KATEGORIA NEGOCJACJI W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOVVYCH Na podstawie: J. Bryła, Negocjacje międzynarodowe, Poznań 1999

Negocjacje dyplomatyczne proces komunikowania między państwami (lub niepaństwowymi podmiotami stosunków międzynarodowych) dążącymi do osiągnięcia wzajemnie akceptowanego wyniku (rezultatu) w pewnym wspólnym przedmiocie zainteresowania.

Negocjacje dyplomatyczne Bez względu na formę tego procesu (formalny, nieformalny, werbalny, niewerbalny itp.) jego celem jest uzgodniona zmiana, poprawienie niektórych przyszłych lub przeszłych elementów wzajemnych stosunków.

Czynniki konieczne do zaistnienia negocjacji Wspólny interes stron Kwestia sporna

Kwestie negocjacji międzynarodowych konflikt wartości 2. konflikt interesów

Konflikt wartości sytuacja, gdy strony wykazują przywiązanie do odmiennych (niezbieżnych) cech nie podlegających negocjowaniu, którym przypisują określone znaczenie (np. ideologia, zasady, przekonania) i gdy każda strona stara się uzyskać przewagę lub narzucić przeciwnikowi własne wartości

Konflikt interesów odpowiada sprzeczności (niezgodności) między punktami odniesienia stron, dotyczącymi podziału rzadkich zasobów. Zasoby te niekoniecznie muszą mieć charakter materialny (np. dystrybucja wpływów politycznych na jakimś obszarze).

Kiedy negocjacje są konieczne? Przy współpracy gospodarczej i politycznej Wymiany na dużą skalę (udogodnienia konsularne, wymiana jeńców wojennych) Transakcje finansowe Zakładanie organizacji i instytucji międzynarodowych Traktaty pokojowe Tworzenie sojuszy

Zakres przedmiotowy negocjacji międzynarodowych Negocjacje to kategoria prawa międzynarodowego – rokowania sensu stricto, pokojowy środek załatwiania sporów sensu largo, dyplomacja czy też działalność dyplomatyczna Inne terminy: pertraktacje, rozmowy, konsultacje, omawianie czy dyskusje

Zakres podmiotowy negocjacji międzynarodowych państwa – jako najważniejszy podmiot negocjacji międzynarodowych organizacje międzynarodowe (niektóre) narody walczące o utworzenie własnego państwa, muszą posiadać organizację która ich reprezentuje partyzanci uznani za stronę wojującą zakon kawalerów maltańskich

Rozpoczęcie i zakończenie rokowań Na rozpoczęcie rokowań musi być uprzednia zgoda wszystkich zainteresowanych stron, wynikająca z zasady ich suwerennej równości. Najbardziej naturalnym zakończeniem rokowań jest osiągnięcie porozumienia i podpisanie układu. Do porozumienia dochodzi zwykle na skutek kompromisu (polegającego na wzajemnych ustępstwach), zrzeczenia się całości lub części roszczeń lub uznania roszczeń przeciwnika w całości lub części

Cele negocjacji Założenie: rządy państw są permanentnie zaangażowane w kontakty dyplomatyczne, które przybierają różnorodną postać od okazjonalnych kontaktów poczynając, a na konferencjach międzynarodowych i spotkaniach na szczycie kończąc.

Cele negocjacji uzgodnienie porozumienia w omawianej kwestii, osiągnięcie efektów ubocznych, tj. niezwiązanych z przedmiotem negocjacji.

