Podstawy projektowania architektury krajobrazu Semestr III Ogrody na dachach

Ogrody na dachach

DROGA DO ZIELONEGO DACHU Zielone czyli porośnięte roślinnością dachy uważa się u nas często za rzecz nie tylko dziwną , ale przede wszystkim całkiem zbyteczną. Kojarzą się one z wilgocią, gnijącym stropem, pleśnią; osoba patrząca na taki dach wróży mu szybkie zawalenie. Prawda jest zupełnie inna - prawidłowo założony zielony dach ma wiele zalet. Nie tylko zdobi budynek, ale także przynosi praktyczne korzyści. Najważniejsze z nich to:

ochrona dachu przed bezpośrednim oddziaływaniem promieni ultrafioletowych, oraz zmniejszenie nagrzewania się dachu w czasie upałów; dzięki temu dach narażony jest on na znacznie mniejsze różnice temperatury. Różnice te w skali rocznej wynoszą na dachach krytych zielenią ok.300 C, a na dachach konwencjonalnych ok.1000 C (dach pokryty papą nagrzewa się latem do ponad 80 0 C). Te właściwości powodują że zielone dachy są długowieczniejsze, przynajmniej dwukrotnie.

właściwości izolacyjne, które poprawiają klimat wewnątrz budynku, tj właściwości izolacyjne, które poprawiają klimat wewnątrz budynku, tj. przeciwdziałają przegrzaniu latem i chronią przed utratą ciepła zimą. Warstwa roślin i gleby spełnia rolę izolacji, a zachodzące w niej procesy biochemiczne dostarczają dodatkowo niewielką ilość ciepła. Oszczędność energii wynosi od 10% do 30% w porównaniu z dachami konwencjonalnymi. Jak wykazały badania przy zewnętrznej temp – 15 C to temperatura na poziomie uszczelnienia wyniosła 0

W miastach zielone dachy pozwalają odzyskać dla zieleni zabudowaną powierzchnię parceli i przejmują część funkcji terenów zieleni:

pochłaniają dwutlenek węgla i wydzielają tlen, zatrzymują kurz i inne zanieczyszczenia powietrza - ok. 200g kurzu/mˇ2 nawilżają i jonizują ujemnie powietrze, w upalny dzień wyparowują ok. 0.5 l wody/mˇ2

tłumią hałas-zależnie od grubości warstw mierzono zmniejszenie hałasu do 46dB· magazynują przejściowo i czyszczą wodę opadową, (potrafią przechwytywać ołów i kadm w ok.90%), odciążając sieć kanalizacyjną, gdyż powoli oddają zmagazynowaną wodę lub ją wyparowują poprawiając klimat. Współczynnik spływu dla dachów ekstensywnych waha się j = 03 - 05 , dla intensywnych jest jeszcze wyższy. Stanowią cenne siedlisko dla flory i fauny, odpowiednio ukształtowane mogą pełnić funkcje rekreacyjne dla ludzi jako ogrody na dachach.

Zielone dachy mają też i wady: są ciężkie - ważą nawet do 500 kg/m2 wymagają pielęgnacji (czyszczenie odpływów, nawożenie, pielenie, nawadnianie) są drogie - 1 m2 kosztuje od 100 do 200 zł

Historia Zielone dachy czy ogrody na dachach nie są bynajmniej pomysłem współczesnym. Znano je już w VI w. p.n.e w Babilonii. Były to słynne wiszące ogrody Semiramidy. W basenie Morza Sródziemnego do powstawania ogrodów na dachach przyczynił się kult Adonisa . Ku jego czci dekorowano doniczkami i misami pełnymi kwiatów ściany i płaskie dachy domostw. Podobnie ozdabiano domy rzymskich patrycjuszy…

Z zielonymi dachami o bardziej utylitarnym przeznaczeniu spotykamy w Europie Północnej. Skandynawowie stosowali je od wieków jako ochronę przed surowym klimatem i do tej pory są one charakterystycznym elementem północnego krajobrazu, a w szczególności Norwegii i Islandii.

