WZROKOWIEC, SŁUCHOWIEC I KINESTETYK czyli jak mówić językiem swojego słuchacza

Uczenie się jest jak wybieranie czekoladek z bombonierki? Dziwisz się? To zrób eksperyment. Otwórz bombonierkę (oczywiście pełną różnych czekoladek) i zacznij częstować innych. Przekonasz się, że każdy zanim weźmie czekoladkę chwilę się zastanawia, przygląda, niektórzy czasem czytają „spis treści” (czasem jest na spodzie pudełka), niektórzy wąchają, potrząsają, wybierają wg koloru opakowania... Każdy wybiera wg jakiegoś klucza, szuka czegoś najlepszego dla siebie! Tak samo jest z uczeniem się: każdy z nas ma swój ulubiony sposób uczenia się, kiedy uczy się najszybciej, trwale, najprzyjemniej – czasem nawet nie zdając sobie sprawy, że się uczy.

Człowiek uczy się przez całe swoje życie Człowiek uczy się przez całe swoje życie. Jednak my, dorośli, najczęściej znamy już swój styl i dobrze wiemy w jaki sposób najlepiej przyswajamy nowe wiadomości. Dzieci w wielu aspektach są do nas podobne, ale nie we wszystkich. One muszą najpierw nauczyć się uczyć, a my powinniśmy im w tym pomóc. Pamiętajmy, że nie zawsze to, co odpowiada nam, odpowiada również dzieciom.

sposób uczenia się = dominacja półkulowa + styl uczenia się W procesie uczenia się bardzo ważne jest dostosowanie sposobu nauczania do indywidualnego stylu przyswajania wiedzy. Jak twierdzi Linksman (2001) każdy z nas jest obdarzony charakterystycznym „superłączem edukacyjnym”, czyli sposobem przetwarzania informacji, dzięki któremu uczenie się staje się bardziej efektywne, łatwiejsze i przyjemniejsze. Preferencja w wykorzystaniu półkul mózgowych dotyczy tego, w jaki sposób przetwarzamy docierające do nas informacje, czyli jak myślimy, w jaki sposób przechowujemy wiedzę w naszym mózgu. W zależności od preferowanej sensoryczności, wyróżniamy cztery główne style uczenia się: wzrokowy słuchowy dotykowy kinestetyczny sposób uczenia się = dominacja półkulowa + styl uczenia się

Dominacja półkulowa Każdy z nas używa obu półkul mózgowych. Ze względu na dominację jednej z nich, można podzielić nas na: lewo-półkulowych, prawo-półkulowych, obu- półkulowych. Sensoryczne impulsy odbierane przez oczy, uszy, zmysł dotyku i mięśnie naszego ciała mogą być przekazywane do prawej lub lewej półkuli mózgowej.

Która półkula dominuje w Twoim mózgu? Oto prosty test: Złóż ręce zaplatając palce. Spójrz na poniższe zdjęcia. Które z nich odpowiada Twojemu układowi dłoni? Jeśli zaplatasz palce tak, że Twój lewy kciuk jest na górze, oznacza to, że Twoją dominującą półkulą jest prawa. Jeśli zaplatasz palce tak, że Twój prawy kciuk jest na górze, oznacza to, że Twoją dominującą półkulą jest lewa.

Każda z półkul działa w odmienny sposób. Wszyscy odbieramy informacje językowe, ale jedni najpierw ujmują wszystko w słowa, a inni jako sensoryczne doświadczenia. Płynące z otaczającego nas świata dane przetwarzamy w naszym umyśle „myśląc” o nich albo w formie słownej (toczy się w naszej głowie dialog), bądź w kategoriach sensorycznych wyobrażeń wypełnionych obrazami i doznaniami zmysłowymi (dźwiękiem, zapachem, smakiem, dotykiem, ruchem). Nie oznacza to jednak, że nie używamy obu półkul mózgowych. Potrafimy jednocześnie mówić i odbierać doznania sensoryczne. Łącząc te dwie zdolności ze sobą uczymy się i podejmujemy różnorodne działania. Jednak, jeśli pierwszy raz uczymy się czegoś nowego, przetwarzamy nowy materiał z pomocą preferowanej strony mózgu. Dzięki odbieraniu informacji za pośrednictwem dominującej półkuli uczymy się łatwiej i szybciej. Wtedy proces ten przebiega w naturalny i automatyczny sposób. Każda z półkul działa w odmienny sposób.