Negocjowanie w celu osiągnięcia porozumienia rozwinięcie lub przedłużenie istniejącego porozumienia, porozumienie o normalizacji, porozumienie innowacyjne, porozumienie o redystrybucji (ponownym podziale). Ad l) Negocjacje rozszerzające dotychczasowe porozumienie mają na celu wypracowanie kontynuacji, czyli przedłużenia istniejącego porozumienia, które w dotychczasowej formie jest akceptowane przez wszystkie lub większość stron - np. porozumienia taryfowe, o dalszej dzierżawie baz wojskowych lub zastąpieniu urzędników w organizacjach międzynarodowych. Wynikiem negocjacji o rozwinięciu lub przedłużeniu istniejącego porozumienia może być porozumienie, które precyzuje status quo lub wprowadza drobne zmiany w istniejących stosunkach. Jeśli zmiany są bardziej znaczące, wówczas porozumienie jest rezultatem negocjacji w sprawie redystrybucji lub innowacji. Z inicjatywą negocjacji może wyjść jedna ze stron lub organizacja (instytucja) międzynarodowa. Jeśli w wyniku negocjacji nie zdołano osiągnąć żadnego porozumienia, wówczas rezultatem jest zmiana status quo. Nastąpi przerwanie zwyczajowych stosunków między stronami lub niekontynuowanie istniejących umów, które były oparte na wcześniejszym porozumieniu. Czasem takiego przerwania można uniknąć przez ciche porozumienie o tymczasowym rozszerzeniu status quo lub rezultatem negocjacji jest właśnie ciche rozszerzenie. Głównym bodźcem do osiągnięcia porozumienia są niekorzyści wynikające z przerwania istniejącego porozumienia, np. straty finansowe wynikłe z wygasłego porozumienia handlowego, niedogodności związane z wakującym stanowiskiem w organizacji międzynarodowej lub niedogodności jednej strony i straty finansowe drugiej w przypadku nieprzedłużenia umowy o bazie wojskowej. Ważną cechą charakterystyczną negocjacji o rozszerzeniu (przedłużeniu) porozumienia jest silny wpływ wywierany przez poprzednie porozumienie i korzyści z niego. Stare porozumienie wyznacza granice rozmów, wprowadza precedensy i może dostarczyć specyficznych środków rozwiązywania różnic sprzyjających odnowieniu. Przykładem negocjacji zmierzających do rozszerzenia istniejącego porozumienia jest m.in. odnowienie porozumienia o wymianie kulturalnej między państwami lub przedłużenie układu o nieproliferacji broni jądrowej Ad 2) Negocjacje normalizacyjne mają na celu zakończenie anormalnej sytuacji lub sformalizowanie powiązań, które cicho pojawiły się w międzyczasie i zostały milcząco zaakceptowane przez strony, np. wstrzymanie walk przez zawieszenie broni lub rozejm, wznowienie stosunków dyplomatycznych, zakończenie tymczasowej okupacji w zamian za sojusz wojskowy. Przykładami negocjacji, których głównym celem było porozumienie o normalizacji mogą być: rozmowy Litwinowa w Waszyngtonie (1933) prowadzące do dyplomatycznego uznania ZSRR przez USA; negocjacje nad traktatem pokojowym z Japonią (1955); negocjacje między Egiptem, Izraelem i mediatorami ONZ na temat rozejmu (1949); konferencja w Panmunjon nt. rozejmu w Korei. Ad. 3) Negocjacje innowacyjne dotyczą nawiązania nowych stosunków lub ustanowienia nowych zobowiązań między stronami, powołania nowych instytucji lub zawiązania nowych umów. W przeciwieństwie do redystrybucji - zmiana odbywa się na korzyść wszystkich zainteresowanych, choć niekoniecznie na jednakową korzyść. Ad. 4) Negocjacje redystrybucyjne charakteryzują się żądaniami strony ofensywnej, aby dokonać zmiany na jej korzyść kosztem strony defensywnej (słabszej), np. zmian terytorialnych, wpływów politycznych, władzy i praw, korzyści wojskowych, ekonomicznych

Negocjowanie dla efektów ubocznych Do najważniejszych rodzajów efektów ubocznych w negocjacjach zaliczamy: 1. utrzymanie kontaktu z przeciwnikiem, 2. negocjacje jako substytut akcji zbrojnej, 3. wzajemne zrozumienie, 4. wprowadzenie przeciwnika w błąd, 5. efekt propagandowy, 6. chęć wpłynięcia na strony trzecie

Środowisko negocjacyjne miejsce negocjacji czas język różnice ideologiczne różnice kulturowe

Wpływ kultury na negocjacje międzynarodowe (Glen Fisher) 1. kultura warunkuje sposób postrzegania rzeczywistości przez negocjatorów, 2. przesłania informacje obce lub sprzeczne z kulturowo zakorzenionymi założeniami, 3. rzutuje na znaczenie przypisywane słowom i działaniom drugiej strony, 4. powoduje przypisywanie przeciwnikowi niewłaściwych motywów na bazie etnocentryzmu

