Maszkowska Katarzyna Piczak Łukasz Zootechnika I magisterskie Rodzaje, źródło pochodzenia, cele i zasady zastosowania w żywieniu zwierząt i w przemyśle paszowym, alternatywnych w stosunku do śród poekstrakcyjnych białkowych Materiałów paszowych Maszkowska Katarzyna Piczak Łukasz Zootechnika I magisterskie

SUROWCE BIAŁKOWE POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO Mleko odtłuszczone w proszku Serwatka suszona Kazeina suszona Mączka mięsno – kostna Mączka mięsna Mączka kostna Mączka rybna Mączka z krwi Drożdże paszowe

DROŻDŻE PASZOWE Drożdże paszowe stosuje się przy produkcji mieszanki paszowej, a także w charakterze dodatku do porcji paszowych dla bydła i drobiu, oraz zwierząt futerkowych. Drożdże paszowe poleca się używać jako proteinowy dodatek do pasz, zawierający biologicznie aktywne substancje pochodzenia mikrobiologicznego i roślinnego: proteinę, wszystkie niezbędne aminokwasy, witaminy, enzymy, sprzyjające trawieniu i przyswajaniu pokarmów, a także mikro- i makroelementy.

ŹRÓDŁO POCHODZENIA dROŻDŻY Wytwarzane są z technicznie czystych kultur drożdży, wyhodowanych na różnych pożywkach spirytusowych i siarczynowo-ługowych produkcji przemysłu celulozowo-papierniczego Dzięki procesowi suszenia młóta, jako nośnika drożdży, w niskich temperaturach pozostaje w pełni zachowana biologiczna pre- i probiotyczna skuteczność wrażliwych substancji czynnych naturalnego produktu, jakim są drożdże piwne. Odpowiedni proces suszenia drożdży paszowe gwarantuje możliwie najwyższą ochronę wrażliwych składników i ich bardzo dobrą przyswajalność. Okres trwałości składników (zwłaszcza witamin z grupy B) wynosi minimum 1 rok

Jako źródło substancji biologicznie aktywnych pochodzenia mikrobiologicznego są wykorzystane drożdże Saccharomyces cerevisiae, które są hodowane na bazie substratu zbożowego. Drożdże Saccharomyces cerevisiae przechodzą specjalną obróbkę, która umożliwia łatwiejsze przyswajanie przez organizmy zwierząt i ptaków protein, aminokwasów, witamin grupy B. Oprócz tego, odbywa się uaktywnienie mannanoligosacharydów, obecnych w drożdżach, które są adsorbentami i wyprowadzają z organizmów zwierząt i ptaków patogenne mikroorganizmy i toksyny.

SKŁAD CHEMICZNY Białko surowe 31,0 % (do 45%) Tłuszcz surowy ok. 2 % Włókno surowe do 1% Wapń 0,3 % Fosfor 1,0 % (do 1,5%) Mg 0,2% Sód 0,1 % Witamina B1 90 mg Witamina B2 25 mg Witamina B6 22 mg Cholina 2300 mg Kwas nikotynowy 240 mg Kwas pantotenowy 73 mg Kwas foliowy 12 mg Biotyna 520 ug Żelazo 350 mg Cynk 100-110 mg Energia metaboliczna (MJ) 10,5

Cele stosowania stabilizują florę żwacza obniżają ryzyko zachorowań zapobiegają chorobom metabolicznym ograniczają działanie mikotoksyn regulują okres międzywycieleniowy poprawiają ruję ograniczają ryzyko pojawienia się mastistis u cieląt poprawiają działanie przewodu pokarmowego u loch stymulują działanie rui, ograniczają ciche ruje, polepszają stan racic u prosiąt zwiększają ilość pobieranej paszy niewielki (6-20g/szt. ) dodatek drożdży może wpłynąć na zwiększenie koncentracji bakterii celulolitycznych oraz poprawę wykorzystania węglowodanów strukturalnych

