JĘZYK POLSKI klasa III
Budowa i rodowód związków frazeologicznych. Opracowała: mgr Agnieszka Młynarczyk
Związek frazeologiczny (frazeologizm) – utrwalone w języku połączenie co najmniej dwóch wyrazów, które ma utartą formę i ściśle określone znaczenie, przeważnie niewynikające ze znaczeń poszczególnych wyrazów.
Podział frazeologizmów ze względu na strukturę: Wyrażenie – wyrazy powiązane znaczeniowo i składniowo, w których nadrzędnym członem jest rzeczownik, zaimek lub inny wyraz odmieniający się przez przypadki, np. słomiany ogień; Zwrot – wyrazy wchodzące w związek znaczeniowy i składniowy, w którym nadrzędnym członem jest czasownik, np. machnąć ręką na coś (kogoś); Fraza – taki związek frazeologiczny, który ma strukturę wypowiedzenia (zdania), np. Przyszła koza do woza. Do fraz zalicza się przysłowia, sentencje i maksymy.
Przykłady związków frazeologicznych: Biblia: hiobowa wieść, umywać ręce; mitologia: syzyfowa praca, otworzyć puszkę Pandory; historia: przekroczyć Rubikon, pójść do Canossy; literatura: dantejskie sceny, walczyć z wiatrakami; życie codzienne: zapiąć na ostatni guzik, wpaść z deszczu pod rynnę; legendy i anegdoty: śpiący rycerz, wzrok bazyliszka, zawracać Wisłę kijem.
Błędy frazeologiczne najczęściej polegają na: opuszczaniu lub dodaniu jednego składnika w związku, np. przeczytać do deski (zamiast: przeczytać od deski do deski); zastąpieniu jednego składnika innym, np. mieć zdrowie jak dzwon (zamiast: mieć serce jak dzwon); skrzyżowaniu dwóch związków frazeologicznych, np. Drużyna odniosła klęskę. Przeciwnicy ponieśli zwycięstwo. (zamiast: Drużyna poniosła porażkę. Przeciwnicy odnieśli zwycięstwo); zamianie formy gramatycznej lub słowotwórczej jednego ze składników związku frazeologicznego, np. była mu solą w oczach (zamiast: być komuś solą w oku)