Bodźce, które oddziałują na nasz mózg przyczyniają się do powstania nowych połączeń między neuronami (komórkami nerwowymi). Zdolność tę nazywamy plastycznością mózgu. Im więcej bodźców dociera do nas ze świata zewnętrznego, tym więcej tworzy się połączeń i powstają charakterystyczne dla każdego człowieka wzorce uczenia się. Wykorzystując określone sposoby uczenia się sprawiamy, że stają się one dominujące i zaczynamy ich używać w sposób automatyczny. Dzięki temu szybciej i skuteczniej uczymy się, rozwijając indywidualny, najlepszy dla nas styl uczenia się. W procesie zapamiętywania posługujemy się wszystkimi swoimi zmysłami. Najlepsze rezultaty tego działania są jednak wtedy, gdy głównie wykorzystujemy zmysł dominujący. Dzięki temu efektywność uczenia się wyraźnie wzrasta.

Każdy człowiek w odmienny sposób odbiera i przekazuje impulsy z otaczającego świata. Na ukształtowanie się charakterystycznego dla nas stylu uczenia się ma wpływ zarówno natura, jak i wychowanie

Badania prowadzone nad stylami przetwarzania informacji wykazują, że: Powtarzające się działania utrwalają określone drogi przekazu między narządami zmysłów a mózgiem. Badania prowadzone nad stylami przetwarzania informacji wykazują, że: około 30% ludzi zapamiętuje trzy czwarte tego, co usłyszy, około 40% zapamiętuje trzy czwarte z tego, co przeczyta lub zobaczy, około 15% najlepiej uczy się dotykowo, około 15% z nas uczy się poprzez ruch, działanie (kinestetycznie). Według takiej dominacji można podzielić nas na grupy: Wzrokowcy Słuchowcy Dotykowcy Kinestetycy

WZROKOWCY Najłatwiej uczą się czytając, patrząc na wykresy, tabele, schematy. Lubią rysować, a jeżeli chcą skorzystać z wykładu, to robią notatki. Cenią porządek, przeszkadza im bałagan i ruch. Łatwo zapamiętują twarze, gorzej imiona i nazwiska. Obraz telewizyjny jest dla nich ważnym źródłem nie tylko wrażeń, ale i informacji. Malarstwo, rzeźba, grafika to dziedziny sztuki, które przemawiają do nich najmocniej. Dobrze przyswajają materiał, gdy mają właściwie skonstruowane notatki. Sposób sporządzania notatek jest dla nich kluczowy. Pomocne mogą być tabele, wykresy, schematy, zastosowanie wielobarwnych podkreśleń i wyróżnień, hasła lub słowa kluczowe umieszczone na różnych karteczkach zawieszonych w widocznych miejscach na wysokości wzroku. Wzrokowcy ucząc się, lubią korzystać z taśm wideo, slajdów czy zdjęć. 29% ludzi posiada preferencje wizualne, lubią się uczyć poprzez patrzenie lub obserwację pokazu, potrafią "zobaczyć" swój cel oraz przedstawić go sobie za pomocą ruchomych i nieruchomych obrazów. Są ekspresyjni: łatwo płaczą lub "zabijają wzrokiem", nie lubią dużo mówić, lubią porządek i schludność.