Zielone dachy zakładano nie tylko dla ich właściwości estetycznych czy termoizolacyjnych. Ze względów przeciwpożarowych w XIX wieku w Berlinie i czy niektórych miastach Sląska powstały setki dachów trawiastych. Zielone dachy stosowano od wieków w fortyfikacjach i obiektach militarnych. W latach dwudziestych XX w. Le Corbusier uczynił ogród na dachu punktem programowym nowej architektury. Twierdził, że ogród na dachu będzie ulubionym miejscem przebywania mieszkańców budynku.

Obecny rozwój zielonych dachów na zachodzie Europy podyktowany jest głównie względami ekonomicznymi oraz ekologicznymi. Powstało wiele wyspecjalizowanych firm wykonawczych, rozwinięto cały szereg wyrafinowanych systemów zazieleniania, dotuje się, (np. w Niemczech), inwestycje w tej dziedzinie. Istnieje tam szacunkowo ok.20 milionów m2 zielonych dachów.

Ze względu na obciążenia i rodzaj szaty roślinnej zielone dachy dzielimy na intensywne i ekstensywne dachy zazielenione ekstensywnie - o cienkiej warstwie substratu glebowego (ok.5-15 cm grubości), o ciężarach 50 - 250 kg/m2. porośniętych roślinnością posiadającą duże zdolności regeneracyjne dopasowaną do ekstremalnych warunków siedliskowych. Powinny być to rośliny naturalnych środkowoeutopejskich zbiorowisk sucholubnych, głównie mchy, sukulenty (np rozchodniki) trawy i zioła .

Stosuje się zwykle specjalnie hodowaną darń z rozchodników i traw czy sadzonki, można również stosować zmielone rozchodniki czy wysiew, specjalnie dobranych mieszanek nasion. Na dachach spadzistych stosuje się zwykle darń, istnieją też metody mieszane. Można je zakładać na budynkach mieszkalnych i przemysłowych, domkach letniskowych lub garażach. Najłatwiej zakłada się zieleń na dachach o nachyleniu połaci do 20 0 . Dachy strome wymagają dodatkowego stosowania siatek, listew lub porowatych tworzyw zapobiegających osuwaniu się substratu glebowego i roślin. Dachy płaskie wzmagają stosowania warstwy drenującej.

Zazielenienia intensywne - które można też nazwać ogrodami na dachach- obejmują nasadzenia z bylin, krzewów drzew jak i również trawniki. Wymagają one regularnej pielęgnacji oraz nawadniania. Mogą one pokrywać całe powierzchnie dachu lub być zrealizowane punktowo. Ich użytkowanie jak i możliwość aranżacji jest porównywalna z założeniami zieleni realizowanymi na normalnym gruncie. Są one realizowane na dachach płaskich lub o niewielkim spadku (do 5%).

Warstwa drenażowa służy zwykle również retencji wody Warstwa drenażowa służy zwykle również retencji wody. Poziom wody regulowany jest poprzez odpływy dachowe i musi zachować odpowiednią odległość - zależną od rodzaju filtra - od warstwy wegetacyjnej. W przypadku spadków dachu stosuje się system progów zatrzymujących wodę. Nawadnianie odbywa się zwykle poprzez system automatycznych wentyli z pływakiem. Jeden wentyl przewidzany jest na ok 400 m2

Układ warstw czynnych zielonego dachu: warstwa roślinna (wegetacyjna) jest to humus przemieszany z materiałami pochodzenia mineralnego np. keramzytem lub żwirem rzecznym, to tu posadzone są rośliny, grubość warstwy wegetacyjnej zależy od grubości ich systemu korzeniowego. warstwa filtracyjna - powinna być przenikalna dla korzeni roślin, zapobiegać zanieczyszczeniu warstwy drenującej i zapewniać dużą przepuszczalność wody.

W tym celu stosuje się geowłókninę polipropylenową obojętną chemicznie i biologicznie, którą rozkłada się luźno, z zakładami 10 cm, na warstwie drenażowej; warstwa drenująca - wykorzystywana jest do gromadzenia wody oraz umożliwia przenikanie rosnących korzeni roślin. Ponadto zapewnia stały i pełny odbiór wody z warstwy roślinnej, kierując ją do odpływów.

