Organizacja nauczania języka. mniejszości niemieckiej na Organizacja nauczania języka mniejszości niemieckiej na terenie województwa śląskiego Opole, 12 kwietnia 2012 r.

Informacja nt. liczby szkół i placówek oświatowych, w których uczniowie zadeklarowali chęć uczenia się języka mniejszości narodowej niemieckiej w roku szkolnym 2011/2012  Nazwa delegatury Liczba szkół i placówek, w których nauczany jest język mniejszości narodowej Liczba dzieci/uczniów, którzy uczą się języka mniejszości narodowej Liczba nauczycieli jęz. niemieckiego jako jęz. mniejszości narodowej* Delegatura Kuratorium Oświaty w Bytomiu 15 804 Delegatura Kuratorium Oświaty w Częstochowie 6 289 7 Delegatura Kuratorium Oświaty w Gliwicach 25 2065 33 Delegatura Kuratorium Oświaty w Rybniku 65 4890 77 Razem: 111 8048 132

Informacja na temat stanu oświaty mniejszości niemieckiej na przykładzie Delegatury w Rybniku Szkoły na terenie Delegatury w Rybniku naukę języka mniejszości niemieckiej zaczęły organizować od 1992 roku. Nauka języka mniejszości narodowej niemieckiej obecnie organizowana jest na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 roku w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym.

Początkowo nauką tą objętych było niewielu uczniów, powoli zaczęły powstawać klasy, w których na wniosek rodziców, organizowano naukę języka mniejszości niemieckiej. Do prekursorów należy zaliczyć szkoły znajdujące się na terenie powiatu raciborskiego, a szczególnie Gminy Krzyżanowice, Rudnik i Pietrowice Wielkie.

Po wprowadzeniu Reformy Oświaty w 1999 roku i Reformy Samorządowej coraz więcej szkół objętych nadzorem Delegatury w Rybniku zaczęło organizować naukę języka mniejszości niemieckiej na wniosek rodziców uczniów. Nauka ta organizowana była do końca roku szkolnego 2010/2011 w 7 gminach powiatu raciborskiego, tj. gminie; Racibórz, Krzyżanowice, Rudnik, Krzanowice, Nędza, Pietrowice Wielkie, Kuźnia Raciborska oraz dwóch szkołach Gminy Lyski (powiat ziemski rybnicki). Od września 2012 r. nauka rozpoczęła się również w trzech szkołach podstawowych Gminy Kornowac.

Aktualnie języka mniejszości niemieckiej na terenie Delegatury KO w Rybniku uczy się: 3593 uczniów w 40 szkołach podstawowych 1036 uczniów w 14 gimnazjach. W szkołach ponadgimnazjalnych nie organizuje się nauki języka mniejszości niemieckiej.

Nauczanie dzieci i młodzieży mniejszości narodowej niemieckiej odbywa się głównie w formie dodatkowego nauczania języka mniejszości narodowej niemieckiej w ramach trzech godzin tygodniowo w szkołach i czterech godzin w przedszkolach. Od roku 2008 wraz ze zmianą rozporządzenia nauka języka mniejszości wkroczyła do przedszkoli. Na chwilę obecną z możliwości tej korzysta 261 dzieci w 11 przedszkolach rybnickiej delegatury. Zjawisko to z roku na rok ma tendencję wzrostową. Drugą formą podtrzymywania poczucia tożsamości narodowej dopuszczoną prawem są szkoły z nauczaniem dwujęzycznym.