Nauczyciel pracujący z uczniem – wzrokowcem, powinien wiedzieć, że uczeniu się sprzyjają: środki wizualnego przekazu, obserwacja pokazów, demonstracji, korzystanie z wykresów, schematów, ilustracji, robienie list, notatek, rysunków. Naukę natomiast utrudniają: nieporządek, ruch, przerywanie demonstracji słowami, długie objaśnienia

SŁUCHOWCY Chętnie uczą się, słuchając innych. Lubią rozmawiać, dyskutować, a także wygłaszać monologi. Często ucząc się, powtarzają głośno zapamiętywane teksty, hałas ich dekoncentruje. Nie lubią długich opisów, nie zauważają ilustracji, "głośno myślą", sami chętnie przemawiają. Pamiętają imiona i nazwiska, ale mylą im się twarze. Muzyka jest ich ulubionym rodzajem sztuki. Dla słuchowców najlepsze jest powtarzanie na głos informacji. Oni "myślą na głos". Hałas jednak ich dekoncentruje. Dobrze uczy im się z innymi osobami, gdyż lubią rozmawiać, dyskutować, ale także wygłaszać monologi. Ogromne znaczenie ma dla nich, np. odpowiednia intonacja głosu. Właściwą metodą nauki jest dla słuchowców nagrywanie wymaganych do egzaminu informacji na dyktafon lub magnetofon, a następnie ich odsłuchiwanie, przez co są w stanie zapamiętać szeroki zakres materiału. 34% ludzi preferuje system audytywny, lubią słuchać innych lub siebie, lubią dialog i rozmowy, nie zauważają ilustracji. Dla nich liczy się tylko to, co zostało powiedziane, przez kogo i w jaki sposób.

Słuchowiec łatwo uczy się poprzez słuchanie i głośne powtarzanie, dlatego w czasie pracy z nim należy pamiętać o tym, że: uczy się łatwo z dyskusji i wykładów, lepiej rozumie to co czyta, jeśli może czytać półgłosem, rozwiązując problem „głośno myśli” lub rozmawia z innymi Uczeniu się natomiast nie sprzyjają: hałas, zbyt długie i szczegółowe teksty pisane, konieczność opowiadania o tym co widzi, co czuje, zmuszanie do kontaktu wzrokowego .

KINESTETYCY/CZUCIOWCY Najłatwiej uczą się, gdy sami coś wykonują. Są świetnymi "asystentami" nauczycieli przedmiotów ścisłych podczas przeprowadzania pokazowych doświadczeń. Lubią ruch, prace manualne, angażują się emocjonalnie w to, co robią. Niezbyt chętnie czytają, chyba że tekst ma żywą fabułę. Ortografia sprawia im kłopoty. Raczej klepną rozmówcę po ramieniu, niż uważnie go wysłuchają. Czuciowcy najczęściej nie są szczególnie cenieni w szkole, warto jednak pamiętać, że wiedza i umiejętności zdobyte przez działanie przyswajane są w znacznie większym stopniu niż przez bodźce wzrokowe czy słuchowe. Najlepiej uczą się poprzez wykonywanie różnych czynności, w które bardzo się angażują. Ich wyobraźnia pracuje w ruchu, np. podczas wykonywania prac manualnych, aktywności fizycznej lub wycieczek i zajęć w terenie. Lubią czuć emocje, zapachy i smaki. Ważne jest to, że wiedza oraz umiejętności zdobyte poprzez działanie są lepiej przyswajane niż poprzez zmysł wzroku czy słuchu. 37% ludzi preferuje system kinestetyczny, lubią uczyć się poprzez wykonywanie i bezpośrednie zaangażowanie, lubią czuć emocje, ruch, zapachy, smaki itp. Wyobraźnia ich pracuje w ruchu, lubią coś trzymać, manipulować, gestykulować itp.

