Rozwój dziecka na poszczególnych etapach edukacyjnych Dr Grażyna Maciak

Literatura: Brzezińska A.I. Psychologiczne portrety człowieka, 2006. Campbell J., Gardner L., Hall C. Teorie osobowości, Wydawnictwo naukowe PWN, 2006. Erikson E. Tożsamość a cykl życia, Zysk i S-ka, 2004. Gruszczyk-Kolczyńska E. Dzieci za specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki, WSiP 1997. Piaget J., Inhelder B., Psychologia dziecka, Siedmioróg, 1997 Wadsworth B. J. Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka, WSiP 1998.

Koncepcje rozwoju poznawczego są różne – spośród wielu wybrano: J. Piageta E. Eriksona J Piaget: - jego koncepcja rozwoju, korzystając ze swego umysłu, aktywnie konstruuje własne zasoby wiedzy

Czynniki warunkujące proces poznawczy: - dziedziczenie i dojrzewanie - zakłócenia równowagi poznawczej - aktywne doświadczanie - interakcje społeczne

Praca umysłu......... - porządek w głowie - reprezentacje umysłowe i skojarzenia

Etapy rozwoju myślenia: 0-2 stadium 2-7 stadium myślenia przedoperacyjnego 7-11 stadium operacji konkretnych 11-17 stadium operacji formalnych

E. Erikson i jego koncepcja rozwoju Rozwiązując kryzysy w kolejnych etapach życia, budujemy swą osobowość: - pierwszy r.ż.: ufność/nieufność 2-3 r.ż.: autonomia/wstyd 4-6 r.ż.: inicjatywa/poczucie winy 7-11 r.ż. :przedsiębiorczość/ poczucie niższości Dorastanie: tożsamość lub zagubienie tożsamości

Dziecko w wieku przedszkolnym - charakterystyka

Myślenie Myśli egocentryczne Nie umie szeregować Operuje wyobrażeniami ale nie rozumie przekształceń Klasyfikuje wg jednego wymiaru i nie dostrzega zależności między klasami Zdobywa wiedzę dzięki zmysłowej manipulacji Brak niezmienników – pojęć stałości

Sfera emocjonalno -społeczna Ma trudności z kontrolowaniem zachowań- przewaga spontaniczności, impulsywności Prezentuje zmienność reakcji z sytuacji na sytuację Jest nastawiony na inicjowanie działań i czerpanie przyjemności z ich realizacji Ma niską tolerancję na stres, napięcia Łączy je silne więzi z rodzicami, dlatego robi wiele by uzyskać ich akceptację

Źródła trudności Zabawa Potrzeba zmysłowej manipulacji Percepcja ważniejsza od wiedzy Trudność z uogólnianiem doświadczeń Nieokiełznana ciekawość Egocentryzm Niska tolerancja na stres Niekończona inicjatywa

Cele pracy z umysłem przedszkolaka Utrzymanie ciekawości Inicjatywa – różnorodne działania i błędy Praca pod kierunkiem dorosłego i w grupie Warunki do doświadczania zmian w świecie

Myślenie przedszkolaków – możliwości jego rozwoju Zmysłowa manipulacja i eksperymentowanie Zabawy orientacyjne (ciało i przestrzeń) Szukanie rytmów Szukanie przyczyn i przewidywanie skutków Liczenie (prawidłowości i numerowanie) Szeregowanie i klasyfikowanie Ćwiczenie pojęć stałości

Dziecko w wieku szkolnym - charakterystyka

Myślenie Rozumuje logicznie ale w oparciu o konkrety Rozumie przekształcenia Umie szeregować i klasyfikować Stopniowo opanowuje niezmienniki Potrafi przyjąć różne punkty widzenia

SFERA EMOCJONALNO - SPOŁECZNA Rozwija relacje rówieśnicze i korzysta z porównań społecznych Nastawienie na efekt rozwija w nim zachowania do kooperacji i rywalizacji Na bazie doświadczeń i informacji zwrotnych rozwija samoocenę i postawy wobec siebie samego Jest coraz bardziej ukierunkowany na cel , pracę Uczy samokontroli