FAZA NEGOCJACJI WŁAŚCIWYCH 1. kwestia pełnomocnictw negocjatorów, 2. ostateczne wytyczenie zakresu przedmiotowego negocjacji, 3. prezentacja stanowisk, 4. procedura przetargu, 5. wypracowywanie porozumienia

Pełnomocnictwo oznacza dokument wystawiony przez właściwą władzę państwową, upoważniający daną osobę lub osoby do reprezentowania państwa w negocjowaniu, przyjmowaniu lub ustalaniu autentycznego tekstu traktatu, wyrażaniu zgody państwa na związanie się traktatem, lub dokonywaniu jakiejkolwiek innej czynności związanej z traktatem (Konwencja Wiedeńska o prawie traktatów z 1969)

Zakres przedmiotowy negocjacji Precyzyjne i jednoznaczne określenie przedmiotu negocjacji umożliwia ich uczestnikom skoncentrowanie się na konkretnych sprawach ułatwia ich pogłębioną analizę, wyjaśnienie wątpliwości i ostateczne rozstrzygnięcie kwestii spornych w przypadku powodzenia rokowań lub świadomość różnic stanowisk w przypadku fiaska

Prezentacja stanowisk Zakłada się, iż każda ze stron, przystępując do negocjacji, ma wypracowane stanowisko w odniesieniu do wszystkich spraw, które zostały zaakceptowane jako przedmiot rokowań.

Przetarg Najważniejszym problemem w przetargu jest znalezienie przestrzeni, w której obie strony pogodzą swe stanowiska i znajdą korzystne porozumienie. przetarg polega przede wszystkim na bezpośrednim ścieraniu się racji, uzasadnianiu własnego stanowiska i zbijaniu stanowiska przeciwnika.

Wypracowywanie porozumienia Istotnym składnikiem wypracowywania porozumienia jest czynienie ustępstw. Kompromis oznacza porozumienie osiągnięte poprzez ustępstwa obu stron

Trzy możliwe sposoby osiągania porozumienia co do szczegółów Standardowa taktyka ustępstw, w której strona rozpoczyna rozmowy od wysokiej pozycji przetargowej, a następnie czyni stopniowe ustępstwa, dopóki przeciwnik nie przyjmie propozycji. Wysoce nieustępliwa pozycja, ze skokiem w kierunku porozumienia na końcu Strona zajmuje stanowisko, które w jej przekonaniu jest jednakowo korzystne dla obu stron i trzyma się go, odgrywając rolę mediatora we własnej sprawie

Strategie wpływania na decyzje drugiej strony w negocjacjach asymetrycznych strategie możliwe do zastosowania w relacjach dwustronnych między słabszymi a silniejszymi państwami; strategie zmuszające słabe państwa do wyjścia poza ramy stosunków dwustronnych i szukania pomocy lub udziału stron trzecich.