W uczeniu się kinestetykowi pomagają: konkretne działania, prace ręczne, odgrywanie i przedstawianie tego, czego się uczy w sposób materialny, możliwość ruszania się trakcie słuchania, wycieczki, korzystanie z modeli, obiektów, które można dotknąć, poczuć i zobaczyć, jak to się ma do opisu, możliwość samodzielnego eksperymentowania W nauce kinestetykowi przeszkadza: konieczność słuchania długich wyjaśnień, mówienie o tym, co widzi lub słyszy, komentarz słowny w toku pokazu, zmuszanie do długiego pozostawania w bezruchu

Sukcesy w szkolnych konkurencjach: W przeciętnej klasie (nie profilowanej np. na sportową, artystyczną, matematyczną) znajduje się mniej więcej po równo (po 1/3) uczniów posiadających jeden z trzech dominujących systemów sensorycznych. Z tym, że większość uczniów posiada umiejętność przełączania kanału odbioru informacji do aktualnych potrzeb, czyli sposobu nadawania informacji przez nauczyciela – oczywiście jeżeli sytuacja odbierana jest jako względnie bezpieczna i budząca zainteresowanie. Sukcesy w szkolnych konkurencjach: Uczeń Wzrokowy Słuchowy Kinestetyczny Ładne pisanie, ładne zeszyty + +/- - Pisanie bez błędów ortograficznych Sprawne korzystanie z map Aktywny udział w lekcji – wypowiedzi Grzeczność, czyli „niegadanie na lekcjach” i spokojne zachowanie Uważność, czyli „patrzenie na nauczyciela”

Oczywiście, nikt nie jest stuprocentowym przedstawicielem jednego z tych typów. Chodzi o wyraźną dominację zaangażowania określonego zmysłu (lub też analitycznego podejścia do zdobywanych informacji). Ważne jest to, który z instrumentów poznawczych dominuje u ucznia. Wiedza na ten temat pozwala na wybranie odpowiedniej metody nauki. Nauczyciel, aby mieć pewność, że przekazywane przez niego informacje są przez wszystkich uczniów przyjmowane w pełni, powinien poznać preferowane przez każdego z nich systemy reprezentacyjne. Jednocześnie nauczyciel powinien być świadom tego, jaki styl reprezentacyjny sam preferuje, aby nie skłaniać się do przekazywania informacji tylko za jego pomocą.

W tabelce poniżej znajdują sie wybrane informacje na temat preferencji uczniów i nauczycieli w przypadku poszczególnych modalności. Uczeń Nauczyciel   - lubi demonstracje lub pokazy, - mówi szybko, - lubi wykresy i tabele, - stosuje pomoce wizualne, - lubi opisy, - przekazuje dużo informacji Wzrokowiec - pamięta twarze i imiona, wizualnie, - lubi robić notatki, - ważna jest u niego forma przekazu, - lubi patrzeć, rysować, - ocenia na podstawie wyglądu, - preferuje sztuki wizualne. - dotrzymuje planu czasowego. - lubi dialogi i rozmowy, - mówi rytmicznie, - powtarza głośno to, co napisali, - lubi dyskusje i omawianie, - rozmawia ze sobą, - często informacje przekazuje - lubi słuchać, czytając, - lubi wykłady, - parafrazuje wypowiedzi uczniów, Słuchowiec - lubi długie wypowiedzi własne, - ocenia płynność wypowiedzi, - lubi muzykę, - często zbacza z tematu. woli mówić o działaniach niż je oglądać - dobrze pamięta twarze, lubi czytać głośno lub półgłosem - uczy się przez wykonywanie czynności i bezpośrednie zaangażowanie, - mówi powoli, - lubi emocje, ruch, - preferuje modele, prace praktyczne, - nie lubi czytać, przekazując informacje lubi projekty, dużo ruchu, - pamięta, co sam wykonał, - ważna dla niego jest idea, Czuciowiec/Kinestetyk musi się poruszać, wiercić, coś trzymać, - ocenia działania i aktywność, - tupie, gestykuluje, - prace na zajęciach chętnie dzieli na zespoły. - nie lubi słuchać.

