Instrumenty muzyczne

Spis treści Wiadomości Test Autor

W zależności od źródła dźwięku ( a jest nim drgający wibrator, czyli zasadnicza część instrumentu np. struna, słup powietrza, membrana, blaszki metalowe itp. ) instrumenty dzielą się na trzy główne grupy : Strunowe Dęte Perkusyjne Dalsze podziały w obrębie tych grup opierają się na różnicy w sposobie pobudzenia wibratora do drgania, bądź na specyficznych właściwościach dźwięku.

(chordofony), źródłem dźwięku jest drgająca struna Podział Instrumentów STRUNOWE (chordofony), źródłem dźwięku jest drgająca struna

I. Smyczkowe : a.) Skrzypce Współczesne skrzypce wywodzą się ze skrzypiec barokowych, które wyewoluowały z kilku instrumentów używanych wcześniej (łuk, fidel, Lira da Braccio zwana Violą de Braccio, Rebek, gęśliki podhalańskie, Crwth, i prototyp skrzypiec, najprawdopodobniej powstały w Polsce - Polisch Geige) . Barokowe skrzypce wyglądały nieco inaczej niż współczesne, miały nieco krótszą szyjkę, płaski i krótki gryf, struny z jelit zwierzęcych, nie używano także podbródka.

Do najsłynniejszych budowniczych skrzypiec wszech czasów należy Antonio Stradivari. Wytworzył on około 1100 egzemplarzy, z których wiele zachowało się do dziś. Skrzypce Stradivariego są przedmiotem pożądania współczesnych instrumentalistów, stać na nie jednak tylko najbogatszych, często też są własnością instytucji, fundacji lub skarbu państwa. b. ) Altówka muzyczny instrument strunowy z grupy chordofonów smyczkowych. Altówka jest nieco większa od skrzypiec, ma niższy, głębszy i łagodniejszy ton. Większa od skrzypiec, ale na tyle niewielka, by można grać na niej jak na skrzypcach opierając na ramieniu.

c. ) wiolonczela Początki wiolonczeli sięgają XVI wieku. Instrument podobnie jak inne z tej rodziny - skrzypce, czy altówka wyewoluował z violi da braccio. Pierwszy raz wiolonczela wspominana jest przez Martina Agricolę w 1529. Pisze on o niej jako o basowym instrumencie smyczkowym posiadającym trzy struny. W innych pismach z tego okresu mówi się też o czterostrunowej wersji. Pierwszym znanym twórcą wiolonczel był Nicola Amati (zmarły 1684), jednak dopiero jego uczeń, słynny Antonio Stradivari, stworzył standard instrumentu obowiązujący do dziś. Między innymi ustalił jej długość na 29 1/2 cala (75 cm) o dwa cale mniej niż wiolonczeli Amatiego (80 cm). Na wiolonczeli gra się siedząc, obejmując kolanami pudło rezonansowe, które dodatkowo oparte jest nóżką o ziemię. Gryf wznoszący się pionowo w górę znajduje się na wysokości przedramienia i ramienia.

Wiolonczela posiada piękne, niskie, melancholijne brzmienie, choć w wysokim rejestrze brzmi jasno, czasem nawet „błyskotliwie”. Będąc częścią kwartetu smyczkowego, orkiestry kameralnej i symfonicznej jest także ważnym instrumentem solowym. Od czasów baroku do współczesności powstała olbrzymia liczba utworów muzycznych specjalnie na wiolonczelę. d. ) kontrabas Kontrabas, podobnie jak inne instrumenty z tej rodziny (skrzypce, altówka i wiolonczela) powstał w początkach XVI wieku. W przeciwieństwie do wymienionych wyżej, nie ma źródeł w żadnym z dawnych instrumentów. Początkowo prawdopodobnie był wiolonczelą o niższym stroju. Ze względu jednak na to, że pudło wiolonczeli było zbyt małe, by odpowiednio wzmocnić tak niskie dźwięki, zaczęto budować instrumenty większych rozmiarów. Pierwsze znane odniesienie do instrumentu pochodzi z pism Preatoriusa (1571-1621). Pisze on o instrumencie nazwanym violon da gamba sub-base. Był to monstrualny instrument o wysokości ponad ośmiu stóp (ponad 2,4 m), posiadający pięć strun.

