Przedsiębiorstwo
Spis treści Cele i rodzaje działalności gospodarczej Popyt i podaż Czynniki wpływające na działalność gospodarczą Rodzaje działalności gospodarczej Rodzaje spółek Schemat zarządzania spółką akcyjną Charakterystyka związków spółek
Cele i rodzaje działalności gospodarczej Głównym celem działalności gospodarczej w gospodarce wolnorynkowej jest osiąganie maksymalnych korzyści finansowych bez pomocy lub ochrony państwa. O tym, co i jak mają wytwarzać przedsiębiorstwa lub jakie mają świadczyć usługi, decyduje mechanizm rynkowy
Popyt i podaż Podstawami modelu rynku są popyt i podaż. Popyt oznacza określoną ilość towarów i usług, którą nabywcy są gotowi kupić przy różnym poziomie ceny. Podaż oznacza ilość towarów i usług, którą sprzedający są gotowi sprzedać przy różnym poziomie ceny.
Czynniki wpływające na działalność gospodarczą elementy środowiska przyrodniczego (np. klimat, wody, gleby, ukształtowanie terenu, bogactwa naturalne), ustrój gospodarczy państwa, który określa, w czyich rękach znajdują się środki produkcji (materialne składniki procesu produkcji, np. surowce, maszyny, urządzenia, budynki), kto jest ich właścicielem; rozróżniamy własność osób fizycznych, osób prawnych, własność komunalną, państwową oraz własność firm i spółek zagranicznych, ustrój polityczny państwa, czyli zasady określające organizację i metody działania władzy państwowej.
Rodzaje działalności gospodarczej
Rodzaje działalności gospodarczej gospodarcza Wydobywanie lub przetwarzanie zasobów przyrody w celu bezpośredniego lub pośredniego zaspokojenia potrzeb konsumentów Działalność budowlana Wznoszenie budowli, ich remontowanie i konserwacja
Rodzaje działalności gospodarczej usługowa zaspokajanie szeroko rozumianych potrzeb konsumentów (np. nauczanie, ochrona zdrowia, naprawy samochodowe, usługi administracyjne, bankowe, hotelarskie, transport i łączność), Działalność handlowa specjalny rodzaj usług, polegający na pośredniczeniu między sprzedającym a kupującym, czyli na wymianie wyprodukowanych wyrobów, zwanych w handlu towarami
Rodzaje spółek
Spółka cywilna Spółka cywilna (SC) jest wyjątkową kategorią spółek. Kodeks cywilny wyraźnie wskazuje na jej brak podmiotowości. Oznacza to, że nie jest ona podmiotem działalności gospodarczej, a więc nie jest przedsiębiorstwem i nie ma osobowości prawnej. Podmiotowość mają natomiast uznawani za przedsiębiorców wspólnicy spółki cywilnej. Spółkę cywilną zawiązują co najmniej dwie osoby, podpisując umowę spółki. Wnoszą one wkłady pieniężne (udziały) lub niepieniężne (aporty, np. maszyny, budynki, ziemię). w razie kłopotów z realizacją zobowiązań zaciągniętych przez spółkę cywilną każdy ze wspólników odpowiada również majątkiem osobistym. Jeśli jeden ze wspólników nie posiada majątku osobistego, odpowiedzialność spada na wspólników posiadających taki majątek. We wszystkich sprawach wspólnicy decydują zawsze w drodze uchwał, które dla swojej ważności wymagają jednomyślności
Spółka jawna Spółka jawna jest spółką handlową. Umowę spółki rejestruje właściwy Sąd Gospodarczy, wpisując ją do Krajowego Rejestru Sądowego (jawnego spisu przedsiębiorstw prywatnych i spółek, zawierającego dane dotyczące ich stosunków prawnych). Do spółki jawnej nie stosuje się przepisów k.c. o spółce, ale przepisy kodeksu spółek handlowych z 2000 r. Spółka jawna nie jest osobą prawną, choć może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Może pozywać przed sąd i być pozwaną pod nazwą swojej firmy. Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie. Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna". Wspólnicy spółki jawnej za zobowiązania firmy odpowiadają bez ograniczenia, majątkiem firmy i majątkiem osobistym.
