Współczesne doktryny polityczne Damian Latocha

Spis treści Ideologia Doktryna Program polityczny Związek między ideologią, doktryną i programem politycznym Rodzaje doktryn Współczesne doktryny polityczne Podział doktryn na lewicowe, centrowe i prawicowe

Ideologia pojęcie występujące w filozofii i naukach społecznych oraz politycznych, które określa zbiory poglądów służących do całościowego interpretowania i przekształcania świata

Doktryna synteza podstawowych założeń ideologii, racji stanu, interesu narodu lub społeczeństwa oraz głównych zasad, form i możliwości ich urzeczywistnienia; podstawa programu działania politycznego

Program polityczny zbiór celów i zamierzeń tworzący pewien system warunkujących się i planowych działań, na ogół przyjmuje formę dokumentu, w którym autorzy informują: co zamierzają zrobić, kiedy chcą to zrealizować, dlaczego chcą to zrealizować

Związek między ideologią, doktryną i programem politycznym Ideologia Doktryna pozwala zastosować w praktyce teorie zawarte w ideologii. Natomiast program polityczny jest dostosowaniem doktryny do aktualnej sytuacji społecznej, politycznej i ekonomicznej. Przykład: Ideologia konserwatyzmu  podstawową wartością jest prawo do własności prywatnej Doktryna konserwatyzmu  postulat wprowadzenia ochrony prawnej własności prywatnej Program konserwatystów  żądanie jak najszybszego wprowadzenia ustawy reprywatyzacyjnej Doktryna Program polityczny

Rodzaje doktryn Konserwatywne Reformistyczne Rewolucyjne Reakcyjne Utopijne

Doktryna konserwatywna Zwana jest również zachowawczą, powszechnie uważa się ją za dążenie do utrzymania istniejących stosunków społecznych i politycznych. Występują niemal we wszystkich ruchach i partiach politycznych (np. „beton” w PZPR).

Doktryna reformistyczna (łac. „reformo” - przekształcam). Zakłada ewolucyjny sposób wprowadzenia reform społecznych i politycznych. Reformizm jest podstawą współczesnej socjaldemokracji.

Doktryna rewolucyjna Rewolucja jest podstawowym i najlepszym sposobem wprowadzania zmian. Przykładem jest marksizm-leninizm, maoizm oraz współcześnie doktryny wywodzące się z islamskiej doktryny religijnej (rewolucja islamska w Iranie, działalność afgańskich Talibów)

Doktryna reakcyjna Optuje za przywróceniem albo utrzymaniem przestarzałego ustroju, nie przystającego do rzeczywistości politycznej. Przykładem może być nawoływanie do powrotu PRL-u lub ruchy monarchistyczne w Polsce.

Doktryna utopijna doktryna stawiająca sobie cele polityczne, społeczne, gospodarcze niemożliwe do zrealizowania w danym momencie. Przykładem zastosowania utopii politycznych jest Francja XVIII wieku.

Współczesne doktryny polityczne Konserwatyzm Liberalizm Socjalizm Komunizm Socjaldemokratyzm Chadecja Anarchizm

Konserwatyzm podstawowe wartości: tradycja, naród, rodzina, hierarchia, autorytet, odpowiedzialność, wolność osobista, własność, poszanowanie prawa główni myśliciele: pierwszy Irlandczyk Edmund Burke 1729-1797 pojecie konserwatyzm rozpowszechnił Francuz Francois-René Chateaubriand miejsce jednostki w życiu społecznym: człowiek nigdy nie będzie doskonały człowiek jest z natury słaby, więc powinien się odwoływać do religii, wiedzy przodków, autorytetów ludzie nie są sobie równi Edmund Burke – ojciec konserwatyzmu

Przykładem konserwatyzmu był program ekonomiczny społeczeństwo: wspólnota nadrzędna wobec jednostki społeczeństwo hierarchiczne ciągłość historyczna krytykują społeczeństwa masowe przeciwni rewolucyjnym zmianom stosunek do demokracji: współcześnie: demokracja przedstawicielska godzi autorytet państwa i wolność obywateli; są za władzą elit bezwzględne respektowanie zasad rządów prawa gospodarka: prywatna własność i wolna konkurencja minimum ingerencji państwa w gospodarkę Przykładem konserwatyzmu był program ekonomiczny M. Thatcher w Wielkiej Brytanii, efektem którego było ograniczenie budownictwa socjalnego, reprywatyzacja przedsiębiorstw, zniesienie dodatków socjalnych.

