Przygotowali uczniowie kl.VIb Części mowy Przygotowali uczniowie kl.VIb

Rzeczownik kto? Co? Wiedzą o tym dorośli, wiedzą też dzieci: rzeczownik oznacza osoby oraz rzeczy. Odmienia się przez: liczby, przypadki. Występuje w liczbie pojedynczej w trzech rodzajach, a w liczbie mnogiej w dwóch. Liczba pojedyncza rodzaj męski - Franek rodzaj żeński - niedziela rodzaj nijaki – okno Liczba mnoga rodzaj męskoosobowy – chłopcy Rodzaj niemęskoosobowy - okna

osobowe – nieosobowe, żywotne – nieżywotne, pospolite - własne W zdaniu może być podmiotem, przydawką, dopełnieniem, okolicznikiem lub orzecznikiem. Rzeczowniki nie odmieniają się przez rodzaje, każdy rzeczownik ma jeden rodzaj. Niektóre rzeczowniki są nieodmienne, np. wideo, emu, kiwi. Istnieją rzeczowniki, które maja tylko liczbę mnogą, np. sanie, nożyce. Kilka rzeczowników odmienia się nieregularnie, np. rok – lata. Odmianę rzeczownika przez przypadki nazywamy deklinacją. W odmianie rzeczownika wyróżniamy temat i końcówkę. Niektóre formy odmiany nie mają końcówki, co oznaczamy za pomocą znaku o W odmianie rzeczownika tematy mogą się zmieniać. Nazywamy to obocznością.

ODMIANA RZECZOWNIKA Liczba pojedyncza M ( kto?co?) mieszczanin o D ( kogo?czego?) mieszczanin-a C ( komu?czemu?) mieszczanin-owi B ( kogo? co?) mieszczanin-a N ( z kim?z czym?) mieszczanin-em Mc ( o kim?o czym? mieszczanini-e W o! mieszczanini-e! Liczba mnoga M ( kto?co?) mieszczani -e D ( kogo?czego?) mieszczan o C ( komu?czemu?) mieszczan -om B ( kogo? co?) mieszczan N ( z kim?z czym?) mieszczan-ami Mc ( o kim?o czym? mieszczan -ach W o! mieszczani-e

Czasownik Co robi? Co się z nim dzieje? W jakim jest stanie? Wiedzą o tym owieczki, wiedzą też barany, że czasownik oznacza czynności, zjawiska lub stany. Odmienia się przez: liczby, osoby, czasy, rodzaje, tryby, strony. W zdaniu może być orzeczeniem, orzecznikiem, przydawką, dopełnieniem, podmiotem, okolicznikiem.

CZASOWNIKI DZIELIMY NA: przechodnie – mogą występować w stronie czynnej i biernej, np. czeszę – jestem czesany nieprzechodnie - nie mogą występować w stronie biernej, np. rdzewieć, czuć. osobowe – np. piszę nieosobowe – to postać czasownika nieokreślona pod względem osoby. Formy nieosobowe bezokolicznik zakończone na –no, - to zrobiono, umyto dokonane – czynność zakończona, np. zrobiłam niedokonane – czynność trwa, np. robię

Czasy czasownika teraźniejszy przeszły przyszły prosty złożony np. wyruszy np. będzie wyruszał Strony czasownika czynna bierna zwrotna np. zwyciężył np. został zwyciężony np. myję się ( podmiot jest wyko- ( podmiot jest przedmio- ( podmiot jest jedno- nawcą czynności) tem czynności) cześnie wykona- wcą i przedmiotem czynności).

orzekający rozkazujący przypuszczający TRYBY CZASOWNIKA orzekający rozkazujący przypuszczający (oznajmujący), np. pisz np. pisałbym np. pisałem ODMIANA CZASOWNIKA – KONIUGACJA Czas teraźniejszy l.pojedyncza l.mnoga ja czytam 1. my czytamy ty czytasz 2. wy czytacie on, ona, ono czyta 3. oni, one czytają

Przymiotnik Jaki? Jaka? Jakie? Przymiotnik proszę waszmości, oznacza cechy, czyli właściwości. Odmienia się przez: liczby, rodzaje, przypadki. Przymiotniki stopniujemy. Niektórych przymiotników nie da się stopniować, jeśli oznaczają cechę stałą, np. drewniany, stalowy, spożywczy. W zdaniu może być: orzecznikiem, dopełnieniem lub przydawką

STOPNIE PRZYMIOTNIKA równy wyższy najwyższy RODZAJE STOPNIOWANIA regularne nieregularne opisowe

