O grze na fortepianie Gest, dźwięk i wyraz Autor: Małgorzata Romanek

Fortepian – historia powstania Słowo fortepian wywodzi się z języka włoskiego, wyraz podzielić można na dwie części: piano, oraz forte, co znaczy głośno-cicho. Historia jego powstania, a raczej zmodernizowania starszych instrumentów klawiszowych wiążę się z przysłowiem „Potrzeba natura wynalazku”. Pierwotnie postacie, które były „przodkami” fortepianu, to z pewnością już dawno organy, ale też między innymi szpinet, wirginal, czy większy klawesyn, chociaż za jego prawdziwego ojca uznaje się klawikord. Przysłowiowa potrzeba polega na tym, że w jego poprzednich wersjach, naciskanie klawisza powodowało uruchomienie mechanizmu szarpiącego struny. Dźwięk wydobywany z takiego instrumentu zbliżony był mniej więcej do współczesnej gitary. Główną wadą tych instrumentów był brak możliwości zmiany natężenia dźwięku.

Muzyka wydobywana z szarpanych strun była jednolita i monotonna, co nie pozwalało muzykom w pełni oddać wyrazu majestatu danego utworu muzycznego. Szczególnie niezadowolona osobą ze swojego klawesynu był francuski kompozytor, twórca formy muzycznej zwanej „rondem”, Couperin. Muzyk stale upominał się o takie poprawienie instrumentu, by można było uzyskać na nim większą siłę wyrazu. Muzyk stale upominał się o takie poprawienie instrumentu, by można było uzyskać na nim większą siłę wyrazu. Do jego życzenia zastosował się Bartolomeo Cristofori, który w 1709 roku wynalazł instrument, w którym młoteczki uderzają w struny, a siła nacisku palców różnicuje głośność. Chociaż wówczas nie nazywano go jeszcze fortepianem, ochrzczono go imieniem „Hammerklavier”, co dosłownie oznaczało instrument strunowo-klawiszowy, młoteczkowy. Fortepian pomimo już dawnej daty powstania nadal cieszy się nie tylko popularnością wśród osób zainteresowanych muzyka klasyczną, ale także w muzyce współczesnej. Obecnie zaobserwować można powrót do starych tradycji związanych z włączeniem głosu fortepianowego do muzyki rockowej, czy popu, co utwierdza sławę i nieśmiertelność.

Budowa i mechanizm Fortepian jest instrumentem muzycznym należącym do grupy chordofonów klawiszowych, uderzanych. Jego wygląd zewnętrzny przypomina wielkie skrzydło ptaka oparte na trzech potężnych nogach. Elementem kontaktu pomiędzy palcami pianisty, a mechanizmem jest klawiatura składająca się z 88 klawiszy, co w sumie daje siedem oktaw. Białe, ułożone jeden po drugim prostopadłe do muzyka, poprzedzielane są klawiszami czarnymi pogrupowanymi na przemian po dwa i po trzy. Uderzenie klawiszu fortepianu powoduje uruchomienie skomplikowanego systemu młoteczkowego, wyniku, którego młoteczek powleczony filcowym pokryciem uderza w napiętą strunę powodując wydobycie charakterystycznego dźwięku. Wiadomo, że w miarę wydobycia dźwięku wyższego, maleje jego natężenia, czyli głośność, z jaką go odbieramy. Dlatego też struny najwyższych dźwięków złożone są po trzy na raz i gdy następuje uderzenie w nie młoteczkiem , wydobywane dźwięki nakładają się na siebie dając głośniejszy i bardziej donośny efekt. Natomiast najniższe dźwięki wydobywane są przez jedną, grubą, stalową strunę oplecioną mosiężnym lub miedzianym spiralnym drutem. Konstrukcja fortepianu jest bardzo solidna i wytrzymała.

Zastanawiający jest fakt, w jakim celu wewnątrz drewnianego korpusu znajduje aż w takim stopniu ciężka i gruba żelazna rama. Wyjaśnieniem założenia tak mocnego elementu jest fakt, że ogólna siła, z jaką napięte są struny wynosi ponad osiemnaście ton. Łatwo sobie wyobrazić jak wytrzymała mysi być podstawa utrzymująca nacisk trzech słoni położonych jeden po drugim. Ponadto mechanizm młoteczkowy składa się z tak zwanych tłumików. W chwili naciśnięcia klawisza następuje uniesienie tłumika nad strunę, powodując tym samym swobodne jej drganie. Tłumik opuszczony z powrotem na strunę w chwili oderwania dłoni od klawiatury, i dźwięk przestaje się wydobywać. Funkcje manipulujące tłumikami spełniają dwa pedały zamontowane w miejscu spoczynku stóp pianisty. Naciśnięcie prawego pedały powoduje wydłużenie dźwięku, natomiast naciśnięcie lewego pedału powoduje cichszy i przytłumiony dźwięk.

