Pasożytnicze zagrożenia „na wakacjach”

las, pole, łąka, woda warzywa mięso Cryptosporidium spp. Giardia spp. Toxocara canis, T. cati Echinococcus multilocularis warzywa Giardia, Toxocara spp. Toxoplasma gondii mięso Trichinella spiralis

Nadzorowi i rejestracji w Unii Europejskiej podlega 6 chorób inwazyjnych (spośród 44 infekcyjnych) malaria kryptosporydioza toksoplazmoza giardiaza bąblowica włośnica jednojamowa Echinococcus granulosus wielojamowa E. multilocularis

Choroby pasożytnicze spełniające kryteria „emerging diseases” (wg WHO/FAO): - kryptosporidioza - inwazja Cyclospora cayetanensis - bąblowica wielojamowa - włośnica W Polsce kryteria te spełniają: - malaria - kryptosporidioza - bąblowica wielojamowa - włośnica - dirofilarioza - strongyloidoza Cyclospora cayetanensis - - toksokaroza (Knap, 2008)

Co nam zagraża „na wakacjach”? (bąblowica wielojamowa) choroby odkleszczowe toksoplazmoza bąblowica wielojamowa włośnica toksokaroza „emerging” Cyclospora cayetanensis - Kryteria zaliczenia do „zagrożeń wakacyjnych”: - faktyczne zagrożenie - medialne nagłośnienie (bąblowica wielojamowa) - „coś” wiemy na ten temat

Choroby odkleszczowe - borelioza (krętek - Borelia burgdorferi) - kleszczowe zapalenie mózgu (Flaviwirus) - babeszjoza (Babesia microti) kleszcz pospolity - Ixodes ricinus kleszcz łąkowy - Dermacentor reticulatus kleszcz psi - Rhipicephalus sanguineus Cyclospora cayetanensis -

Choroby odkleszczowe imago - jaja - larwy - nimfy - borelioza (krętek - Borelia burgdorferi) - kleszczowe zapalenie mózgu (Flaviwirus) - babeszjoza (Babesia microti) drobne gryzonie - rezerwuar krętków i wirusów zwierzyna płowa (sarny) - rezerwuar krętków Cyclospora cayetanensis - kleszcze – to wektor i rezerwuar patogenów (przenoszone transowarialnie) imago - jaja - larwy - nimfy

Zarażenie kleszcza pospolitego (I Zarażenie kleszcza pospolitego (I. ricinus) krętkami Borelia burgdorferi Pierwsze stwierdzenie - okolice Olsztyna (1993) Gdańsk (biotopy leśne) – 6,5%-11,5% Szczecin (biotopy leśne) – 7,3%-14,6% Krosno, Tarnów, Zamość, Lublin – 3,6%-25,0% Radom, Warszawa – 22,2%-23,7% (1998) Warszawa (Las Bielański, Kabacki) - 10,7%-20,0% (2003-04) Cyclospora cayetanensis - Przypadki boreliozy w Polsce: 2006 - 6694 2007 - 7735

Kleszczowe zapalenie mózgu Przełomowy rok 1993 - trzydziestokrotny wzrost liczby zachorowań w Polsce 250 przypadków w woj. białostockim (zapadalność 16/100.000) Cyclospora cayetanensis -

Kleszcze „atakują” do wysokości 1 metra!!! Kleszcz długo poszukuje miejsca ssania krwi – przemieszcza się na skórze! Cyclospora cayetanensis -

Ochrona – odpowiednie ubranie Kleszcze „atakują” do wysokości 1 metra!!! Ochrona – odpowiednie ubranie Kapelusz na głowie? Cyclospora cayetanensis - Żeby dodać sobie szyku!!!

Co nam zagraża „na wakacjach”? choroby odkleszczowe toksoplazmoza bąblowica wielojamowa włośnica Cyclospora cayetanensis -

NIE !!! Pytania i wątpliwości właścicieli kotów Czy kot stanowi zagrożenie toksoplazmozą dla kobiety w ciąży? Jak można stwierdzić czy te zwierzęta nie rozsiewają oocyst Toxoplazma? Jakie są możliwości stosowania profilaktyki? NIE !!! Źródłem zarażenia dla ludzi jest mięso!