Rodzaje stopniowania Stopień Regularne Nieregularne Opisowe Równy Łądny Dobry Słony Wyższy Ładniejszy Lepszy Bardziej słony Najwyższy Najładniejszy najlepszy Najbardziej słony

Liczebnik Ile? Który? Jeżeli nie jesteś patentowanym leniem, zapamiętaj, że liczebnik wiąże się z liczeniem. W zdaniu może być: podmiotem, orzecznikiem, przydawką lub okolicznikiem.

główne – np. jeden, sto Rodzaje liczebnika ułamkowe – np. pół, jedna trzecia zbiorowe – np. czworo, szesnaścioro nieokreślone – np. kilkanaście, wiele Ze względu na budowę wyróżniamy liczebniki proste – np. dwa złożone – dwadzieścia sześć

Przysłówek Jak? Gdzie? Kiedy? Przysłówek proszę was, oznacza sposób, miejsce albo czas. Jest nieodmienną częścią mowy – lekko, mocno, ładnie, szybko, wczoraj. Przysłówek stoi przy czasowniku. Przykłady: Janek biegł szybko. Mieszkam daleko stąd. Przyjechałem wczoraj.

Zaimek Odpowiada na te same pytania, co część mowy, którą zastępuje. Niech zapamięta każda mądra główka, że zaimek jest zastępcą rzeczownika, przymiotnika, liczebnika lub przysłówka. W zdaniu może być: podmiotem, orzecznikiem, dopełnieniem, okolicznikiem lub przydawką. Podziały zaimków: Rzeczowne (co, nikt, my)– przymiotne ( ten, tamten, mój) – liczebne ( ile, tyle) – przysłowne ( tak, tu, tam) Pytające ( kto?, co?) – nieokreślone ( ktoś, coś)– wskazujące ( ten, tamten) – przeczące ( nikt, nic)– osobowe ( ja , ty, my, wy) – zwrotne ( się) – dzierżawcze (mój, twój).

Przyimek Przyimek (niech to zostanie między nami), choć mały jak pchła, rządzi przypadkami. Przyimki stoją przy rzeczownikach. Są niesamodzielne i nieodmienne. Przykłady: Idę (dokąd?) do miasta. Przed szkołą stał autokar. Za lasem płynęła rzeka. Książka leży na stole.

Spójnik Niechaj nikt za to spójnika nie łaja, że sam nic nie znaczy, lecz tylko spaja. Jest nieodmienną częścią mowy. Są to wyrazy nieodmienne i niesamodzielne. Ich funkcja polega na łączenie samodzielnych wyrazów w zdaniu. Podział spójników: - Współrzędne: łączne, rozłączne, przeciwstawne, wynikowe - Podrzędne: czasu, przyczyny, celu, warunku, przyzwolenia. Przykłady: Karol był zdolny, ale leniwy. Dowiedziałam się, że przyjechał kolega. Zrezygnowaliśmy ze spaceru i poszliśmy pływać.

Partykuła - LI, CZY, NO, ŻE, NIECH, BY, NIE liczył, to być Może, ktoś BY się z nim policzył. Jest nieodmienna i niesamodzielna. Wzmacnia znaczenie samodzielnego wyrazu. Przykłady: Poszedłbym do kina, gdybym miał czas. Obyś miał rację. Chodź no tutaj.

Wykrzyknik OLABOGA! GWAŁTU! RETY! (TFU, tak było niestety). CHA! CHA! HI! HI! ACH! OCH! jadł kapustę, a czuć od niego groch. Są to wyrazy nieodmienne, które wyrażają stan uczuciowy mówiącego lub też służą wezwaniu kogoś, np. ach! Och! Hej! Hop! halo!

Skąd pochodzą nazwy części mowy? Rzeczownik – pochodzi od słowa rzecz, rozumianego bardzo szeroko jako każdy obiekt (przedmiot) Czasownik – pochodzi od słowa czas. W formie osobowej wskazują kiedy odbywa się czynność, są powiązane z czasem. Przymiotnik – pochodzi od słowa przymiot, znaczącego to samo co cecha, właściwość. Przysłówek – pochodzi od (stać) przysłowie, czyli przy czasowniku (dawniej czasownik nazywał się słowem) Zaimek – pochodzi od słowa imię (czyli zamiast imienia. W gramatyce imieniem nazywa się każdy wyraz odmieniający się przez przypadki. Przyimek – pochodzi od (stać) przy imieniu, czyli przy odmiennej przez przypadki części mowy. Liczebnik – pochodzi od słowa liczba, gdyż jest on nazwą liczby. Partykuła – pochodzi od łacińskiego wyrazu particula (cząsteczka), ze względu na cząstkowy charakter dawnych wyrazów.

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