Wykaz szkół i placówek oświatowych, w których uczniowie zadeklarowali chęć uczenia się języka mniejszości narodowej niemieckiej oraz szkół w których równocześnie nauczany jest język niemiecki jako obcy w roku szkolnym 2011/2012

Liczba dzieci/uczniów Lp. Nazwa, adres placówki Liczba dzieci/uczniów Przedszkola 1. Przedszkole Nr 5 w Raciborzu, ul. Bojanowska 7, 47-400 Racibórz 39 2. Przedszkole w ZSP w Krowiarkach, ul. Szkolna 19, 47-480 Krowiarki 30 3. Przedszkole w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Brzeźnicy, ul. Kozielska 11, 47-411 Rudnik 24

4. Przedszkole w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Babicach, ul. Wiejska 68, 47-440 Nędza 25 5. Przedszkole w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Samborowicach, ul. Szkolna1, 47-470 Samborowice 17 6. Przedszkole w Tworkowie, ul. Polna 3, 47-451 Tworków 7. Społeczne Przedszkole w Budziskach, ul. Szkolna 14, 47-420 Kuźnia Raciborska 15 8. Przedszkole w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Pawłowie 44

9. Przedszkole w Łęgu w ZSP w Zawadzie Książęcej, ul. Wyzwolenia 8, 47-440 Nędza 16 10. Przedszkole w Ciechowicach w ZSP w Zawadzie Książęcej, ul. Raciborska 35, 47-440 Nędza 15 11. Przedszkole w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Zawadzie Książęcej, ul Szkolna 2, 47-44- Nędza 11 Razem 261 Szkoły podstawowe 1. Szkoła Podstawowa Nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi im. Powstańców Śląskich, ul. Cecylii 30, 47-400 Racibórz 190

2. Szkoła Podstawowa Nr 2 im. Noblistów Polskich w Zespole Szkolno-Przedszkolnym Nr 3 w Raciborzu, ul. Sudecka 2, 47-400 Racibórz 56 3. Szkoła Podstawowa Nr 3, ul Myśliwca 16, 47-400 Racibórz 113 4. Dwujęzyczna szkoła Podstawowa nr 5 dla mniejszości Niemieckiej im. Jana Brzechwy w Raciborzu, ul. Bojanowska 5, 47-400 Racibórz 76 5. Szkoła Podstawowa Nr 4 im. ks. Stefana Pieczki w Raciborzu ul. Wojska Polskiego 8, 47-400 Racibórz 40 6. Szkoła Podstawowa Nr 7 w Zespole Szkolno-Przedszkolnym Nr 2 w Raciborzu, ul. Tuwima 1, 47-400 Racibórz 88 7. Szkoła Podst. nr 8 w ZSOMS w Raciborzu, ul. Kozielska 19, 47-400 Racibórz 164

8. Szkoła Podstawowa Nr 13 im. Stanisława Staszica w Raciborzu, ul. Staszica 12, 47-400 Racibórz 23 9. Szkoła Podstawowa nr 14 w Zespole Szkolno-Przedszkolnym Nr 1 w Raciborzu, ul. Jordana 6, 47-400 Racibórz 80 10. Szkoła Podstawowa nr 15 z Oddziałami Sportowymi w Raciborzu im. Jana III Sobieskiego, ul Słowackiego 48, 47-400 Racibórz 122 11. Szkoła Podstawowa Nr 18 im Książąt Raciborskich w Raciborzu, ul. Ocicka 52, 47-400 Racibórz 423 12. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Krzyżanowicach, ul. Łąkowa 12, 47-450 Krzyżanowice 155 13. Szkoła Podstawowa w Zespole szkól Ogólnokształcących w Chałupkach, ul. Szkolna 7, 47-460- Chałupki 45

14. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Owsiszczach, ul. Szkolna 1, 47-450 Krzyżanowice 16 15. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Tworkowie, ul. Zamkowa 13, 47-451 Tworków 97 16. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Bieńkowicach, ul. Szkolna 1, 47-451 Bieńkowice 91 17. Szkoła Podst. im. J Rymera w Zabełkowie, ul. Rymera 7, 47-460 Chałupki 76 18. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół w Pietrowicach Wielkich ul. Konopnickiej 28, 47-480 Pietrowice Wielkie 155 19. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Samborowicach, ul. Szkolna 1, 47-470 Samborowice 42

20. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Krowiarkach, ul. Szkolna 19, 47-480 Krowiarki 61 21. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Pawłowie, ul. Powstańców Śląskich 91, 47-480 Pietrowice Wielkie 79 22. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół Ogólnokształcących im. abp. Józefa Gawliny w Rudniku, ul. Słoneczna 1, 47-411 Rudnik 75 23. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół Ogólnokształcących im. Josepha von Eichendorffa w Grzegorzowicach, ul. Powstańców Śl. 22, 47-411 -Rudnik 69 24. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Brzeźnicy, ul. Kozielska 11, 47-411 Rudnik 47 25. Społeczna Szkoła Podstawowa w Gamowie, ul. Długa 47, 47-411 Gamów 18

26. Publiczna Szkoła Podstawowa w Gamowie, ul. Długa 47, 47-411 Gamów 17 27. Szkoła Podstawowa w Szonowicach, ul. Konopnickiej 2, 47-411 Rudnik 34 28. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkolno-Gimnazjalnym w Nędzy, ul. J. Pawła II 41a, 47-440 Nędza 184 29. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Babicach, ul. Wiejska 68, 47-440 Nędza 33 30. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Górkach Śląskich, ul. Ofiar Oświęcimskich 57, 47-440 Nędza 26 31. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Zawadzie Książęcej, ul.. Szkolna 2, 47-440 Nędza 56

32. Szkoła Podstawowa im. Jana Wawrzynka w Kuźni raciborskiej, ul. Arki Bożka 9, 47-420 Kuźnia Raciborska 159 33. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Rudach, ul. Juliusza Rogera 2, 47-430 Rudy 213 34. Społeczna Szkoła Podst. w Budziskach, ul. Szkolna 14, 47-420 Kuźnia Raciborska 57 35. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół w Krzanowicach, ul. Akacjowa 1, 47-470 Krzanowice 139 36. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Borucinie, ul. Bończyka 13, 47-470 Krzanowice 37. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Wojnowicach, ul. Polna 2, 47-470 Krzanowice 48

38. Szkoła Podstawowa w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Adamowicach ul. Szkolna 7, 47-435 Raszczyce 54 39. Szkoła Podstawowa w Raszczycach, ul. Szkolna 3, 47-435 Raszczyce 76 40. Szkoła Podstawowa im. Juliusza Ligonia w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Pogrzebieniu, ul. Pamiątki 25, 44-285 Pogrzebień 39 Razem 3593 Gimnazja 1. Gimnazjum Nr 1 w Raciborzu, ul. Kasprowicza 4, 47-400 Racibórz 26

2. Gimnazjum Nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi i Sportowymi im. Czesława Miłosza w Raciborzu, ul. Elżbiety 14, 47-400 Racibórz 102 3. Gimnazjum Nr 3 im. Augusta Weltzla , ul. Żorska 2, 47-400 Racibórz 272 4. Gimnazjum w Zespole Szkół Ogólnokształcących im. Josepha von Eichendorffa w Grzegorzowicach, ul. Powstańców Śl. 22, 47-411 Rudnik 45 5. Gimnazjum w Zespole Szkół Ogólnokształcących im. abp. Józefa Gawliny w Rudniku, ul. Słoneczna 1, 47-411 Rudnik 36 6. Gimnazjum w Szonowicach, ul. Konopnickiej 2, 47-411 Rudnik 34 7. Gimnazjum w Zespole Szkół w Pietrowicach Wielkich, ul. M. Konopnickiej 28, 47-480 Pietrowice Wielkie 69 8. Gimnazjum w Zespole Szkół w Krzanowicach, ul. Akacjowa 1, 47-470 Krzanowice 53

9. Gimnazjum w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Tworkowie, ul. Zamkowa 13, 47-451 Tworków 29 10. Gimnazjum w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Bieńkowicach, ul. Szkolna 1, 47-451 Bieńkowice 46 11. Gimnazjum w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Krzyżanowicach, ul. Łąkowa 12, 47-450 Krzyżanowice 82 12. Gimnazjum w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Chałupkach, ul. Szkolna 7, 47-460 Chałupki 49 13. Gimnazjum w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Rudach ul. Rogera 2, 47-430 Rudy 131 14. Gimnazjum w ZSOiT w Kuźni Raciborskiej, ul. Piaskowa 28, 47-420 Kuźnia Raciborska 62 Razem 1036

Naukę języka mniejszości narodowej niemieckiej w szkołach i placówkach na terenie Delegatury KO w Rybniku prowadzi 77 nauczycieli.

