„Chemia a współczesne społeczeństwo” Zastosowanie chemii w wędkarstwie wyczynowym.

Co to jest wędkarstwo spławikowe? Mimo, iż nasi rodacy mają duże osiągnięcia w tym sporcie, a w niejednym kraju wędkarstwo jest traktowane podobnie jak w Polsce piłka nożna większość ludzi nie ma pojęcia, czym jest wędkarstwo wyczynowe. Wędkuję już od 11lat i postaram się opowiedzieć o tym sporcie krok po kroku w przystępny sposób. Jako reprezentantka kadry okręgu Katowickiego nie wyobrażam sobie wędkarstwa bez wiedzy chemicznej i chcę wytłumaczyć Wam, dlaczego akurat ta nauka jest dla mnie niezwykle istotna w tej dziedzinie. Dla ułatwienia pisząc o związku pomiędzy wędkarstwem, a chemią użyję koloru zielonego. 

Czym łowię? Tyczka jest to wędka nasadowa. Pomimo 13m długości waży niewiele (ok. 1kg). Głównym składnikiem jej budowy jest włókno węglowe (karbonizowane). Materiał ten składa się w ok. 80% z grafitu, który jest odmianą alotropową węgla. Fakt ten powoduje, że są one nietopliwe i odporne chemicznie. Struktura grafitu składa się z warstw, w których występują sprzężone, sześcioczłonowe aromatyczne układy cykliczne. Informacja ta pozwala nam zrozumieć właściwości wędki takie jak giętkość (nie mylić z elastycznością), przewodnictwo prądu elektrycznego, kolor czy połyskliwość. Fotografia przedstawia gotową tyczkę. Fotografia powyżej porównuje włos ludzki (jasny) z pojedynczym włóknem węglowym.

Konserwacja tyczki. Jak, czym i po co? Produkt umożliwiający utrzymanie złączy wędzisk nasadowych w idealnym stanie. Konserwuje, chroni i poprawia pracę złączy. Jak sama nazwa wskazuje produkt ten to polimer o nazwie systematycznej politetrafluoroetylen potocznie zwany teflonem. Tworzywo to wynalazł w 1938 Roy J. Plunkett w laboratorium w amerykańskim stanie New Jersey. Smar jest uniwersalnym środkiem, który, po wyschnięciu tworzy cienką powłokę charakteryzującą się nadzwyczajnie niskim współczynnikiem tarcia oferując doskonałe własności ślizgowe oraz chroniąc elementy wędki przed klinowaniem się. Praktycznie niewidoczny i bardzo mocno przylegający ,nie zawierający tłuszczu, oleju czy też silikonu tak więc nie przyciąga cząsteczek kurzu. Ten środek chemiczny cieszy się coraz większą popularnością wśród wędkarzy. Na rynku mamy bardzo duży wybór środków "poślizgowych" do amortyzatorów. Amortyzator to nic innego jak gumy różnych grubość zamocowane za pomocą odpowiedniej złączki przy końcu wędki. Ich zadanie to ochrona przed przerwaniem żyłki i utratą ryby. Tanim zamiennikiem tego produktu jest powszechnie znany płyn do mycia naczyń. Substancje tego typu zawierają m.in. polimery regulujące lepkość, surfaktanty anionowe wspomagające usuwanie tłuszczu. Ciekawostką są nietypowe zastosowania płynu do naczyń. Można zastosować go do amatorskiego wyizolowania DNA. Technologię takiego procesu zaprezentowali studenci z Uniwersytetu Wrocławskiego na Dolnośląskim Festiwalu Nauki w 2004.

Jak zwabić rybę? Przed rozpoczęciem łowienia wędkarz wrzuca do wody zanętę. Zanęta jest to zwykle mieszanka suchego pieczywa, wyrobów cukierniczych, ziaren zbóż oraz chemicznych aromatów tzw. atraktory zanętowe. Zadaniem zanęty jest zwabienie ryb w wybrane przez nas miejsce. Większość osób pasjonujących się wędkarstwem wierzy, że ryba czuje zapach, a co więcej pewnym gatunkom przyporządkowane są konkretne zapachy. Ile w tym prawdy? Niewiadomo, pewne jest to, że mówiąc o zapachu powinniśmy myśleć o estrach. Estry to grupa organicznych związków chemicznych będących produktami kondensacji kwasów i alkoholi lub fenoli. Komponentami kwasowymi mogą być zarówno kwasy karboksylowe, jak i kwasy nieorganiczne. Główną cechą chemiczną jest intensywny, przyjemny zapach. Najliczniejszą grupą tego rodzaju estrów są pochodne kwasu octowego i kwasu masłowego.

J. Amoore zgromadził źródłowe dane z lat 1909-1983, dotyczące kilkuset związków występujących w atmosferze przemysłowej. Pomaga to w produkcji substancji, które uznajemy za produkty posiadające cechę związków chemicznych lub ich mieszanin (odorantów), polegającą na zdolności do pobudzania narządu węchu, czyli odgrywania roli bodźców wywołujących wrażenia. Skupiając się na własnych gustach często wybieramy atraktory, które zachęcają nas do spożycia danego produktu. Mimo to podjęto również ryzyko produkcji dodatków zanętowych o zapachu: czosnku czy ochotki (larwy komara).

Co pomaga wędkarzowi? Polimery syntetyczne składnik budulcowy tworzyw sztucznych. Polimery, które, w odróżnieniu od biopolimerów, nie występują naturalnie lecz są w całości otrzymywane ze związków chemicznych o małej masie cząsteczkowej zwanych monomerami. Zastosowanie w wędkarstwie: Produkcja spławików, elementy łączeniowe, proce wędkarskie.

Światło chemiczne (świetlik) Dostępne w handlu oświetlacze chemiczne oparte są na reakcji utleniania: szczawianu dwunitrofenylu, szczawianu trójchlorofenylu lub szczawianu tert-butylu, za pomocą rozcieńczonego, ale bezwodnego roztworu nadtlenku wodoru, w mieszaninie ftalanu dwumetylu i alkoholu tert-butylowego, katalizowanego salicylanem sodu. Dla wędkarzy reakcje te mają znaczenie przy połowach nocnych.

Lakier – jest to roztwór (lub zawiesina) środków powłokotwórczych (np Lakier – jest to roztwór (lub zawiesina) środków powłokotwórczych (np. olejów schnących, żywic naturalnych lub syntetycznych). Lakiery są używane to zabezpieczania spławików.

Mam nadzieję, że udało mi się pokazać jak bardzo wędkarstwo i chemia „idą w parze”. Może z czasem coraz większe grono osób zda sobie sprawę, iż nawet ta dziedzina, znana od tysiącleci, uważana za rozrywkę, sport, a niegdyś sposób pozyskania pokarmu cały czas rozwija się , a współczesne społeczeństwo podczas „wyprawy na ryby” korzysta z cudów techniki oraz osiągnięć chemii 

Bibliografia: Pampuch R. (red.): Włókna węglowe. Wydawnictwo AGH Kraków 1986 "Połamania kijów, czyli opowieści wędkarskie" GLOBAL 1991r. Wywiady z wędkarzami wyczynowymi na http://www.wyczyn.fora.pl/ http://pl.wikipedia.org Jacek Stępień „ABC Wędkowania” Edycja limitowana dla Polskieo Związku Wędkarskiego. T.Pluciński. "Doświadczenia chemiczne" . Wyd. “Adamantan”, Warszawa 1997, s. 21. [Luminol: synteza i reakcje z luminolem]