Czy koty chorują na toksoplazmozę? młode kocięta - faza jelitowa (biegunka ok. 2-3 tygodnie) koty dorosłe - forma przewlekła: spadek masy ciała, niedokrwistość, ronienia, bezpłodność koty w różnym wieku - w przebiegu schorzeń ze spadkiem odporności: choroby wirusowe (białaczki, FIV, FIP) Feline Immunodeficiency Syndrome Feline Infectious Peritonitis toksoplazmoza - inwazja oportunistyczna

Kiedy występuje rzeczywiste zagrożenie toksoplazmozą? chore młode kocięta - biegunka w przebiegu fazy jelitowej /2-3 tygodnie/ dorosłe koty - gdy wskutek spadku odporności dochodzi do wznowienia fazy jelitowej i wydalania oocyst T. gondii gdy nie sprzątamy kocich odchodów /czas na sporulację oocyst do formy inwazyjnej/ Wydalanie z kałem oocyst (do 20mln/dobę przez 3-21 dni) Oocysty w środowisku zewn. – 12-18 mies.

Zagrożenie Zwyczaje kota - czy wychodzi na dwór? - czy poluje na gryzonie? Kot, który nie jest siewcą oocyst nie stanowi zagrożenia dla otoczenia!!! 0,28-0,9% of cats actively shedding Toxoplasma oocysts (Kijstra and Jongert. 2009. Toxoplasma-safe meat: close to reality. Trends in Parasitol., 25, 18-22.)

Badania kotów w kierunku toksoplazmy ELISA – dyskusyjna zasadność/wartość badań w kierunku stwierdzenia nosicielstwa u kota Wynik pozytywny – dowód na co? - kot zjadł surowe mięso przygotowane do smażenia - kot polował na myszy - w przeszłości przechorował (jest więc zdrowy!) U dorosłego, zdrowego kota nie dochodzi do rozwoju formy jelitowej!!!

Testy serologiczne - epidemiologia inwazji u kotów Badania wykazują: - najwyższy odsetek kotów z IgG w młodym wieku tj. po przechorowaniu pierwotnej inwazji - zdecydowanie wyższy odsetek u kotów wychodzących - więcej kotów seropozytywnych powyżej 5-go roku życia (5%-8%, 30%-60% populacji kotów jest seropozytywna)

Jak ograniczyć ryzyko zarażenia za pośrednictwem mięsa? I. Ograniczenie zarażeń u zwierząt gospodarskich - zapobieganie kontaktowi z kotami - głównym źródłem inwazji dla świń są szczury i myszy - zwalczanie gryzoni II. Zabiegi kulinarne - mrożenie mięsa (48h) - gotowanie

Co nam zagraża „na wakacjach”? choroby odkleszczowe toksoplazmoza bąblowica wielojamowa włośnica Cyclospora cayetanensis -

ALWEOLARNA ECHINOKOKOZA Formy larwalne lokalizują się w wątrobie (ALVEOCOCCOSIS) Formy larwalne lokalizują się w wątrobie

Echinococcus multilocularis ok. 2,5mm moneta 10 groszy

Jenot

68 przypadków alweokokozy

Rozwój podobny do nowotworu!!! Patogeneza: Rozrost w wątrobie (99% przypadków), rzadziej w płucach, mózgowiu i innych narządach - drobne torbiele (0,5-10mm) Naciekowy rozrost wzdłuż naczyń krwionośnych Niszczenie dróg żółciowych i miąższu wątroby Rozwój podobny do nowotworu!!! Brak bariery łącznotkankowej wokół torbieli (ułatwiona penetracja narządu, przerzuty)

Zarażenie lisów E. multilocularis 2006-2007 35.600 km2 Mazowieckie: 695 zbadanych śr. 13,9% zaraż. Łódzkie: 500 zbadanych śr. 1,8% zaraż. 18.200 km2

woj. mazowieckie badanych/zaraż % 2006/07 695/97 13,9 29,5% 14,3% 20,6% 25% 27,1% 53,8% 9,3% 20% 20,8% 4,2% 9,1% 3,8% 37,5% 13% 9,5% 41,7% 22,2% 9,1% 15,2% 3,8% 10% 6,6% woj. mazowieckie 6,6% 25% 5,3% 7,6% 6,6% 12,5%