Spółka partnerska Spółka partnerska jest spółką osobową zakładaną przez co najmniej dwie osoby o różnych lub takich samych wolnych zawodach, których wykonywanie w ramach tej spółki jest działalnością gospodarczą. Umowę spółki zawiera się w formie aktu notarialnego (dokument sporządzony przez notariusza, stwierdzający treść czynności prawnych) i rejestruje w Krajowym Rejestrze Sądowym. Każdy partner może reprezentować spółkę samodzielnie, chyba że w umowie zapisano inaczej. Partner nie odpowiada za zobowiązania spółki powstałe w wyniku działań innych partnerów lub osób zatrudnionych przez spółkę
Spółka komandytowa Spółka komandytowa jest spółką osobową. Powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, a jej umowa powinna być zawarta pisemnie w formie aktu notarialnego. W nazwie spółki komandytowej powinno znajdować się nazwisko co najmniej jednego komplementariusza (wspólnika, który za zobowiązania spółki odpowiada bez ograniczenia - majątkiem firmy i majątkiem osobistym; może być ich kilku). Odpowiedzialność wspólnika (komandytariusza; może być ich kilku) jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej.
Spółka komandytowo - akcyjna Spółka komandytowo-akcyjna jest spółką osobową, w której za zobowiązania wobec wierzycieli co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz); w spółce tej co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem i nie odpowiada za zobowiązania spółki. Spółka komandytowo-akcyjna powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Statut spółki powinni podpisać wszyscy komplementariusze w formie aktu notarialnego. Firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowo-akcyjna".
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (z o.o) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (z o.o.) jest spółką kapitałową utworzoną przez jedną lub kilka osób. Działa ona w oparciu o kapitał zakładowy (nagromadzone dobra służące do rozwoju produkcji lub nagromadzone zasoby finansowe angażowane w działalność gospodarczą). Kapitał zakładowy tworzony jest z udziałów wnoszonych przez wspólnika (w przypadku utworzenia spółki z o.o. przez jedną osobę) lub wspólników, w wysokości przynajmniej 50 tyś. zł. Art. 153, 154 kodeksu spółek handlowych wymagają dokładnego określenia, czy wspólnik może mieć jeden, czy więcej udziałów. Spółka z o.o. nabiera osobowości prawnej z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego (na wniosek wybranego wcześniej zarządu). Organami spółki z o.o. są Zarząd i Rada Nadzorcza lub Komisja Rewizyjna. W spółkach z o.o., w których kapitał zakładowy przewyższa 500 tyś. zł, a wspólników jest więcej niż 25, powinna być Rada Nadzorcza i Komisja Rewizyjna. Odpowiedzialność prawna za zobowiązania spółki z o.o. ciąży na Zarządzie spółki
Spółka akcyjna (SA) Spółka akcyjna (SA) należy do spółek kapitałowych. Może ją zawiązać jedna osoba, założycielem może być także Skarb Państwa. Wspólnikami (współwłaścicielami) spółki akcyjnej są akcjonariusze (właściciele akcji), którzy po podpisaniu statutu (zbiór przepisów regulujących strukturę, zadania i funkcjonowanie spółki akcyjnej) w formie aktu notarialnego wybierają Zarząd spółki. Rejestruje on firmę w Krajowym Rejestrze Sądowym. Minimalny kapitał zakładowy spółki akcyjnej wynosi 500 tyś. zł. Naczelnym organem spółki akcyjnej uprawnionym do uchwalania statutu jest Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy (zebranie wszystkich akcjonariuszy spółki akcyjnej, którzy mają prawo głosu w myśl zasady: jedna akcja, jeden głos). Wybiera ono i odwołuje członków Zarządu i Radę Nadzorczą spółki. Rada Nadzorcza pełni funkcję kontrolną nad Zarządem. Jeśli założyciele spółki zatrzymują dla siebie 51% akcji, decydują o wszystkich sprawach związanych z funkcjonowaniem firmy. Za zobowiązania spółki prawną odpowiedzialność ponosi Zarząd. Akcjonariusze odpowiadają do wysokości udziałów.