John Locke – jeden z głównych myślicieli Liberalizm podstawowe wartości: w centrum jednostka ludzka dlatego: wolność, indywidualizm, racjonalność, równość wobec prawa, tolerancja, pluralizm, własność prywatna główni myśliciele: John Locke, Karol Monteskiusz, Adam Smith miejsce jednostki w życiu społecznym: Człowiek zajmuje miejsce centralne są realistami: obok pozytywnych cech człowieka widzą jego wady zasługa liberałów: rozbudowa koncepcji praw człowieka John Locke – jeden z głównych myślicieli liberalizmu

Friedrich von Hayek – współczesny myśliciel liberalny, Liberalizm społeczeństwo wszyscy ludzie są równi i wolni instytucje powinny stwarzać ludziom warunki do korzystania z praw, ale o swoją pozycję i dobrobyt każdy musi zabiegać samodzielnie nie wolno odbierać lepszym i dawać gorszym bo to zabija wolność jednostki państwo i system polityczny państwo powinno tylko zapewnić bezpieczeństwo oraz warunki swobodnego działania jednostek w sferze prywatnej i gospodarczej zwolennicy ustroju parlamentarnego gospodarka zasada wolnego rynku leseferyzm (fr. laissez faire – pozwólcie działać) Adam Smith „niewidzialna ręka rynku” krytykują ingerencję państwa w gospodarkę Friedrich von Hayek – współczesny myśliciel liberalny, Laureat Nagrody Nobla

Socjalizm podstawowe wartości: szczególne znaczenie ma zło relatywizm – różne wartości (nawet te uważanie za uniwersalne są względne) równość – wobec prawa i nie tylko wspólna własność, wzajemna współpraca i altruizm główni myśliciele: wywodzącej się z utopijnej filozofii politycznej rozwijanej w latach 30. i 40. XIX wieku we Francji (Henri de Saint-Simon) i Anglii (Robert Owen) Henri de Saint-Simon

Pia Elda Locatelli – przewodnicząca Włoskiej Partii Socjalistycznej Socjalizm miejsce jednostki w życiu społecznym: dzięki wolności i nieograniczonym możliwościom rozumu człowiek jest najważniejszą istotą w kosmosie człowiek ma wartościować świat człowiek ma tak przekształcać rzeczywistość, żeby służyła szczęściu innych ludzi społeczeństwo: zmniejszenie nierówności społecznych upowszechnienia świadczeń socjalnych sprawiedliwy podział dóbr społeczeństwo bez ubóstwa gospodarka: państwo powinno ingerować w gospodarkę państwa Pia Elda Locatelli – przewodnicząca Włoskiej Partii Socjalistycznej

Karol Marks – jeden z twórców komunizmu podstawowe wartości: komunizm jest odmianą socjalizmu  bazuje na podobnych wartościach główni myśliciele: Karol Marks, Fryderyk Engels społeczeństwo: nieustanna walka klas, dotycząca panowania ekonomicznego posiadaczy nad robotnikami ( burżuazja awlcząca z klasą robotniczą) konieczna rewolucja i przejęcie środków pordukcji każdy dostaje wg potrzeb państwo: zanikanie państw powstanie wspólnoty międzynarodowej Karol Marks – jeden z twórców komunizmu

Komunizm człowiek i jego miejsce w społeczeństwie: człowiek jest samodzielny człowiek nie ma wartości jako indywiduum społeczeństwo: dla potrzeb ogółu można poświęcać jednostki brak przywileju własności własność wspólna wartością nadrzędną gospodarka: Gospodarka zarządzana centralnie tzw. „centralnie planowanie” Pierwsze próby wprowadzenia komunizmu wprowadził Lenin, który w 1917 roku rozpoczął rewolucję październikową

Socjaldemokratyzm podstawowe wartości: równość, sprawiedliwość społeczna, wolność, solidarność, wspólnota zasada sprawiedliwości społecznej podział wytworzonego dochodu, wyrówujący nierówności społecznych główni myśliciele: Ferdynand Lassalle 1825 – 1864 Edward Berstein 1850 – 1932 po II wojnie światowej: Willy Brandt, Olof Palme, Bruno Kreisky, Francois Mitterand, Tony Blair, Gerhard Schröder miejsce jednostki w życiu społecznym w każdej jednostce tkwią możliwości i talenty, które rozwijają się w sprzyjających warunkach stwarzanie osobom biednym i poszkodowanym przez los odpowiednie zabezpieczenia Ferdynand Lassalle