Technika i umiejętności Mamy jasną koncepcję pięciu podstawowych formuł technicznych oraz sposobów ich realizacji; rozróżniamy cztery sposoby uderzania i wiemy jak je stosować; znamy źródła energii i potrafimy je wykorzystywać; umiemy dostosowywać położenie tułowia, ramion i stóp do warunków gry na białych lub czarnych klawiszach oraz w różnych rejestrach klawiatury. Teraz naszym zadaniem będzie przełożenie wpisanych w tekst muzycznych formuł na odpowiadające im techniczne formuły ruchowe. W najszerszym ujęciu-technika polega na zastosowaniu określonych ruchów dla uzyskania dźwięków odpowiadających wskazaniom zapisu muzycznego. Technika nie jest jednak równoznaczna z artyzmem-jest ona tylko umiejętnością mechaniczną i zarazem intelektualną. Mówiąc najprościej-pianista musi zorganizować niezliczone możliwości ruchowe swojego ciała w niewielką liczbę wyraźnie określonych podstawowych formuł, które tworzą razem esencję techniki, a następnie zidentyfikować je z widzialnymi formułami dzieła muzycznego. Indywidualne cechy typu budowy są z kolei źródłem nieograniczonych odmian gestów w ramach wspomnianych podstawowych formuł technicznych.

Technicznych tak oto, każdy grający na fortepianie może posiadać swój własny, indywidualny ton, swoją własną , niepowtarzalną paletę brzmień i barw. Dźwięk fortepianu jest odzwierciedleniem charakterystycznych cech jego młotków. Fortepian wysokiej klasy odznacza się jeszcze czymś więcej: zdolnością wyczulonej reakcji na sposób gry pianisty. Z kolei indywidualny dźwięk pianisty jest bezpośrednim rezultatem jego techniki-wykonywanych przez niego gestów; co więcej-czuły instrument nie tylko reaguje na sposób gry pianisty, ale także odzwierciedla jego osobowość. Naprawdę dobry fortepian zachowuje się tak, jak tego możemy oczekiwać od instrumentu muzycznego, który powinien być instrumentem przekazu wykonawcy, umożliwiającym mu wyrażenie siebie poprzez jego własną interpretację muzyki. Umiejętność grania polega na, zarówno jak we wszystkich instrumentach muzycznych, zręczności palców. Dlatego przy nauce gry na fortepianie należy dbać o to by kształcić się wszechstronnie, grac ćwiczenia , jak etiudy i tez wolne i polifoniczne.

Wykonanie a publiczność Jako uboczny produkt dobrze lub żle działającego mechanizmu wykonawczego, manieryzmy mogą przebierać najróżniejsze, niemożliwe do przewidzenia formy. I w takiej czy innej postaci są przez publiczność odbierane w bardzo wyraźny, żywy sposób. Wykonawca, z powodów ambicjonalnych albo wiedzionych zmysłem teatralnym, może świadomie eksplodować ten potężny instrument sukcesu estradowego i wtedy jesteśmy świadkami prawdziwej rewii wystudiowanych, choć wykonywanych jakby „od niechcenia” póz i gestów. Pomiędzy wykonywaniem muzyki „na żywo” a nagrywaniem jej w studio istnieją znaczne różnice. Przede wszystkim w nagraniu czynnik wizualny jest nieobecny, podczas gdy w wykonaniu publicznym odgrywa on dużą rolę. Oprócz braku czynnika wizualnego , wiele innych okoliczności sprawia, że pomiędzy koncertem żywym a nagraniem zachodzą bardzo duże różnice. Pierwsza z nich polega na bardzo ograniczonym zakresie skali dynamicznej nagrań w porównaniu do warunków, jakie panują na Sali koncertowej.

Najbardziej niezwykłe, sugestywne i niezapomniane efekty, jakimi na Sali koncertowej mogą stać ledwie dające się złowić uchem dźwięki albo potężne crescenda-są poza zasięgiem możliwości rejestracyjnych mikrofonu i aparatury odtwarzającej. A zatem brak zewnętrznego spokoju może wpływać, jak tym dobrze wiemy , na tempo wykonania. Kiedy indziej dają o sobie znać czynniki hamujące i wtedy gar staję się płaska i bezbarwna, mało komunikatywna. Zazwyczaj mamy jednak do czynienia a przesadną intensywnością ekspresji, co nawiasem mówiąc, staje się dzisiaj tendencją dominującą i co sprawia , że muzyka , której słuchamy na salach koncertowych, tak często cierpi na swego rodzaj nadmiar interpretacji. Zupełnie proste melodie bywają grane z jakąś gorączkową egzaltacją, co podobnie jak szereg innych przejawów braku umiaru, zniekształca prawdziwy obraz wykonywanej muzyki. Duże możliwości tego instrumentu pozwalają na szerokie zastosowanie i otwierają przez pianistą ogromne pole do popisu. Może on występować jako solista z towarzyszeniem orkiestry, a także jako instrument solowy do muzyki popularnej i jazzowej.

Fortepian Został wynaleziony, ponieważ istniała po temu potrzeba; możliwości jego poprzedników stały się już niewystarczające, a kompozytorzy poczęli tworzyć muzykę, która przyspieszyła ewolucje instrumentów klawiszowych kierunku powstania nowoczesnego fortepianu. Powiększone możliwości dynamiczne i wyrazowe fortepianu oznaczały krok naprzód w stosunku do jego prekursorów, a pedał jeszcze dodatkowo przyczynił się do wzbogacenia jego palety dźwiękowej.

Test Pytanie 1 Pytanie 2 Pytanie 3

Do jakiej grupy instrumentów należy fortepian? 1. Chordofonów klawiszowych, uderzanych 2. Idiofonów pocieranych 3. Membrafonów szarpanych

Co oznacza słowo fortepian? wolno-szybko Głośno-cicho Ptak

Ile klawiszy posiada fortepian? 100 69 88

ZŁA ODPOWIEDŹ kliknij

Koniec