W procesie nauczanie ważne jest wykorzystywanie wszystkich kanałów komunikacji, stosując łącznie różne metody przekazu informacji, m.in.: wizualne: wykorzystanie dynamiki całego ciała zagospodarowanie w pomieszczeniu lekcyjnym miejsc na poziomie oczu w celu umieszczania tam plakatów stosowanie taśm wideo, foliogramów, slajdów, tabel, kolorowych pisaków i kredy pokazywanie interesujących, ciekawych książek sporządzanie map pamięci, częste zmienianie form pracy, stosowanie różnych pomocy naukowych umieszczanie kluczowych słów dookoła klas

audytywne: prowadzenie dyskusji w parach i grupach, grupowe przeprowadzenie powtórek urządzanie "występów gościnnych” organizowanie "minidebat” czytanie z odpowiednią intonacją, rapowanie, rymowanie, deklamacje prowadzenie zajęć z magnetofonem, próbami dźwiękowymi stosowanie mneuroniki, onomatopei traktowanie muzyki jako źródła relaksu, pobudzania, wizualizacji oraz pomocy w powtórce materiału

kinetyczne: stosowanie mimiki, języka ciała demonstrowanie pojęć za pomocą gestów i ruchów przeprowadzenie ćwiczeń rozluźniających przeprowadzenie ćwiczeń polegających na projektowaniu i konstruowaniu organizowanie wycieczek i zajęć w terenie wprowadzanie fizycznego ruchu, np. ruchów Browna – uczniowie zderzają się ze sobą na określonej przestrzeni; rysowanie na boisku map szlaków handlowych i państw„.

Czytanie. Wzrokowcy - lubią opisy; czasami przerywają czytanie, żeby zapatrzyć się w przestrzeń, koncentrują się intensywnie. Słuchowcy - lubią dialog i rozmowę, sztuki teatralne, unikają długich opisów, nie zauważają ilustracji, poruszają ustami i czytają "po cichu". Kinestetycy - bardziej zainteresowani utworami literackimi, w których akcja zaczyna się wartko toczyć od samego początku; wiercą się i poruszają podczas czytania, czytanie nie jest ich ulubionym zajęciem.

Ortografia. Wzrokowcy - rozpoznają słowa, patrząc na nie; widzą układy słów. Słuchowcy - rozpoznają słowa poprzez wymówienie poszczególnych głosek. Kinestetycy - często mają trudności z ortografią, muszą napisać słowo, żeby "wyczuć" jak się pisze. Pismo. Wzrokowcy - przeważnie bardzo czyste i czytelne zwłaszcza w młodym wieku; prawidłowe odstępy i kształt liter, ważny jest ich wygląd. Słuchowcy - mają początkowe trudności z nauką pisania; wykazują tendencje do nienaciskania pióra; często powtarzają głośno to, co napisali. Kinestetycy - na początku uczą się pisać bardzo szybko; gdy litery i odległości między nimi ulegają zmniejszeniu, wyniki stają się gorsze.

Pamięć. Wzrokowcy - pamiętają twarze, zapominają imiona; lubią zapisywać i robić notatki. Słuchowcy - dobrze zapamiętują imiona, zapominają twarze; zapamiętanie następuje przez głośne powtarzanie materiału. Kinestetycy - najlepiej pamiętają to, co wykonali, a nie to, co usłyszeli lub zobaczyli. Wyobraźnia. Wzrokowcy - mają niezwykle bujną wyobraźnię, formułują myśli w postaci obrazów przedstawionych w najdrobniejszych szczegółach. Słuchowcy - myślą w słowach i dźwiękach, wymawiają po cichu, nie zwracają uwagi na szczegóły. Kinestetycy - wyobrażanie i fantazje są mało istotne; powstające wyobrażenia odbywają się przy akompaniamencie ruchu.