zastosowanie żywych kultur drożdży jest szczególnie uzasadnione w okresie przejściowym, który obejmuje ostatnie 2-3 tygodnie zasuszenia i pierwszym miesiącu laktacji szczególnie w przypadku, gdy w dawce pokarmowej po wycieleniu dominują pasze treściwe. Dodatek drożdży w tym okresie może wpłynąć stymulująco na pobranie suchej masy w pierwszym miesiącu po wycieleniu, drożdże ułatwiają również adaptacje środowiska żwacza do nowych warunków panujących w żwaczu. Niektóre wyniki badań (przeprowadzone również w Polsce) wykazały poprawę wyników produkcyjnych w wyniku wprowadzenia do dawki żywych kultur drożdży niektórzy twierdzą że drożdże pobierając tlen podczas wzrostu zmniejszają jego koncentrację w żwaczu i chroniąc przez to bakterie beztlenowe celulolityczne dla których tlen jest toksyczny

naturalnie chronione białko szerokie właściwości probiotyczne obniża ilość zaburzeń w procesie trawienia reguluje równowagę fizjologiczną jelit reguluje gospodarkę kwasową żołądka i jelit nośnik aktywnych składników pokarmowych źródło doskonałego białka i energii, witamin, substancji biologicznie czynnych i składników mineralnych u koni: przy niedoborach żywieniowych, zwłaszcza w systemie oborowego utrzymania zwierząt, w przypadku dawek bardziej obciążonych włóknem (najczęściej paszami z własnego gospodarstwa jak: siano gorszej jakości i owies); zapobiega się wystąpieniu objawu „szorstkiej okrywy włosowej"

zapobiegają uszkodzeniom kopyt, problemom z przyzębiem, podatnością na choroby i przy zmniejszonej ogólnej sprawności; w przypadku zmniejszonej płodności i w okresach zmiany sierści (linienie) następuje stabilizacja kondycji w okresie krycia i trwania cyklu. w przypadku podwyższonego obciążenia wysiłkowego i w sytuacjach stresowych (turnieje, transport), przy przejściach żywieniowych (zmiana rodzaju paszy): zmniejsza nerwowe reakcje, a zwłaszcza gotowość do wysiłku. naturalny bioregulator o działaniu dietetycznym

Optymalne normy stosowania drożdży paszowych w mieszankach paszowych Dawkowanie dzienne: krowy mleczne 100-200g (30-40 kg/tonę paszy) byki 50-100g cielęta 20-50g lochy 50-100g (20-30 kg/tonę paszy) tuczniki 20-50g prosięta 20-30g dorosłe konie (o masie ciała 600kg) otrzymują 250g dziennie; mniejsze, odpowiednio niższą dawkę źrebięta po odsadzeniu, roczniaki i dwulatki otrzymują 50 - 100g dziennie)

ogiery powinny otrzymywać podczas całego okresu krycia, a klacze w okresie przygotowawczym do krycia - aż do 6 tygodnia ciąży dodatek do paszy - 500g drożdży dziennie  koniom wyścigowym, szczególnie obciążonym uczestnictwem w zawodach (turniejach) i gonitwach aplikuje się w okresach przejściowych 500g drożdży dziennie, w normalnych sytuacjach zaleca się dawkowanie 250g/dzień gołębie 15-20g (dwa razy w tygodniu) króliki 20 kg/tonę paszy

MĄCZKA Z KRWI mączka z krwi jest produkowana poprzez koagulacje i suszenie świeżej krwi. Jest to produkt końcowy, stabilny pod względem jakości, otrzymany z materiału kategorii 3 wg Rozporządzenia nr 1774/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady. cechuje się niską wartością biologiczną (niski poziom metioniny i cysteiny-aminokwasy najbogatsza w białko pasza, 80% b.o., nawet do 97% uboga w tłuszcz i popiół- brak makroelementów (Ca, O, Mg, K, Na) białko mączki krwi jest źle trawione ze względu na uodpornienie się hemoglobiny na enzymy proteolityczne przy suszeniu w wysokiej temp. mało izoleucyny, dużo lizyny co zwiększa użyteczność paszy ponieważ mączka z krwi stanowi jednostronną paszę białkową nie może być stosowana w zbyt dużych ilościach. Zwierzęta jedzą ją niechętnie

