środek bardzo popularny. Pokryty kremem plemnikobójczym krążek zakłada się na 2 godziny przed stosunkiem, wyjmuje 6 - 12 godzin po stosunku. Prawidłowego zakładania uczy lekarz lub położna, także dobierają odpowiedni rozmiar tak, aby szczelnie osłaniały szyjkę macicy. Te mechaniczne zapory uniemożliwiają przejście plemników z pochwy do macicy i dalej, do jajowodów. Skuteczność krążków i kapturków wzrasta do 90%, jeśli kobieta jednocześnie używa któregoś ze środków plemnikobójczych.

Antykoncepcja chemiczna Globulki i kremy plemnikobójcze wskaźnik Pearla: 2 - 30 Globulkę wkłada się do pochwy na 10 - 15 minut przed stosunkiem. Globulka rozpuszcza się, powstaje pianka z nonoxynolem-9, który unieruchamia, a następnie niszczy plemniki. Kolejny stosunek wymaga użycia następnej globulki. Krem wprowadza się do pochwy za pomocą specjalnego aplikatora dołączonego do opakowania. Jest skuteczny natychmiast. Działa 6 godzin, można go więc zaaplikować wcześniej. Stosunek po 6 godzinach wymaga następnej porcji kremu.

* mała skuteczność o ile nie są stosowane ze środkiem mechanicznym * czasami wywołują pieczenie lub uczucie nieprzyjemnego ciepła * zdarzają się uczulenia * globulki obficie się pienią, co również powoduje pewien dyskomfort * trzeba je wkładać do pochwy na kilkanaście minut przed stosunkiem, a to może zakłócić grę miłosną. Wady i zalety * obojętne hormonalnie * łatwe w stosowaniu * dostępne bez recepty * zapobiegają zapaleniu pochwy * zmniejszają ryzyko zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową

Inne metody antykoncepcyjne Zaliczamy do nich metody naturalne jak i operacyjne. W skład tej grupy wchodzą naturalne środki planowania rodziny takie jak całkowicie nieskuteczny kalendarzyk małżeński, przedstawiona poniżej metoda termiczno-objawowa Roetzera oraz podwiązanie jajowodów, które jest zakazane zakazane na terenie Polski

Śluz typu przenikalnego Metoda Roetzera Śluz typu przenikalnego Odczucia w pochwie - wskazujące na okres niepłodny S b białawy, zwykle gęsty, kleisty S ż żółty, zwykle grudkowaty S żółtawy S kr jak krem S kl kleisty S gr grudkowaty S m mętny dowolny z powyższych stała wydzielina su sucho nic nie widzę, nic nie czuję Odczucia w pochwie - świadczące o początku okresu płodnego wl wilgotno (odczucie w pochwie) mś mokro, ślisko Śluz typu przenikalnego S Bj jak surowe białko jaja S szk szklisty S pł płynny

Metoda Roetzera Pomiar temperatury Temperaturę należy mierzyć  zaraz po przebudzeniu (przed wykonaniem jakiejkolwiek czynności!) w pochwie (5 min.), w odbytnicy (5 min.) lub w ustach (8 min.) (nie pod pachą!) termometrem rtęciowym (nie elektronicznym!) Dlaczego do pomiaru temperatury należy stosować termometr rtęciowy a nie elektroniczny? Dostępne na rynku termometry elektroniczne są projektowane tak, by możliwie szybko zmierzyć temperaturę z dokładnością rzędu 0,2°C. Dokładność ta jest odpowiednia do diagnostyki chorób, nie jest jednak wystarczająca do metod naturalnych, gdzie potrzebujemy dokładności 0,05°C do 0,1°C. Mała pojemność cieplna termometrów elektronicznych i algorytm sygnalizujący koniec pomiaru powodują, że pomiar jest czuły na lokalne fluktuacje, co dodatkowo poszerza rozrzut otrzymanych wyników. Także dostępne na rynku termometry rejestrujące promieniowanie podczerwone błony bębenkowej ucha nie są wystarczająco dokładne. Sprawdźmy sami: zmierzmy temperaturę danym termometrem kilka razy pod rząd. Zanotujmy rozrzut otrzymanych wyników. Jeśli chcemy ten termometr używać do metod naturalnych, rozrzut nie powinien przekraczać 0,1°C. Termometr rtęciowy mierzy temperaturę bardzo dokładnie - oczywiście o ile jest trzymany wystarczająco długo w miejscu dobrze unaczxynionym (w konsekwencji dobrze ogrzanym przez krew). Może być tylko żle wyskalowany, tzn. systematycznie zawyżać lub zaniżać temperaturę. Nie ma to jednak żadnego znaczenia jeśli nie zmieniamy termometru. W razie stłuczenia termometru warto mieć w zapasie drugi, i wiedzieć o ile różnią się jego wskazania.

Interpretacja wykresu Metoda Roetzera Określamy szczyt objawu śluzu. Znajdujemy 3 dni temperatury wyższej, po dniu szczytu objawu śluzu, poprzedzone 6 dniami temperatury niższej. Trzeci pomiar temperatury wyższej musi przewyższać najwyższy z 6-ciu pomiarów niższych o conajmniej 0,2°C Jeżeli powyższe warunki są spełnione, wieczór 3-go dnia temperatury wyższej uznajemy za niepłodny. Okres niepłodny trwa aż do miesiączki i w tym czasie nie musimy już mierzyć temperatury ani obserwować śluzu. Interpretacja wykresu Dla ułatwienia interpretacji cyklu stosujemy znaki graficzne: oznaczamy szczyt objawu śluzu obrysowujemy kółkiem pierwszą wyższą temperaturę po objawie szczytu, która jest wyższa od 6-ciu niższych temperatur poprzedzających numerujemy wstecznie 6 niższych temperatur kreślimy linię przez najwyższy punkt z 6-ciu niższych temperatur - linię tę będziemy nazywać linią podstawową oznaczamy dalsze temperatury wyższe jeżeli 3-cia z nich jest wyższa o 0,2°C od linii podstawowej, wieczór tego dnia przyjmujemy jako początek okresu niepłodności

Metoda Roetzera Typowy przykład W powyższym cyklu szczyt objawu śluzu zaznaczamy 13-go dnia. Linię podstawową wykreślamy na poziomie 36,8°C. Temperatury dnia 14, 15 i 16 są wyższe od linii podstawowej, następują po szczycie objawu śluzu i trzecia z nich osiągnęła wymaganą wysokość tzn. jest o 0,2°C wyższa niż poziom linii podstawowej, więc możemy stwierdzić, że wieczorem 16-go dnia rozpoczyna się okres niepłodny.

Podwiązanie jajowodów  Sterylizacja jest uznaną w wielu krajach trwałą metodą antykoncepcyjną wybieraną przez osoby, które już nie chcą lub nie mogą mieć dzieci. Jest to jedna z nielicznych metod dostępnych także dla mężczyzn.       Istota chirurgicznego zabiegu sterylizacji polega na trwałym pozbawieniu kobiety lub mężczyzny zdolności do poczęcia lub płodzenia bez ograniczenia ich możliwości seksualnych.