Zgoda pacjenta na zabieg, leczenie – zagadnienia prawne i etyczne. Łukasz Musiał 4 czerwca 2009 r. Opole

Zgoda pacjenta na zabieg, leczenie. Zgoda pacjenta na zabieg, leczenie – źródła prawa. Omówienie rozdziału 5 nowej ustawy z dnia 6 listopada 2008r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Aspekty prawne dotyczące zgody pacjenta na zabieg – świadomość wyrażanej zgody. Orzecznictwo dotyczące zgody pacjenta na zabieg. Roszczenia pacjenta z tytułu przeprowadzenia zabiegu bez jego zgody.

I. Zgoda pacjenta na zabieg w polskim systemie prawnym – źródła prawa PRAWO W zakresie regulacji dotyczących zgody pacjenta na zabieg, do najważniejszych aktów normatywnych zaliczane są: Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks Karny Ustawa z dnia 6 listopada 2008r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty Kodeks etyki lekarskiej

II. Omówienie rozdziału 5 nowej ustawy z dnia 6 listopada 2008r II. Omówienie rozdziału 5 nowej ustawy z dnia 6 listopada 2008r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Art. 15. [Wyrażenie zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych] Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych albo odmowy takiej zgody, jeżeli przepisy odrębnych ustaw nie stanowią inaczej. Art. 16. [Prawo pacjenta do wyrażenia zgody na świadczenia] Pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody, po uzyskaniu informacji w zakresie określonym w art. 9.

Art. 17. [Prawo do wyrażenia zgody na przeprowadzenie badania] 1. Pacjent, w tym małoletni, który ukończył 16 lat, ma prawo do wyrażenia zgody na przeprowadzenie badania lub udzielenie innych świadczeń zdrowotnych przez lekarza. 2. Przedstawiciel ustawowy pacjenta małoletniego, całkowicie ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody, ma prawo do wyrażenia zgody, o której mowa w ust. 1. W przypadku braku przedstawiciela ustawowego prawo to, w odniesieniu do badania, może wykonać opiekun faktyczny.

3. Pacjent małoletni, który ukończył 16 lat, osoba ubezwłasnowolniona albo pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo, lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, ma prawo do wyrażenia sprzeciwu co do udzielenia świadczenia zdrowotnego, pomimo zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego. W takim przypadku wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego. 4. Zgoda oraz sprzeciw, o których mowa w ust. 1-3, mogą być wyrażone ustnie albo poprzez takie zachowanie osób wymienionych w tych przepisach, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się proponowanym przez lekarza czynnościom albo brak takiej woli.

Art. 18. [Forma pisemna zgody] 1. W przypadku zabiegu operacyjnego albo zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta, zgodę, o której mowa w art. 17 ust. 1, wyraża się w formie pisemnej. Do wyrażania zgody oraz sprzeciwu stosuje się art. 17 ust. 2 i 3. 2. Przed wyrażeniem zgody w sposób określony w ust. 1 pacjent ma prawo do uzyskania informacji, o której mowa w art. 9 ust. 2. 3. Przepisy art. 17 ust. 2-4 stosuje się odpowiednio.

Art. 19. [Odesłanie do ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty] Zasady przeprowadzenia badania lub udzielenia innych świadczeń zdrowotnych przez lekarza pomimo braku zgody albo wobec zgłoszenia sprzeciwu, o których mowa w art. 17 i 18, określają przepisy art. 33 i art. 34 ust. 6 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

III. Aspekty prawne dotyczące zgody pacjenta na zabieg – świadomość wyrażanej zgody. Czym jest zgoda na leczenie? Osoby uprawnione do wyrażania zgody. Zgoda świadoma. Forma zgody.

Dokonanie zabiegu bez zgody pacjenta – dopuszczalne wyjątki

Zmiana zakresu zabiegu w trakcie jego przeprowadzania.

IV. Orzecznictwo dotyczące zgody pacjenta na zabieg. Ze względu na samopoczucie i zdrowie pacjenta lekarz nie powinien zapoznawać go z nietypowymi następstwami nie objętymi normalnym ryzykiem podejmowanego zabiegu, które mogą wystąpić wyłącznie w szczególnych przypadkach (Orzeczenie Sądu Najwyższego z 20.11.1979r., IV CR 389/79, OSNC 1980 r., nr 4 po. 81). W opinii sądu zabieg medyczny wykonany bez świadomej zgody pacjenta jest czynnością bezprawną nawet wtedy, gdy wykonany jest zgodnie z zasadami wiedzy (wyrok Sądu Najwyższego z 31 marca 2006 r. sygn. I ACa 973.6).

Samo zaś uzyskanie formalnej zgody pacjenta bez poinformowania go o ryzyku i skutkach zabiegu powoduje, że jest to zgoda „nieobjaśniona” i jako taka jest wadliwa, wskutek czego lekarz działa bez zgody i naraża się na odpowiedzialność cywilną za szkodę wyrządzoną pacjentowi, nawet gdy postępuje zgodnie z zasadami sztuki lekarskiej. Pacjent musi znać przedmiot zgody, musi wiedzieć o proponowanej metodzie leczenia, ryzyku zabiegu i jego następstwach. Zakres obowiązku informacji nie zależy od tego, co lekarz sądzi, ile pacjent powinien wiedzieć, lecz od tego, co rozsądna osoba będąca w sytuacji pacjenta obiektywnie potrzebuje usłyszeć od lekarza, aby podjąć „poinformowaną” i inteligentną decyzję wobec proponowanego zabiegu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 29.09.2005 r. Sygn. IACa 236/05).

Brak sprzeciwu pacjenta lub też złożony przez niego automatycznie podpis na dokumencie stwierdzającym historię choroby nie może być traktowany jako zgoda na zabieg (Orzeczenie Sądu Najwyższego z 14.11.1972 r.).

V. Roszczenia pacjenta z tytułu przeprowadzenia zabiegu bez jego zgody. Odpowiedzialność karna. Odpowiedzialność cywilna.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ. Łukasz Musiał