mączka z krwi wyróżniana jest w fizjologii żywienia przez bardzo wysoką zawartość białka i aminokwasów egzogennych np. lizyny. wartość biologiczna oraz strawność białka przewyższa inne mączki wchodzi w skład mieszanek treściwych dla świń i drobiu mączki które posiadają zapach spalenizny, stęchlizny i amoniaku wyklucza się z dalszego użytku, to samo tyczy się mączek skażonych mikrobiologicznie mączki stosowane są w ilościach do 5% zawiera dużo witamin, najwięcej z grupy B

Gwarantowane : białko surowe min. 850 g/kg; popiół max Gwarantowane : białko surowe min. 850 g/kg; popiół max. 30 g/kg ; uwodnienie max. 80 g/kg   strawność min. 900 g/kg   Standardy bakteriologiczne : Salmonella nie obecna w 25g; n = 5   Analizy (g/kg): sucha masa 882; surowe białko 9; tłuszcz (hydrolizowany) 15 Aminokwasy (g/16gN): lizyna 8,9; metionina 0,9; cystyna 1,2; treonina 4,0; tryptofan 1,7 Składniki mineralne (g/kg): wapń 0,57; fosfor 0,33; magnez 0,22; potas 1,3; sód 2,3; chlor 3,2 Mikroelementy (mg/kg) żelazo 2500; mangan 8; cynk 33; miedz 8 Parametry: zapach– swoisty, nie stęchły. Wykluczony jest jakikolwiek inny zapach; kolor– ciemnobrązowy; postać– proszek sypki, jednolity, bez cząstek zwęglonych, szkodników zwierzęcych oraz pleśni.

SKŁADOWANIE Białko zwierzęce powinno być przechowywane w miejscach zabezpieczonych przed wiatrem i deszczem oraz możliwością kontaktu z innymi produktami Dodatkowo pomieszczenie do przechowywania powinno mieć możliwość zamknięcia i zaplombowania Może być stosowane jako polepszacz gleby, jak również jako karma dla zwierząt futerkowych jak i towarzyszacych

MĄCZKA RYBNA Jest to produkt przemysłu paszowego otrzymywany ze sproszkowania surowców powstających w przetwórstwie ryb (koagulanty tłuszczowo-białkowe), z dodatkiem przeciwutleniacza chroniącego przed utlenianiem tłuszczu , wykorzystywana jako komponent do produkcji karmy dla zwierząt. Mączka rybna paszowa produkowana jest głównie z odpadów śledziowo-szprotowych, ale także z tołpygi, makreli i dorsza. Mączka rybna to wysokobiałkowy komponent pasz – głównie dla trzody chlewnej i drobiu, a także dla zwierząt futerkowych. Podstawową zaletę mączki rybnej stanowi fakt, że jest ona źródłem białka o bardzo dużej wartości odżywczej i zawartości aminokwasów egzogennych oraz wysokim współczynniku strawności.

Wartość biologiczna białka w mączkach rybnych jest wysoka, najwyższa chyba ze wszystkich mączek zwierzęcych, zawiera bowiem zarówno dużo lizyny, metioniny jak i treoniny i tryptofanu Mączki rybne zawierają ponadto znaczne ilości tłuszczu (10-15%), dzięki czemu charakteryzują się wysoką koncentracją energii metabolicznej strawnej, która dla świń może wynosić nawet 16 MJ/kg. Duża ilość tłuszczu oznacza mniej białka w mączce. Pożądana jest zawartość 2-3% (do 9% max). Ponadto zawarte w mączce tłuszcze ulegają dość szybko jełczeniu, a powstające w tym wyniku substancje mogą być toksyczne dla zwierząt, zwłaszcza dla młodych (stąd dodatek przeciwutleniaczy) Mają znaczne ilości witamin, głównie z grupy B. Są również bogatym źródłem wielu makroelementów, głównie: Ca, Mg, Na, Cl, P; oraz mikroelementów, jak: Cu, Se, Co, Fe, J, Zn