Źródła trudności Zabawa a cel Energia i ruchliwość Krótkotrwała koncentracja Stopniowe nabywanie niezmienników Brak rozumowania hipotetyczno-dedukcyjnego

Praca z umysłem ucznia – jej cele Rozwijanie kierowania zasobami uwagi Kształtowanie sfery emocjonalno-motywacyjnej Nabycie konkretnych umiejętności szkolnych Nabywanie niezmienników Rozwój koordynacji wzrokowo ruchowej

Myślenie uczniów – możliwości jego rozwoju Działanie na konkretach Wyciąganie wniosków, przewidywanie Doświadczanie celowości działań Poznawanie wlasnych mozliwości i ograniczeń eksperymentowanie

Uczeń w okresie dorastania - charakterystyka

Myślenie Początki rozumowania formalnego (abstrakcyjnego i hipotetyczno-dedukcyjnego) Rozwój umiejętności wyciągania ogólnych wniosków, co sprzyja pojawianiu się i rozwoju: -refleksyjności -krytycyzmu -formułowania własnych opinii -metaforycznego ujmowania zdarzeń -niezależności od sądów innych osób

SFERA EMOCJONALNO-SPOŁECZNA Wzrost wrażliwości zmysłowej Zachwianie równowagi emocjonalnej Zachwianie wewnętrznej równowagi Próby uniezależniania od rodziców i osób dorosłych Nawiązanie relacji z rówieśnikami tej samej i przeciwnej płci Rozmyślania o: -systemie wartości -przyszłym zawodzie i typie kształcenia -tożsamości seksualnej

KSZTAŁTOWANIE TOŻSAMOŚCI - ETAPY Wczesna adolescencja (12-17 lat) Późna adolescencja (17-20/22 r.ż.)

Statusy tożsamości (wg koncepcji Marci) Rozproszenie (dyfuzja) tożsamości Moratorium Tożsamość dojrzała Tożsamość lustrzana

DYFUZJA TOŻSAMOŚCI – WCZESNA ADOLESCENCJA Odrzucenie wizji siebie jako dziecka Brak inicjatywy i pomysłów na siebie „Poddawanie się chwili” Mnóstwo nieukierunkowanej energii do działania Brak dostrzegania sensu i celu działań Odrzucenie relacji z dorosłymi

Moratorium wczesna/późna adolescencja Brak rozpatrywania konsekwencji własnych działań Niechęć wobec odpowiedzialności Wiele podejmowanych inicjatyw i pomysłów na siebie Częste impulsywne porzucanie działań i podejmowanie nowych – brak dłuższego zaangażowania Bunt zewnętrzny i wewnętrzny Szeroka, nieprzewidywalna paleta wypróbowywanych zachowań

Tożsamość lustrzana wczesna/późna adolescencja Określony system wartości Określony pomysł na przyszłość zawodową Określony system przekonań dotyczący płci Niechęć do ryzykowania się i sprawdzania w nowych sytuacjach Sztywność postępowania Oddzielenie od poszukujących rówieśników

Źródła trudności Niechęć wobec odpowiedzialności Rówieśnicy ważniejsi niż dorośli Problemy z koncentracją Egocentryzm młodzieńczy w początkach adolescencji Dominacja logiki dwuwartościowej Zróżnicowanie statusów tożsamości Labilność emocjonalna Bunt

Problemy w pracy z nastolatkiem - Konstruktywnym ukierunkowaniem energii, Utrzymaniem koncentracji, Utrzymaniem zainteresowania wiedzą, Utrzymaniem zaangażowania w projektach – dłuższych działaniach, Uzyskaniem odpowiedzialności.

Zasady pracy z nastolatkiem: Konsekwencja, Określenie celu, programu i metod pracy w sposób jasny – określenie wizji pracy, Spójny system zasad i konsekwencji, Praca nad przekonaniami nauczyciela i systemem wzmocnień, Pomysły czerpane od dziecka, ucznia, wychowanka – dostosowanie sposobu pracy do zespołu, jednostki.