Zarys klasyfikacji gleb

Klasyfikacja lub systematyka gleb polega na utworzeniu z nich większych zespołów, mających podobne właściwości. Może opierać się na kryteriach przyrodniczych lub użytkowych. Aktualna klasyfikacja gleb – 1989 r, Polskie Towarzystwo Glecoznawcze

Klasyfikacja przyrodnicza gleb polskich O klasyfikacji przyrodniczej gleb decydują: Pochodzenie gleby Procesy glebotwórcze Budowa i właściwości gleb

Klasyfikacja przyrodnicza gleb polskich Wyróżnia się następujące jednostki systematyki gleb: Dział Rząd Typ Podtyp Rodzaj gatunek

Dział Jednostka nadrzędna gleb Polski Obejmuje gleby powstałe pod wpływem jednego, najistotniejszego lub kilku działających równolegle czynników glebotwórczych

Rząd Obejmuje gleby rozwijające się w podobnym kierunku, posiadające podobny typ substancji organicznej

Typ Jest podstawową jednostką systematyki gleb Obejmuje gleby o zbliżonych właściwościach i podobnym rodzaju próchnicy W warunkach naturalnych odpowiada mu charakterystyczne zbiorowisko roślinne

Podtyp Uwzględnia dodatkowe cechy procesu glebotwórczego, zmieniające właściwości nadane glebie przez proces podstawowy Rodzaj Określa, z jakiej skały macierzystej wytworzyła się gleba Gatunek Odpowiada składowi mechanicznemu (granulometrycznemu) gleby

Przegląd podstawowych jednostek systematyki gleb DZIAŁ 1. GLEBY LITOGENICZNE Rząd A: gleby mineralne bezwęglanowe słabo wykształcone Gleby należące do tego rzędu są nieużytkami lub mają niewielką wartość użytkową Często są to gleby kwaśne, mają niekorzystne właściwości i zbyt małą zawartość próchnicy

Rząd B: gleby wapniowcowe o różnym stopniu rozwoju Dzieli się na typy: rędziny i pararędziny Rędziny mają niewielką wartość użytkową. Na ogół są nieużytkami lub stanowią siedlisko lasu Wyjątek: podtyp: rędziny czarnoziemne Mają wysoką zawartość próchnicy Przy starannej uprawie są bardzo przydatne dla produkcji ogrodniczej Pararędziny mogą być wykorzystywane rolniczo lub stanowią siedliska leśne

DZIAŁ 2. GLEBY AUTOGENICZNE Rząd A: gleby czarnoziemne Są to gleby o bardzo dobrych właściwościach i dużej zawartości próchnicy (ok. 4%) Ich odczyn jest obojętny lub kwaśny Mogą być wykorzystywane pod uprawę roślin ogrodniczych o bardzo dużych wymaganiach Zajmują w Polsce bardzo niewielką powierzchnię (0,74%)

Rząd B: gleby brunatnoziemne Zajmują prawie 50% powierzchni Polski Niektóre ich typy są użytkowane pod uprawę roślin rolniczych, a czasem ogrodniczych Na ogół jednak ich właściwości są niekorzystne, zawierają mało próchnicy, mają odczyn kwaśny

Rząd C: gleby bielicoziemne Są to gleby bardzo słabe, z minimalną zawartością próchnicy, mają odczyn kwaśny Nie nadają się pod uprawę roślin rolniczych, a tym bardziej ogrodniczych Stanowią siedliska leśne

DZIAŁ 3. GEBY SEMIHYDROGENICZNE Powstają na terenach o wysokim poziomie wody gruntowej lub okresowo zalewanych Rząd A: gleby glejobielicoziemne Są to gleby ubogie, silnie kwaśne Stanowią siedlisko borów Rząd B: czarne ziemie Odznaczają się wysoką zawartością próchnicy (1,5-5%) i odczynem zbliżonym do obojętnego Są wykorzystywane pod uprawę najbardziej wymagających roślin ozdobnych oraz warzywniczych Zajmują w Polsce zaledwie 1,71% powierzchni

Rząd C: gleby zabagnione Użytkowane zwykle jako łąki i pastwiska

DZIAŁ 4. GLEBY HYDROGENICZNE Powstają w warunkach wysokiej wilgotności i przyśpieszania procesu humifikacji Rząd A: gleby bagienne Zaliczamy do nich między innymi typ: gleby torfowe Podtyp: torfowiska niskie Powstają w dolinach rzek i zagłębieniach terenu Ich odczyn jest słabo kwaśny, czasem obojętny Są to gleby zasobne w składniki pokarmowe dla roślin Podtyp: torfowiska wysokie Powstają w zagłębieniach terenu, skąd woda nie ma możliwości odpływu Są ubogie w składniki pokarmowe, mają odczyn silnie kwaśny Gleby torfowe nadają się pod uprawę roślin ogrodniczych, z wyjątkiem ciepłolubnych, gdyż są to gleby zimne Mają wysoką zawartość substancji organicznej i bardzo dobre warunki powietrzno-wodne Są łatwe w uprawie