Schemat zarządzania spółką akcyjną WALNE ZGROMADZENIE AKCJONARIUSZY. Jego kompetencje to m.in.: rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdań Zarządu i bilansu spółki, podział zysków, wybór i odwoływanie członków Zarządu i Rady Nadzorczej ZARZĄD Składa się z co najmniej jednego członka. Działa na podstawie statutu uchwalonego przez Walne Zgromadzenie. Kompetencje Zarządu to m.in.: zarządzanie majątkiem i sprawami spółki, reprezentowanie spółki. RADA NADZORCZA Składa się z co najmniej trzech (a w spółkach publicznych z pięciu) członków. Jej kompetencje to m.in.: sprawowanie stałego nadzoru nad działalnością spółki, badanie bilansu spółki, zawieszenie z ważnych powodów Zarządu, stawianie wniosków na Walnym Zgromadzeniu o udzielenie Zarządowi skwitowania z wykonania obowiązków (wotum zaufania). nadzór
Charakterystyka związków spółek
Korporacje Wielkie organizacje ekonomiczne, często o zasięgu międzynarodowym. Stanowią prawne połączenie wielu spółek. Zarządzane są przez wybitnych fachowców wspomaganych przez zespoły naukowców, inżynierów, organizatorów sprzedaży. Korporacje często wywierają decydujący wpływ na gospodarkę krajów, a nawet politykę rządów.
Monopole (kartele, trusty, syndykaty, oligopole) Wielkie organizacje gospodarcze grupujące przedsiębiorstwa, spółki określonej branży (również ich kapitały) w celu jej opanowania, likwidacji konkurencji i dyktatu warunków sprzedaży i wysokości cen towarów. Zarządzane są przez jedno kierownictwo. Majątek monopoli często przewyższa majątek wielu państw.
Holdingi Duże spółki akcyjne powstałe w wyniku skupu akcji innych spółek i uzyskania nad nimi kontroli. Ich działalność sprowadza się do zarządzania i kontrolowania przedsiębiorstw i spółek, których akcje posiadają.
Koncerny Połączenia prawne i kapitałowe przedsiębiorstw o różnej osobowości prawnej i różnym profilu działalności, podlegające wspólnemu zarządowi.
Czynniki lokalizacji produkcji czynniki środowiskowe, np. obecność surowców mineralnych, jakość i dostępność wody, jakość gleb, czynniki przestrzenne, np. ukształtowanie terenu, położenie względem innych obszarów, czynniki ekonomiczne, np. poziom inflacji, poziom cen, wielkość (liczba mieszkańców) i chłonność (wielkość dochodów mieszkańców oraz ich zasoby finansowe) rynku zbytu, koszty pracy, zagospodarowanie terenu, czynniki społeczno-kulturowe, np. aspiracje mieszkańców, poziom ich wykształcenia, aktywność gospodarcza, nastawienie do przemian gospodarczych, czynniki polityczne, np. stopień akceptacji władzy przez mieszkańców, jej kompetencje, przychylność do podejmowanych inicjatyw gospodarczych, czynniki prawno-administracyjne, np. stabilny system prawny (m.in. stała wysokość podatków), łatwość otrzymywania zezwoleń na założenie firmy, budowę jej obiektów.
Bibliografia. Janina Mierzejewska – Majcherek. Przedsiębiorczość na co dzień. Podręcznik z ćwiczeniami dla zasadniczej szkoły zawodowej. REA. Warszawa 2002. Janina Mierzejewska – Majcherek. Przedsiębiorczość na co dzień. Poradnik metodyczny dla nauczyciela podstaw przedsiębiorczości w zasadniczej szkole zawodowej. REA. Warszawa 2002. Małgorzata Biernacka, Jarosław Korda, Zbigniew Smutek. Podstawy przedsiębiorczości. OPERON. Gdynia 2003. Teresa Buczyńska. Podstawy przedsiębiorczości. Wydawnictwa Szkolne PWN. Warszawa 2003. Zbigniew Makieła, Tomasz Rachwał. Podstawy przedsiębiorczości. Nowa Era. Warszawa.