„oswajanie” młodych lisów !!! Jeśli mieszkasz/przebywasz w rejonie, gdzie stwierdza się tasiemca wielojamowego u lisów (i jenotów): uniemożliwiaj psom i kotom łapanie gryzoni - gdy to zaobserwujesz, skonsultuj się z lek. wet. (odrobaczanie) - nie jedz owoców leśnych zbieranych z podłoża - nie pij surowej wody z otwartych ujęć - ogradzaj posesję, aby zapobiec dostępowi dzikich drapieżników - nie nęć dzikich zwierząt (lisów) na teren swojej posesji !!! „oswajanie” młodych lisów !!!

Co nam zagraża „na wakacjach”? choroby odkleszczowe toksoplazmoza bąblowica wielojamowa włośnica Cyclospora cayetanensis -

środowisko synantropijne (działalność człowieka) włośnica (trichinosis) żywiciele: człowiek, różne gatunki ssaków zwierzęta mięsożerne (pies, kot, lis, jenot, wilk, ryś) zwierzęta wszystkożerne (świnia, dzik) zwierzęta roślinożerne (królik, owca, koń) gryzonie (szczur, mysz) Występowanie: środowisko synantropijne (działalność człowieka) środowisko leśne świnie szczury dziki lisy jenoty wilki

dzik, świnia, mięsożerne Rozwój: pełny cykl w 1 żywicielu I. formy dorosłe II. larwy: nowonarodzone migrujące mięśniowe człowiek dzik, świnia, mięsożerne

co cztery setny dzik stanowi zagrożenie włośnicą!!! Włośnica u zwierząt w Polsce liczba przypadków świnie T. spiralis, T. britovi (1 przyp. ) 679/125 mln (1996-2003) dziki* T. spiralis, T. britovi (20%) 993/390.000 (1997-2004) lisy T. britovi, T. spiralis (12%) 81/1290 konie T. spiralis, T. britovi 4 (?) *spośród ok. 50.000 dzików strzelanych rocznie 100-150 zarażonych (0,2%-0,3%) co cztery setny dzik stanowi zagrożenie włośnicą!!!

Zarażenie koni włośniami – skarmianie resztkami mięsnymi Włośnica u koni Istotne w epidemiologii - długotrwała żywotność larw w końskim mięsie (4 tyg. w -180C) Zarażenie koni włośniami – skarmianie resztkami mięsnymi

Przypadki włośnicy u ludzi w Europie i Polsce Raport European Food Safety Authority 1993 1994 1997 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 UE ? 67 53 48 56 270 175 761 779 PL 594 131 20 263 36 64 42 40 172 70 177 217 kwiecień 2006 - woj. wielkopolskie 42 osoby hospitalizowane, 135 leczonych ambulatoryjnie źródło inwazji: kiełbasa z dzika z masarni!

Zagrożenie włośnicą w Polsce Źródło zarażenia: - przetwory z mięsa dzika - wyroby mieszane (mięso dzika + wieprzowina) Patogeneza: uszkodzenia wielonarządowe Objawy: początkowo objawy alergiczne, później bóle mięśniowe

Choroba może być śmiertelna!!! Objawy włośnicy u ludzi: przebieg ostry I. Faza jelitowa (do 7 dni po zarażeniu) - bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka, gorączka, obrzęk powiek, obrzęk twarzy, „nastrzyknięcie spojówek” II. Faza mięśniowa (10 dni po zarażeniu) - bóle mięśniowe (osiedlanie się larw w tkance mięśniowej – trwa 6 tyg.) przebieg łagodny Faza I - bezobjawowa, Faza II - bóle mięśniowe Zarażenie dużą ilością larw: przebieg ostry - objawy zapalenia płuc, opon mózgowo-rdzeniowych, uszkodzenie nerek, mięśnia sercowego Choroba może być śmiertelna!!!

Racjonalne zachowania!!! Profilaktyka Świadomość!!! Racjonalne zachowania!!!