Rząd B: gleby pobagienne Przeznacza się je najczęściej pod łąki lub pastwiska, czasem, ale raczej rzadko – pod uprawę roślin rolniczych

DZIAŁ 5. GLEBY NAPŁYWOWE Powstają z cząstek mineralnych transportowanych przez przemieszczającą się wodę Rząd A: gleby aluwialne Dzielimy je na typy: mady rzeczne i mady morskie Niektóre z podtypów mad, zwłaszcza mady rzeczne próchniczne lekkie i średnie, są bardzo urodzajne, wręcz zaliczane do najlepszych polskich gleb Stosujemy je pod uprawę roślin ogrodniczych, z wyjątkiem sadownictwa, gdyż powstają często w zastoiskach mrozowych Występują w Polsce na stosunkowo niewielkich powierzchniach

Rząd B: gleby deluwialne Występują najczęściej na terenach górskich i podgórskich, u podnóży stoków Zajmują niewielkie powierzchnie Są użytkowane rolniczo

DZIAŁ 6. GLEBY ANTROPOGENICZNE Powstają pod wpływem działalności człowieka Jeśli wpływ ten jest pozytywny, polegający na prawidłowej uprawie i intensywnym nawożeniu, powstaje rząd: gleb kulturowych Są to bardzo dobre gleby użytkowane ogrodniczo Dzielimy je na typy: hortisole i rigosole Hortisole – czyli gleby ogrodowe, stosowane są głównie do upraw roślin warzywniczych i ozdobnych Rigosole – czyli gleby regulówkowe, powstają na skutek pogłębionej uprawy roli

Jeśli działalność człowieka dla środowiska jest niekorzystna powstaje rząd: gleb industrioziemnych i urbanoziemnych Gleby te powstają na terenach przemysłowych lub komunalnych oraz wokół nich Użytkowanie tych gleb pod uprawę roślin jest niebezpieczne, gdyż są często zanieczyszczone metalami ciężkimi

Klasyfikacja użytkowa gleb Najczęściej stosowana klasyfikacja użytkowa gleb uwzględnia ich przydatność do uprawy różnych grup roślin Nazywamy ją KLASYFKACJĄ BONITACYJNĄ GRUNTÓW ORNYCH Bonitacja służy do określania wartości gruntów, ustalania wysokości podatku rolnego i zaplanowania wykorzystania gleb do celów uprawowych lub innych (nierolniczych) Gleby orne podzielono na 6 klas

Przydatność gleb do uprawy roślin ozdobnych Rośliny ozdobne mają bardzo duże wymagania w stosunku do gleb Uprawiamy je na podłożach o bardzo dobrych właściwościach i stosunkach wodno-powietrznych, zasobnych w próchnicę oraz składniki pokarmowe Najlepszych gleb – lessów, czarnoziemów i czarnych ziem – wymagają cebulowe rośliny ozdobne

Pod uprawę róż oraz materiału szkółkarskiego drzew, krzewów i bylin wykorzystuje się nieco gorsze gleby gliniaste Lekkie ciepłe gleby piaszczysto-gliniaste są przydatne pod uprawę roślin kwitnących wczesną wiosną Uprawa roślin pod osłonami wymaga przygotowania podłoży w zależności od gatunku uprawianej rośliny

Erozja gleb Erozja to niszczenie wierzchniej warstwy gleby przez zjawiska atmosferyczne, jak wiatr czy opady. Podlegają jej przede wszystkim gleby występujące na terenie pochyłym oraz pozbawione okrywy roślinnej

Działalność człowieka może pogłębiać zjawisko erozji, np Działalność człowieka może pogłębiać zjawisko erozji, np. przez nieuzasadnione wycinanie dużych obszarów leśnych lub niewłaściwie przeprowadzaną regulację stosunków powietrzno-wodnych w glebie Skutecznym sposobem przeciwdziałania erozji jest wykonywanie orki i innych zabiegów uprawowych w kierunku poprzecznym do kierunku zbocza Korzystne jest stosowanie na zboczach systemu upraw tarasowych Zapobiega erozji także uprawa traw i innych roślin tworzących mocno rozrośnięty system korzeniowy