Niektóre mączki rybne mogą zawierać znaczne ilości soli kuchennej, co wskazuje, że w ich składzie duży jest udział ryb solonych. Zawartość soli w mączce może dochodzić do 20% . Mączki takie mają ograniczone zastosowanie W mieszankach dla świń udział mączek rybnych nie przekracza 10% . Jest to pasza droga, a więc nie stosuje się jej w nadmiarze, tylko tyle ile wynika z bilansu aminokwasów egzogennych w dawce. W końcowym okresie tuczu świń, na 2-3 tygodnie przed uboje, mieszanki nie powinny zawierać mączki rybnej, ponieważ obniża to walory smakowe mięsa

Podstawowy surowiec do produkcji mączki rybnej Głównym surowcem są odpady podczas obróbki wstępnej ryby. - twarde: głowy, kręgosłupy, płetwy, skóry - miękkie: gonady, pęcherz pławny, ścinki mięsa, przew. pokarmowe - zdyskwalifikowane: zbyt dużo zewnętrznego tłuszczu, nieświeże

Samozapłon mączki rybnej Ciepło wydzielające się podczas oksydacji lipidów może spowodować nagrzewanie i samozapalenie mączki rybnej. Jeżeli mączka rybna zawiera mniej niż 7% tłuszczu to nie ma niebezpieczeństwa samozapłonu. Sposobem zapobiegania samozapłonowi jest dojrzewanie mączki przez 30 dni w temp pokojowej, przy intensywnym przewietrzaniu

Optymalne normy stosowania Mączek rybnych w mieszankach paszowych dla tuczników od 2 do 5% dla warchlaków i loch do 10 % dla prosiąt do 15 %

PRODUKCJA W kraju nie produkuje się wystarczających ilości mączek rybnych. Część musi być importowana. Dużymi producentami takich mączek są: Peru, Chile, Norwegia, Islandia, Chiny, USA, Japonia i Dania. Mączki peruwiańskie znane są w świecie z bardzo dobrej jakości, ponieważ produkowane są w dużej mierze z całych, świeżych ryb. Mączki norweskie i islandzkie zawierają ok. 1% soli. Rocznie produkuje się na świecie ponad 6,3 mln ton mączek rybnych (dla porównania: na świecie produkuje się rocznie 215 mln ton śruty sojowej)

SKŁAD CHEMICZNY Woda max. 10% Tłuszcz 3 – 10%; podnosi zawartość energetyczną paszy Białko min. 60% (do70%) Współczynnik strawności białka 95% - 97% Popiół 14% - 17% Sól 2,8% - 4,1% Energia strawna świnie 16,3 MJ Energia strawna drób 3263 Kcal

SKŁADNIKI MINERALNE Wapń 71 000 - 92 000 mg/kg Fosfor 17 000 - 23 000 mg/kg Sód 20 000 - 24 000 mg/kg Potas 17 000 - 23 000 mg/kg

MIKROELEMENTY Cynk 186,4 mg/kg Miedź 5,2 mg/kg Żelazo 216,2 mg/kg Magnez 2645,5 mg/kg Selen 0,544 mg/kg Ołów 0,246 mg/kg Kadm 0,022 mg/kg Rtęć 0,06 mg/kg Arsen 2,455 mg/kg

SKŁAD AMINOKWASOWY Kwas asparaginowy 5,48 % Treonina 1,96 % Seryna 2,00 % Kwas glutaminowy 7,61 % Prolina 2,15 % Cystyna 0,43 % Glicyna 5,61 % Alanina 3,43 % Walina 2,49 % Metionina 1,72 % Izoleucyna 1,95 % Leucyna 3,50 % Tyrozyna 1,02 % Fenyloalanina 2,01 % Histydyna 1,37 % Lizyna 4,30 % Arginina 3,69 % Tryptofan 0,56 %