Socjaldemokratyzm społeczeństwo w XIX w. w społeczeństwie decydującą rolę odgrywają dwie klasy społeczne, które są w konflikcie  reformy miały ten konflikt zlikwidować współcześnie – realizowana polityka reform przeobraziła społeczeństwo państwo i system polityczny państwo jest instytucją neutralną, wyrażającą i uzgadniającą interesy różnych grup społecznych przywiązują dużą wagę do demokratycznych zasad, wartości i rozwiązań ustrojowych gospodarka do II wojny światowej uznawali uspołecznienie własności po II wojnie światowej: koncepcja „państwa dobrobytu” sprawiedliwy podział dóbr współcześnie: poszukiwanie „trzeciej drogi”: budowanie nowych form solidarności społecznej w warunkach nowoczesnej, podlegającej procesom globalizacji gospodarki rynkowej Tony Blair – były premier Wielkiej Brytanii; uznawany za socjaldemokratę

Chadecja podstawowe wartości: wiara w Boga człowiek widziany przez pryzmat jego życia doczesnego jak i egzystencji pozadoczesnej godność osoby ludzkiej, miłość, sprawiedliwość, solidarność, odpowiedzialność, jedność praw i obowiązków, rodzina, własność prywatna, praca, pluralizm, pokój główni myśliciele: odwołują się do encyklik papieskich Leon XIII, Pius XI, Jan XXIII , Paweł VI, Jan Paweł II dokumenty II soboru watykańskiego 1962 - 1965 Leon XIII

Chadecja godność osoby ludzkiej respektowanie godności ludzkiej poszanowanie praw człowieka godne życie i sprawiedliwe traktowanie społeczeństwo solidaryzm – nadrzędność dobra wspólnego nad interesami grup i jednostek społeczeństwo jako organizm szczególna rola rodziny państwo i system polityczny ustrój demokratyczny, respektujący prawa człowieka duża rola demokracji lokalnej zasada pomocniczości (subsydiarności) – decyzje dotyczące jednostek i grup społecznych powinny być podejmowane na szczeblu im najbliższym gospodarka respektowanie własności prywatnej społeczna gospodarka rynkowa, umiarkowana ingerencja państwa ludzkiej pracy nie można traktować instrumentalnie Jan Paweł II

Pierre-Joseph Proudhon Anarchizm podstawowe wartości: wolność należy odrzucić wszystko to, co ją ogranicza m.in.. autorytety główni myśliciele: jako pierwszy tego pojęcia użył Pierre-Joseph Proudhon Michaił Bakunin, Piotr Kropotkin państwo: jest największym zagrożeniem dla wolności – jego struktury powinny zostać całkowicie zlikwidowane państwo jest utożsamiane ze złem wyrządzonym ludziom, z narzuconymi na nich ograniczeniami, które krępują jednostkę społeczeństwo: w miejsce państwa miałyby powstać dobrowolne stowarzyszenia i wspólnoty ludzi Pierre-Joseph Proudhon

Anarchizm Nurty: Anarchizm indywidualistyczny – odrzuca państwo, społeczeństwo, rodzinę i religię jako form przymusu Anarchizm radykalistyczny – oparcie nowego ładu na syndykatach, czyli dobrowolnych stowarzyszeniach obywateli Anarchizm komunistyczny – anarchizm + komunistyczna wizja gospodarki Johnny Rotten – wokalista zespołu Sex Pistols, twórców piosenki „Anarchy in the U.K.” inspirowanej ideologią anarchistyczną

Podział doktryn na lewicowe, centrowe i prawicowe Doktryny Lewicowe Prawicowe Centrowe nierówność społeczna jest nieodłączną cechą społeczeństwa Utrzymanie struktury społeczeństwa w którym występują warstwy i grupy o różnym poziomie majątkowym podkreślają takie wartości jak: kultura, tradycje narodowe i państwowe głównie: konserwatyści i chadecy pełna realizacja idei sprawiedliwości społecznej przeciwnicy poglądu, że nierówność jest zjawiskiem naturalnym domagają się: braku dyskryminacji społecznej większych praw dla kobiet, mniejszości niwelowania różnic majątkowych zasiłki dla bezrobotnych, system stypendialny głównie: komuniści, socjaliści, socjaldemokraci utrzymanie równowagi pomiędzy interesami różnych warstw i grup społecznych różnice majątkowe nie powinny być niwelowane przez państwo, a przez społeczeństwo (stowarzyszenia, fundacje) głównie: konserwatyści i liberałowie

Materiały źródłowe P. Leszczyński, T. Snarski: Wiedza o społeczeństwie. Vademecum maturalne 2008. OPERON, Gdynia 2008, Strona internetowa: www.wikipedia.org.pl, Strona internetowa: http://encyklopedia.pwn.pl/, Strona internetowa: http://odn.zce.szczecin.pl/ju/eduobyw/pliki/stronywo/spo/spoa6.pdf, Z. Smutek, J. Maleska, B, Surmacz: Wiedza o społeczeństwie. OPERON, Gdynia 2005.