Kwalifikacje nauczycieli Liczba nauczycieli 63 magistrów 14 z licencjatem Łączna liczba nauczycieli 77 z kwalifikacjami pedagogicznymi

Na podstawie sprawowanego nadzoru pedagogicznego można stwierdzić, że:

języka naucza wykwalifikowana kadra pedagogiczna, która na bieżąco współpracuje z Niemieckim Towarzystwem Oświatowym szczególnie w zakresie opracowywania programów nauczania i podręczników do nowej podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego, co jest szczególnie ważne wobec braku podręczników do nauki języka niemieckiego, jako języka mniejszości dla uczniów tych klas, w których wdrażana jest nowa podstawa programowa, nauczanie języka niemieckiego, jako języka mniejszości narodowej na terenie województwa śląskiego coraz częściej stanowi w szkołach ofertę edukacji językowej, z której korzystają również uczniowie nie identyfikujący się z niemiecką mniejszości narodową,

prowadzona edukacja w dużym stopniu spełnia potrzeby dzieci i młodzieży mniejszości narodowej niemieckiej. Na każdym poziomie nauczania uczniowie zapoznawani są nie tylko ze strukturami gramatyczno-leksykalnymi potrzebnymi do prawidłowego opanowania języka, ale także poznają kulturę, tradycje, historię i geografię krajów niemieckojęzycznych, nauczyciele języka niemieckiego biorą udział w różnych formach doskonalenia zawodowego organizowanych przez Instytut Goethego i różne wydawnictwa, gdzie mają możliwość wzbogacenia swojego warsztatu pracy o nowe materiały metodyczne,

efekty nauki uczniów obserwuje się poprzez ich udział w różnych konkursach języka niemieckiego na różnych szczeblach organizowanych już od przedszkola (przedmiotowe, plastyczne, recytatorskie, teatralne, dyktanda, testy, festiwale piosenki, itp.). W konkursach tych uczniowie osiągają znaczące sukcesy. Organizatorami tych konkursów często są DFK, Instytut Goethego, Kuratorium Oświaty czy Nauczycielskie Kolegia Językowe, uczniowie nabyte w szkole umiejętności lingwistyczne mogą wykorzystywać także w domu, tworząc pomosty językowo-kulturowe między pokoleniami,

szkoły i przedszkola, w których nauczany jest język mniejszości narodowej niemieckiej, mają bardzo dobrze zorganizowaną współpracę z Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym Niemców (DFK). Polega ona głównie na organizowaniu wspólnych imprez okolicznościowych (Dzień Matki, Babci, Dziadka, Jasełka, festyny, wycieczki, kolonie, wyjazdy, itp.), na których uczniowie prezentują swoje umiejętności językowe,

Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców wspiera naukę języka ojczystego poprzez pomoc finansową (dotacje, nagrody), zakup pomocy szkolnych (mapy, słowniki, podręczniki, sprzęt audiowizualny itp.).

Organizacja nauczania języka mniejszości narodowej niemieckiej pozwala uczniom nawiązywać i utrzymywać kontakty z mieszkańcami krajów niemieckojęzycznych, uczy tolerancji i umożliwia posługiwanie się, na co dzień językiem niemieckim.

Dziękuję za uwagę dr Bożena Marzec Dyrektor Wydziału Strategii i Nadzoru Pedagogicznego Kuratorium Oświaty w Katowicach