SKŁAD MIKROBIOLOGICZNY Clostridium perfringens nieobecna w 1 g produktu Salmonella nieobecność w 25 g

MĄCZKA MIĘSNA Mączki te produkowane są ze zwierząt bądź odpadów rzeźnych, różnią się między sobą surowcem wyjściowym, składem chemicznym, wartością i nazwą. Głównym surowcem do produkcji mączek są zwierzęta padłe i ubijane z konieczności oraz odpady jak : poubojowe konfiskaty części przewodu pokarmowego, narządy rozrodcze, płody, obrzynki tłuszczu, czasem skrawki po wytopieniu tłuszczu, rogi, sierść, treść przewodu pokarmowego zwierząt przeżuwających , kości i inne.

Pasza produkowana z odpadów zawierających mało kości Pasza produkowana z odpadów zawierających mało kości. Nie może zawierać więcej niż 12% fosforanu wapnia. Zawartością białka i wartością biologiczną ustępuje niewiele mączce rybnej (ma mniej metioniny i tryptofanu) zawiera czynnik białka zwierzęcego, ale mało witamin Stosowana jako polepszacz gleby, karma dla psów i zwierząt futerkowych Mączki te w procesie technologicznym są wysuszane do 10% poziomu wilgotności i zawierają około 65% białka Obecnie wprowadzony jest zakaz stosowania tej mączki dla zwierząt gospodarskich

Optymalne normy Białko surowe > 600 g/kg Standardy bakteriologiczne: Salmonella nie stwierdzona w 25g próbki Sucha masa 967 (g/kg) Popiół 119 (g/kg) Surowe białko 643 (g/kg) Tłuszcz (hydrolizowany) 130 (g/kg) Aminokwasy g/16gN: Lizyna 6,1, Metionina 1,7, Cystyna 1,5,Treonina 3,9, Izoleucyna 4,0, Arginina 7,7, Fenyloalanina 4,5, Histydyna 2,9 Leucyna 8,7, Walina 6,3, Alanina, Glicyna 9,9 Składniki mineralne (g/kg): Wapń 62, Fosfor 19, Magnez 2,3, Potas 9,0, Sód 7,8 Mikroelementy (mg/kg):Żelazo 810, Mangan 98,Cynk 296,Miedz 30 Przyswajalność białka 82%

MĄCZKA MIĘSNO - KOSTNA Produkowana z surowców zwierzęcych zawierających więcej kości niż mięsa, dlatego znajduje się w niej od 12-32% fosforanu wapnia. Zawiera dużo popiołu, mniej białka ( 40-60%) Wartość mączki jest wysoka Mączka padlinowa produkowana jest w zakładach utylizacyjnych ze zwierząt padłych. Zwierzęta przerabiane są w całości, po zdjęciu skóry, lecz z kopytami, rogami i zawartością przewodu pokarmowego Jako polepszacz gleby , karma dla zwierząt futerkowych, psów i kotów

Skład chemiczny i wartość pokarmowa dla trzody chlewnej kilku mączek zwierzęcych [%] RODZAJ MĄCZKI SUCHA MASA BIAŁKO OGÓLNE TŁUSZCZ SUROWY POPIÓŁ RYBNA 88,4 65,2 8,5 12,7 MIĘSNA 89,8 60,1 10,5 16,6 MIĘSNO-KOSTNA 54,4 10,1 23,0 Z KRWI 89,9 80,2 0,5 5,6

PLAZMA KRWI Plazma krwi jest produktem białkowym zawierającym białka albumin i globulin. Właściwości biologiczne białek są w pełni zachowane. Preparat jest wysoko funkcjonalnym źródłem białka o szerokim zastosowaniu Odkrycie 100-lecia w dziedzinie żywienia zwierząt - bez ryzyka przenoszenia wirusów - składniki aktywne zgodnie z naturalnymi aktywnymi składnikami siary - efektywna stymulacja rozwoju i odbudowy kosmków jelitowych - skuteczna niwelacja skutków oddziaływania wielu toksyn - najelpsze białko w żywieniu prosiąt Efekty stosowania plazmy w żywieniu prosiąt: - zwiększone pobieranie paszy - zwiększone przyrosty masy ciała - poprawa zdrowia w warunkach stresu produkcyjnego - zmniejszone zachorowania i upadki prosiąt

