POWIATOWA KOLEJ WĄSKOTOROWA w Środzie Wielkopolskiej Wczoraj i dziś

Koniec wieku XIX był okresem silnego rozwoju sieci kolejowej w Europie Koniec wieku XIX był okresem silnego rozwoju sieci kolejowej w Europie. Także na terytorium Polski powstawały nowe linie kolejowe, modernizowano i rozbudowywano już istniejące. Budowano zarówno linie normalnotorowe (1435 mm), jak i wąskotorowe (600, 750, 785, 800 i 1000 mm). Przyczyny powstawania kolejek wąskotorowych były podobne: Słabo rozwinięta sieć dróg (których budowa była droższa niż budowa kolejek) Cukrownie dla których kolejki stanowiły środek transportu podczas kampanii; Polepszenie komunikacji małych miejscowości z miastem powiatowym.; Pierwsza w Wielkopolsce została wybudowana w 1886 r kolejka z Opalenicy do Trzcianki. Później powstały kolejki w: Żninie, Gnieźnie, Wyrzysku, Bydgoszczy, Witkowie, Wrześni, Pleszewie i Śmiglu. Historia

Uruchomienie i pierwszy okres działalności Powiatowej Kolejki Wąskotorowej w Środzie Wielkopolskiej (1902 – 1914). Wstępne prace przy budowie kolejki rozpoczęto już w 1898 roku. Pierwsza trasa przebiegała na linii Poznań Wschód – Kobylepole. Następnie wybudowano odcinek z Kobylegopola do Środy Wielkopolskiej. Oficjalne uruchomienie „Schroda’er Kreisbahn” nastąpiło 23 czerwca 1902 roku. Oddano wówczas do użytku linię wąskotorową Kobylepole – Tulce – Krerowo – Połażejewo – Środa. Średzka Kolej Dojazdowa około 1911 roku

Stacja Środa Wielkopolska Ruch na linii wąskotorowej prowadzono za pomocą 3 wagonów II/III klasy oraz 2 wagonów pocztowo – bagażowych. Prędkość maksymalna wynosiła 25 km/h. 19 sierpnia 1909 roku ukończono budowę linii Środa Wielkopolska – Zaniemyśl, którą otwarto dla ruchu pasażerskiego 1 maja 1910 roku. Stacja Zaniemyśl

I wojna światowa (1914 – 1918) Wybuch wojny spowodował zmiany w funkcjonowaniu kolejki. W pobliżu torów powstały liczne obiekty i instytucje wojskowe. Bocznica kolejowa do zakładów wojskowych.

Okres międzywojenny (1919 – 1939) Po odzyskaniu niepodległości sytuacja kolejki nie uległa zmianie. Działania wojenne nie spowodowały żadnych zniszczeń, ruch odbywał się na bieżąco. W 1925 roku zbudowano linię do Czarnotek, a w 1927 roku z Chwałkowa do Brodowa. Łącznie do 1939 roku długość torowiska kolejki wynosiła 107 km.

II wojna światowa (1939 – 1945) Budynek dyrekcji Średzkiej Kolei Dojazdowej 1941 rok Około 1941 roku kolejka weszła w skład zjednoczenia skupiającego kolejki prywatne i samorządowe z terenu Kraju Warty. Planowano przedłużyć trasę kolejki z Zaniemyśla do Śremu. Plany te przerwało zakończenie wojny.

Lata 1945 - 2002 Szkody wyrządzone kolejce w czasie II wojny światowej były znikome, w związku z tym ruch na niej rozpoczął się już 4 marca 1945 roku. 1 lipca 1949 roku średzka kolejka została przejęta przez PKP. Normalny ruch pasażersko – towarowy odbywał się do 1952 roku. W tym roku zmieniono rozstaw szyn z 1000 mm na 750 mm. Wymieniono również tabor. Zakupiono 2 lokomotywy: Px 48 i Px 49.

W latach 1966 – 1968 rozpoczął się powolny zmierzch kolejki W latach 1966 – 1968 rozpoczął się powolny zmierzch kolejki. Zlikwidowano wówczas ruch osobowy między stacją Kobylepole a Środą. W następnych latach zlikwidowano trasy do: Brodowa, Czarnotek i Mystek (1973 r.), Krerowa, Kleszczewa, Klonów (1974 r.), Żabikowa, Jaszewa (1975 r.). W latach 1976 – 1979 rozebrano główną linię z Kobylegopola do Środy Wlkp. Z ponad stukilometrowej linii pozostawiono tylko 14 km odcinek do Zaniemyśla, który jest czynny do dnia dzisiejszego.

Obecnie … W 2002 roku kolejka została przejęta przez Powiat Średzki. "Ciuchcia" regularnie kursuje tylko w okresie letnim. Z racji atrakcyjności okolic Zaniemyśla, dla grup zorganizowanych oferuje się przejazdy na zamówienie. Do dyspozycji turystów jest zabytkowy parowóz serii Px 48, zbudowany w roku 1951, a także wagony osobowe z lat 50 - tych i wagony odkryte. Na trasie istnieje możliwość urządzenia pikniku, ogniska i innych imprez plenerowych dla zorganizowanych grup. Trasa kolejki jest typowa dla "wąskotorówek" w Wielkopolsce, przebiega głównie malowniczymi polami, a w okolicach Płaczek i Słupi Wielkiej przez niewielkie obszary leśne. Powiatowa Kolej Wąskotorowa jest jedną z ostatnich w Europie, która prowadzi ruch pociągów wyłącznie trakcją parową.

W październiku 2003 roku, na Międzynarodowych Targach Turystycznych "Tour - Salon", Średzka Kolej Dojazdowa otrzymała tytuł Turystycznej Perły Wielkopolski w kategorii - Atrakcja Turystyczna.

Wszelkie informacje na temat przewozów kolejką można uzyskać w Wydziale Promocji i Integracji Europejskiej, Starostwa Powiatowego w Środzie Wlkp., przy ul. Żwirki i Wigury 1 tel./fax (0-61) 286-58-90, lub na stronie internetowej www.srodawlkp-powiat.pl Zamówienia na przewozy przyjmowane są również w siedzibie kolejki przy ul. Niedziałkowskiego 25, w Środzie Wlkp. tel. (0-61) 285-82-98

Serdecznie zapraszamy na wycieczki Powiatową Kolejką Wąskotorową.