Zaleca się stosowanie warstwy drenażowej na całej powierzchni dachu, również pod chodnikami płytowymi lub tarasami, oraz pod nawierzchnie jezdne. Grubość warstwy drenażowej przyjmuje się zależnie od przyjętego rodzaju zazielenienia i wynosi dla: zazielenienia ekstensywnego - od 6,0 do 9,0 cm zazielenienia intensywnego - od 10,0 do 30,0 cm

warstwa ochronna - stosowana jako dodatkowa ochrona pokrycia dachowego (izolacji przeciwwodnej) przed uszkodzeniami mechanicznymi warstwa chroniąca przed przerastaniem korzeni warstwa oddzielająca materiały - stosowana jest w przypadku tych tworzyw, które nie tolerują się pod względem chemicznym (np. PVC i bitumy lub PVC i styropian)

warstwa wyrównawcza (poślizgowa) - zapobiega sklejaniu się różnych materiałów i ogranicza siły ścinające między dwiema warstwami termoizolacja (stosuje się tu twardy styropian, twardą wełnę mineralną, twardą piankę poliuretanową lub polistyren ekstrudowany) hydroizolacja - materiał, z którego jest wykonana musi się charakteryzować wodoodpornością, odpowiednią odpornością na ściskanie, środki chemiczne (nawozy) oraz na pleśnie i grzyby.

Dach zielony to skomplikowany układ wielu elementów, z których każdy narażony jest na niekorzystne działanie wielu czynników: wody, kwasów organicznych, grzybów, środków chemicznych i nawozów, przerastanie korzeni, ściskanie itp. Musi więc być wykonany z materiałów o określonych parametrach, a przy tym zaprojektowany oraz zrealizowany niezwykle fachowo i starannie.

Dlatego też dachów zielonych raczej nie projektuje się ani nie wykonuje "na piechotę", dobierając każdy element z osobna. Są produkowane jako rozwiązania systemowe, czyli zaprojektowane i wyprodukowane przez jednego producenta, co do najdrobniejszych detali. W Polsce są dostępne dachy zielone w systemach Vedag, ZinCo, Euromembrane

Dlaczego temat dachów zielonych wydaje się nam tak ważny? Otóż wraz z rozwojem cywilizacji człowiek oddala się coraz bardziej od środowiska naturalnego. Ten niezamierzony efekt postępu ludzkości próbuje się ograniczyć lub spowolnić przez działania na rzecz ochrony i rozwoju środowiska. Przykładem tego jest projektowanie i realizacja dachów zielonych na współczesnych budynkach. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza w dużych kompleksach urbanistycznych, gdzie każdy skrawek zieleni zarówno w dzielnicach mieszkaniowych jak i w miejscach pracy jest mile widziany. Termin „dachy zielone” dotyczy zabudowy tarasów, balkonów i dachów.

W Polsce w obecnej chwili inwestorzy coraz częściej rozważają możliwość budowy dachów zielonych, bo chociaż koszt ich wykonania nie jest niski, to na decyzję mają często wpływ inne argumenty. Wśród korzyści wynikających z zastosowania dachu zielonego można wymienić wartości estetyczne, ekologiczne i użytkowe. Zabudowa dachu zielenią harmonizuje urbanistycznie z otoczeniem, ponieważ zagospodarowuje te płaskie powierzchnie i wolne przestrzenie, które do tej pory niczym nie zachwycały, a wręcz stanowiły najmniej ciekawy element architektoniczny obiektów budowlanych.

Dachy zielone projektowane w zgodzie z naturą wprowadzają wartość estetyczną do gęstej, często monotonnej zabudowy miejskiej, dają człowiekowi więcej spokoju, odprężenia i odpoczynku, wpływają więc bardzo pozytywnie na ludzką psychikę. Obsadzone zielenią dachy są dodatkiem do parków i skwerów, pozwalają ponadto utrzymywać lepszą wilgotność powietrza i tłumią hałasy. Dachy zielone produkując tlen regenerują również powietrze do oddychania. Tworzą więc powierzchnię służącą człowiekowi bardziej niż każdy inny dach, są po prostu bardzo przyjazne środowisku.

Współczesne możliwości techniczne pozwalają na niezwykle urozmaicone aranżacje „podniebnych” ogrodów. Co więcej – ich realizacja staje się dostępna dla inwestorów o różnej zawartości portfela.

Opracowanie - mgr inż. E.Jakubowska, w oparciu o materiały zebrane przez pana A.Rydzyńskiego oraz informacje z prasy fachowej i internetu.