Efekty stosowania plazmy w żywieniu loch: - zwiększone pobieranie paszy - skrócenie okresu jałowienia - poprawa skuteczności krycia - liczne i silne mioty - poprawa kondycji loch - zmniejszenie niekorzystnego wpływu PRRS na produkcyjność loch - stymulacja regeneracji tkanek Efekty stosowania plazmy w żywieniu prosiąt: - zwiększone pobieranie paszy - zwiększone przyrosty masy ciała - poprawa zdrowia w warunkach stresu produkcyjnego - zmniejszone zachorowania i upadki prosiąt

Plazma krwi jest cennym białkiem zwierzęcym. Do produkcji plazmy może być używana zarówno krew bydlęca jak i krew trzody chlewnej Białko 80% Tłuszcz 0,50% Wygląd: proszek jednorodny o barwie jasno-beżowej Zapach: obojętny Rozpuszczalność 88,0%

Serwatka zawiera 0,02% tłuszczu jest ona otrzymywana przy wyrobie sera, twarogu, kazeiny i innych produktów mleczarskich. ze względu na bardzo dużą zawartość wody jest paszą o małej koncentracji składników pokarmowych bogate źródło wapnia i witamin z grupy B zawiera mało składników pokarmowych suszenie jest drogie i energochłonne stosowana w żywieniu tuczników laktoza 70% białko 10% energia 14,3 MJ/Kg 3420 kcal/kg

zawartość składników pokarmowych w serwatce zależy od składu mleka i metody jego przetwarzania. W zależności od technologii przerobu do serwatki przechodzi od 50 do 60% składników suchej masy mleka. Serwatka zawiera ok. 20% białek mleka, większość laktozy, składników mineralnych i witamin rozpuszczalnych w wodzie obecnych w mleku. rozróżnia się serwatkę podpuszczkową (słodką, pH 6,2-6,5) otrzymywaną podczas produkcji sera z wykorzystaniem enzymu podpuszczki i serwatkę kwasową (pH < 5), którą pozyskuje się przez ścinanie mleka ukwaszoną serwatką lub kwasami mineralnymi pod względem jakościowym nie dorównuje mleku  i może być powszechnie stosowana jako dodatek do mieszanek paszowych w ilościach do 10% przy hodowli trzody chlewnej i drobiu

Tabela 1. Podstawowy skład serwatki (% s.m.) Składniki pokarmowe Serwatka „słodka” Serwatka „kwaśna” Białko 13,0 11,7 Laktoza 69,4 63,2 Tłuszcz 1,0 0,4 Popiół 8,3 10,6

kazeina zawiera ok. 80% białka ze względu na ograniczenia jakie niesie (jej strawność uzależniona jest od temp.) stosowana jest w ilościach do 5% w przypadku hodowli warchlaków, cieląt i drobiu

Produkty przemysłu paszowego otręby pszenne otręby żytnie otręby kukurydziane mąka żytnia i mąka pszenna

Otręby pszenne są najlepsze mają działanie lekko rozwalniające stosowane dla samic ciężarnych w postaci pójła pszennego jest chętnie pobierane stosowane dla wszystkich gatunków zwierząt 10-20 % dawki dla świń i drobiu EM 10 MJEM białko ogólne 12-15% włókno 7% stanowi uzupełnienie dawek pokarmowych

Otręby żytnie należy je skarmiać ostrożnie ziarno musi być czyste, nie skarzone gorsza wartość pokarmowa do 14% białka ogólnego włókno ok. 6%

OTRĘBY KUKURYDZIANE 5% białka ogólnego wykorzystywane w mieszankach dla przeżuwaczy oraz w mniej intensywnym tuczu dla świń

MĄKA ŻYTNIA I MĄKA PSZENNA rzadko stosowane 14 % białka ogólnego włókno do 15%