Strategie dwustronne Apelowanie do zasad Odwoływanie się do historii stosunków z drugą stroną Odwoływanie się do przyszłości Powiązanie kwestii Odwołanie się do interesu narodowego Obstrukcja Apelowanie do zasad: negocjatorzy ze stosunkowo niewielkimi zasobami i możliwościami mogą próbować wpływać na drugą stronę, odwołując się do zasad, np. norm prawa międzynarodowego, zasad sprawiedliwości i równości, precedensów ustanowionych w stosunkach między innymi państwami. Odwoływanie się do zasad jest szczególnie istotne w negocjacjach między krajami rozwijającymi się a rozwiniętymi. Jednak odwołanie się do tylko jednej zasady rzadko skutkuje, bo przecież obie strony opierają się na zasadach, ale niekoniecznie na tych samych. Dlatego należy rozważyć, która zasada ma być dominująca i czyje interesy ona wyraża - np. w rokowaniach dłużników z wierzycielami, dotyczących złagodzenia warunków spłaty zadłużenia, każda strona formułuje swe stanowisko w oparciu o zasady. Odwoływanie się do historii stosunków z drugą stroną. Państwa pozostają ze sobą w stałych relacjach, utrzymywanych nie tylko przy okazji udziału w negocjacjach, więc strona słabsza może apelować do silniejszej powołując się na dotychczasowe poprawne stosunki między nimi, sięgające niejednokrotnie daleko w przeszłość - np. byłe kolonie w rokowaniach ze swymi niegdysiejszymi metropoliami podkreślają wspólnotę językową, więzi kulturalne, ekonomiczne, aby złagodzić stanowisko przeciwnika. Odwoływanie się do przyszłości. Przeciwieństwo odwoływania się do historii. Słabszy partner może wskazać na prawdopodobieństwo rozwoju harmonijnych stosunków w przyszłości i wykorzystać taką perspektywę jako podstawę do wypracowania porozumienia. We wspólnym interesie obu stron jest rozwiązanie problemu w taki sposób, aby nie zaciążył na przyszłych stosunkach. Jest to tym bardziej wskazane, że w przyszłości rozłożenie zasobów (atutów przetargowych), a tym samym potęga aktorów, może się zmienić. Powiązanie kwestii. W dzisiejszym świecie narasta proces współzależności między państwami. Wzajemna zależność nieuchronnie obejmuje coraz więcej dziedzin, w wyniku czego kraj nie mający atutów przetargowych w jednej sferze stosunków międzynarodowych może dysponować znaczącym potencjałem w innej dziedzinie. Z tego względu strona słabsza w rokowaniach powinna próbować powiązać przedmiot rozmów z dziedziną, w której dysponuje atutami. Obstrukcja. Polega na powstrzymaniu się od działania. Może to upewnić drugą stronę w przekonaniu, że bez udziału pasywnego przeciwnika powstanie impas, który drogo będzie ją kosztował. Celem stosowania tej strategii może być np. skłonienie przeciwnika do poprawienia oferty. Efektywność strategii obstrukcji zależy od stopnia uzależnienia stron od faktu osiągnięcia porozumienia.

Strategie wielostronne Wykorzystanie stron trzecich w charakterze pośredników; Wykorzystanie podziałów wewnętrznych w kraju przeciwnika Tworzenie koalicji Odwołanie się do wyższej instancji Groźba zwrócenia się do społeczności międzynarodowej

FAZA POSTNEGOCJACYJNA rytualizacja zawartego porozumienia , ; np. uroczystość po podpisaniu traktatu, koncert, uroczystość religijna itp. implementacja czyli wejście w życie

UMOWA MIĘDZYNARODOWA wyrażona na piśmie wola stron (podmiotów prawa międzynarodowego), ma powodować określone skutki prawne

KLASYFIKACJA UMÓW MIĘDZYNARODOWYCH Ze względu na ilość podmiotów dwustronne (bilateralne) wielostronne (multilateralne) przez 1 państwo z organizacją międzynarodową 2. Ze względu na treść umowy umowy o charakterze politycznym umowy wojskowe umowy gospodarcze umowy kulturalne umowy techniczne

KLASYFIKACJA UMÓW MIĘDZYNARODOWYCH 3. Ze względu na rangę umów: umowy państwowe – zawierane przez lub w imieniu głowy państwa, podlegają ratyfikacji umowy rządowe – zawierane przez ministerstwo, podlegają zatwierdzeniu przez rząd umowy resortowe – zawierane przez poszczególne ministerstwa, nie ma potrzeby, to umowy o mniejszej randze

KLASYFIKACJA UMÓW MIĘDZYNARODOWYCH 4. Ze względu na formę uzgodnienia woli: wspólne teksty umowne – np. układ, traktat, porozumienie, pakt, akt, deklaracja, karta, statut, wspólne oświadczenie, modus vivendi – tymczasowe rozwiązanie sprawy noty aide memoire – powtórzenie na piśmie tego co zostało omówione, tymczasowe, niecałościowe memorandum – „to o czym należy pamiętać”; pismo dyplomatyczne, nie ma tytułu, daty, oznak charakterystycznych dla umowy, wypisuje się to co zostało ustalone ale to nie jest końcowe rozwiązanie gentlemen's agreement – umowa ustna między przedstawicielami państw wyższej rangi