Rozwiązywanie problemów. Koncentracja. Wzrokowcy - generalnie rzecz biorąc nie są świadomi odgłosów, koncentrację zburzy im nieporządek lub ruch. Słuchowcy - łatwo tracą koncentrację z powodu hałasów i dźwięków. Kinestetycy - nie rejestrują wizualnej i słuchowej prezentacji, żeby utrzymać koncentrację, często zmieniają pozycję i poruszają się. Rozwiązywanie problemów. Wzrokowcy - przemyślane i z góry zaplanowane; często zapisują myśli i robią listy. Słuchowcy - wymawiają po cichu słowa, rozmawiają ze sobą i innymi, "głośno myślą". Kinestetycy - najlepiej myślą będąc w ruchu; impulsywni; szukają rozwiązań problemów w trakcie aktywności fizycznej.

Zachowanie w okresach mało aktywnych. Wzrokowcy - wpatrują się, często są zapatrzeni w dal; rysują; znajdują sobie coś do oglądania. Słuchowcy - nucą; rozmawiają ze sobą lub innymi. Kinestetycy - wiercą się, zmieniają często pozycję; znajdują coś do trzymania. Zachowanie w nowych sytuacjach. Wzrokowcy - dokładnie się przyglądają i badają sytuację. Słuchowcy - rozmawiają o sytuacji; rozważają po cichu lub na głos wszystkie za i przeciw. Kinestetycy - próbują manipulować, dotykać, przest awiać, wyczuwać.

Stan emocjonalny. Komunikowanie się. Wzrokowcy - w dużej mierze zamknięci w sobie; kiedy są źli "zabiliby wzrokiem"; łatwo płaczą; uśmiechnięci, kiedy są w dobrym humorze; ekspresyjna twarz. Słuchowcy - lubią się wypowiadać, kiedy są w dobrym , jak i złym humorze; często wybuchają krótko trwającymi potokami słów; wyrażają stan emocjonalny poprzez ton i tembr głosu. Kinestetycy - podskakują w zadowoleniu; lubią się przytulać, dotykać, kiedy są w dobrym humorze; potrafią tupać, szturchać, kiedy są źli. Komunikowanie się. Wzrokowcy - cisi, nie lubią dużo mówić; tracą koncentrację i cierpliwość, kiedy wymagane są dłuższe okresy słuchania; często niefortunnie dobierają słowa, opisują bez dodatkowych upiększeń; używają słów takich jak: patrz, zobacz, widzisz, itp. Słuchowcy - lubią słuchać, ale nigdy nie mogą doczekać się, żeby wtrącić swoje zdanie; używają długich powtarzających się opisów; lubią słuchać wykładów; używają często takich słów jak: słuchaj, brzmi, mówię. Kinestetycy - gestykulują podczas mówienia i słuchania; nie są dobrymi słuchaczami; stoją blisko osoby, z którą rozmawiają; szybko tracą zainteresowanie podczas dłuższych okresów słuchania; używają takich słów, jak np. brać, trzymać, itp.

Wygląd zewnętrzny. Reakcja na sztukę. Wzrokowcy - bardzo schludni, lubią porządek. Słuchowcy - dobrane, dopasowane ubranie nie jest priorytetem. Kinestetycy - schludni, ale szybko bywają wymiętoszeni. Reakcja na sztukę. Wzrokowcy - nie reagują specjalnie na muzykę; wolą sztukę wizualną, jak malarstwo, grafika czy rzeźba; rzadko wypowiadają się na ten temat w słowach, ale mogą być głęboko wzruszeni, patrząc na dzieło sztuki; koncentrują się na szczegółach raczej niż na całości. Słuchowcy - wolą muzykę, sztuka wizualna mniej ich porusza, ale są zawsze gotowi do dyskusji; gubią ważne detale, lecz potrafią docenić dzieło jako całość; wolą mówić i dyskutować o dziele sztuki niż je oglądać. Kinestetycy - reagują na muzykę ruchem; wolą rzeźbę niż muzykę czy malarstwo; lubią dotykać rzeźb i obrazów; bardzo niewiele dyskutują na temat sztuki.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ.