Kleszcze Michał Nasiewicz Kl. I a

Kleszcze (pajęczaki) Kleszcze – to pajęczaki należące do podgromady roztoczy(Acari), traktowane jako grupa umowna lub jako nadrodzina Ixodoidea albo też jako podrząd Ixodides (Ixodes). Wyróżnia się rodziny kleszczy twarde (Ixodidae), częściowo okryte twardym pancerzem, oraz pozbawione tego pancerza, miękkie —obrzeżkowate (Argasidae). Jest ich kilkaset gatunków. Kleszcze są pasożytami zewnętrznymi głównie kręgowców. Długość ciała wynosi od jednego do kilku milimetrów (po nassaniu kilkakrotnie większa), ryjkowaty narząd gębowy przystosowany do ssania krwi i płynów tkankowych (hypostom), zbrojny w liczne ząbki pomocne w utrzymywaniu się w skórze żywiciela. Gatunki z rodziny Ixodidae ssą krew trzy razy w życiu: w stadium larwalnym, w stadium nimfy i jako postać dorosła, atakując zwierzęta na łąkach i w lasach (bez jedzenia mogą żyć do dwóch lat). Są kosmopolityczne. Zamieszkują głównie tropiki i subtropiki. W Polsce licznie występuje kleszcz pospolity (kleszcz pastwiskowy) (Ixodes ricinus). Kleszcze są wektorami dla wielu chorób; m.in.boreliozy. W Polsce badania nad kleszczami prowadzi się w ośrodku lubelskim.

Choroby wywołane przez kleszcze

Borelioza Borelioza (choroba z Lyme, krętkowica kleszczowa, łac.borreliosis, ang.Lyme disease, Lyme borreliosis) – wielonarządowa choroba zakaźna wywoływana przez bakterie należące do krętków:Borrelia buradorferi, Borrelia garinii, Borrelia afzelii, Borrelia japonica, przenoszona na człowieka i niektóre zwierzęta przez kleszcze z rodzaju Ixodes.

Kleszczowe zapalenie mózgu Kleszczowe zapalenie mózgu łac. (encephalitis ixodica) –wirusowa choroba ośrodkowego układu nerwowego przenoszona przez kleszcze. Czynnikiem etiologicznym są wirusy z rodziny Flaviviridae.

Kleszczowe zapalenie mózgu

Gorączka plamista Gór skalistych Gorączka plamista (ang.spotted fever) – grupa chorób wywołanych infekcja riketsjami, które są przenoszone wskutek ukąszenia przez kleszcze. Występuje na całym świecie w klimacie ciepłym, od południowej Europy (poniżej 45 równoleżnika), Afrykę, Azję Południową i Południowo-Wschodnią, po Australię. W zależności od położenia geograficznego chorobę wywołują różne gatunki riketsji: w Europie - Rickettsia conori przenoszona przez kleszcze psie Rhipicephalus sanguineus w Afryce - Rickettsia africae przenoszona przez kleszcze Amblyomma w Australii – Rickettsia australis przenoszona przez kleszcze Ixodes holocyclus w Japonii – Rickettsia japonica, na Tasmanii-Rickettsia honei w obu Amerykach – Rickettsia rickettsii

Gatunki kleszczy Na świecie znanych jest około 800 gatunków kleszczy. Dzielą się one na rodziny kleszczy twardych i obrzeżkowatych. Kleszcze twarde zamieszkują wszystkie rejony świata, z wyjątkiem Arktyki i Antarktydy. Obrzeżkowate występują najczęściej w klimacie tropikalnym i subtropikalnym. W Polsce do tej pory stwierdzono występowanie 20 gatunków kleszczy - 3 z rodziny obrzeżkowatych i 17 z rodziny kleszczy twardych. 5 kolejnych gatunków jest do Polski zawlekanych, najczęściej z przewożonymi zwierzętami. Największe znaczenie dla człowieka i domowych zwierząt mają dwa gatunki kleszczy: kleszcz pospolity (Ixodes ricinus) i kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus). Oba gatunki należą do rodziny kleszczy twardych, nazywanych tak ze względu na twarde pokrywy ciała. U samców tarcza okrywa cały grzbiet, natomiast u samic, nimf oraz larw tylko jego część.

Usuwanie kleszczy

Wgryziony kleszcz może zarazić chorobami odkleszczowymi już podczas ukąszenia. Nie wolno więc zwlekać z przeglądem ciała. Kleszcze usuwać najlepiej przy pomocy pęsety. Należy złapać kleszcza jak najbliżej skóry (nie ma wtedy obawy, że szczypce rozgniotą kleszcza lub spowodują, że wydzieli on zawartość jamy brzusznej do ranki) i delikatnie, ale zdecydowanym ruchem pociągnąć przeciwnie do kierunku wkłucia. Kleszcze "wkręcają" się w ciało prawie zawsze w prawo, zatem wyciągając skręcamy lekko w lewo. Dostępne są w aptekach specjalne urządzenia do wyjmowania kleszczy. Niestety, tylko część tych urządzeń jest efektywna, dlatego warto mieć ze sobą także pęsetę do usuwania dorosłych kleszczy. Dość popularna jest następująca metoda usuwania kleszcza: należy obciąć zaślepioną stronę strzykawki nożem i następnie założyć tłok odwrotnie, by część, za którą trzyma się tłok wystawała ze strony obciętej; zwiększy to szczelność aparatu. Następnie przykłada się urządzenie tak, by kleszcz znalazł się pomiędzy tłokiem a skórą i wyciąga tłok. Różnica ciśnień powinna wyrwać kleszcza na tyle szybko i delikatnie, by nie zdążył zwymiotować. Czasami nie udaje się usunąć kleszcza w całości. Dzieje się tak na ogół wtedy, gdy kleszcz wpił się już głęboko w skórę i zaczął żerować. Pozostawiony w skórze kawałek aparatu gębowego kleszcza lub główka na ogół oznacza, że - jeżeli był on zarażony - zdążył przekazać ugryzionemu czynnik infekcyjny. Jeśli kleszcz zagnieździł się bardzo głęboko lepiej samemu nie podejmować próby usunięcia pasożyta tylko jak najszybciej zgłosić się do lekarza (np. chirurga). Wbrew obiegowym opiniom nie należy kleszcza wykręcać, zgniatać, przypalać, smarować tłuszczami, benzyną, środkami dezynfekującymi ani innymi substancjami. Czynności te mogą powodować zwracanie treści pokarmowych przez kleszcze, co może podnieść ryzyko infekcji przenoszonymi przez nie drobnoustrojami.