II. Szarpane : Harfa - instrument strunowy szarpany (chordofon) w kształcie stylizowanego trójkąta, jeden z najstarszych instrumentów muzycznych. Gitara - Instrumenty podobne do dzisiejszych gitar są znane od ponad 5000 lat. Gitara być może wywodzi się z instrumentu cithara, używanego w starożytnych Indiach i Azji Środkowej. Instrumenty podobne do gitary pojawiają się w starożytnych rzeźbach i figurkach z Susa w Iranie. Słowem qitara Arabowie nazywają różnego rodzaju lutnie – poprzedników dzisiejszych gitar. Lutnia - Dawny instrument ze strunami szarpanymi(najpierw gęsim piórem, potem palcami). Odgrywał pierwszoplanową rolę w muzyce renesansu i wczesnego baroku, dopóki nie wyparł go klawesyn. Mandolina -mandolina wywodzi się z miniaturowej lutni. W jednej z galerii w Waszyngtonie znajduje się obraz pędzla Angelo Gaddi (1369-1396) przedstawiającego anioła grającego na miniaturowej lutni nazwanej mandora. Mandolina była instrumentem typowym dla wiejskiego i miejskiego folkloru w Europie południowej i wschodniej.

Bałałajka - rodzaj instrumentu muzycznego; należy do rodziny gitar (strunowy, szarpany), ludowy instrument rosyjski i ukraiński. Posiada trójkątny korpus rezonansowy i trzy struny. Cytra - ludowy strunowy instrument muzyczny, szarpany o płaskim pudle rezonansowym. Pochodzi z terenów Niemiec i Austrii, popularny również w Indiach pod nazwą Swarmandal. Cytrę stroi się za pomocą klucza. Klawesyn - znany już powszechnie w Europie od okresu renesansu instrument strunowy szarpany wyposażony w klawiaturę, zaliczany do cytr.

III. Klawiszowe : Fortepian - Pierwsza wzmianka o fortepianie pochodzi z roku 1598 z listu Paliariono do księcia Modeny, w którym pisze on o instrumencie nazywając go Piano e forte. Nie jest jednak jasne, czy chodziło o w pełni młoteczkowy instrument, czy jakąś odmianę innego tradycyjnego instrumentu. Ewolucja wczesnego fortepianu w instrument znany dzisiaj była wspólnym dziełem Ludwiga van Beethovena i londyńskiego wytwórcy fortepianów Broadwooda. Postępująca głuchota Beethovena wymagała głośniejszych instrumentów. Fortepiany Broadwooda produkowane specjalnie dla Beethovena stawały się coraz większe i głośniejsze. Ostatecznie wyposażone były w trzy struny dla każdego dźwięku, rozpięte na stalowej ramie. Kształt pudła rezonansowego instrumentu, także zaczął się zbliżać do dzisiejszego. Stopniowo też uległa powiększeniu rozpiętość skali fortepianu.

Pianino - klawiszowy, młoteczkowy, strunowy instrument muzyczny spokrewniony blisko z fortepianem ze strunami ustawionymi pionowo. Popularność zdobyło pianino w drugiej połowie XIX wieku gdy w mieszczańskich domach zaczęło ono wypierać fortepian z powodu niższej ceny i mniejszych rozmiarów. W Polsce po wojnie pianina były produkowane w fabrykach "Defil" w Lubinie, Calisia (fabryka) w Kaliszu, oraz "Legnicka Fabryka Fortepianów i Pianin" w Legnicy. Do dnia 20 września 2007 r. pianina i fortepiany produkowane były w Kaliszu, w dawnej fabryce Arnolda Fibigera znanej jako Calisia (fabryka).

Cymbały - cytra płytowa; do gry na nich używa się pałeczek, którymi uderzane są struny. Instrument ten jest szczególnie popularny w muzyce ludowej, istnieje wiele jego wersji, np. santir (Persja), czang (Rosja), santur (Indie), yankum (Korea), yangqin (Chiny). Cymbały wykorzystał też Zoltán Kodály w swojej operze "Háry János". Cymbały należą do instrumentów strunowych uderzanych, ale nie mają mechanizmu klawiszowego.

DĘTE ( aerofony ) – źródłem dźwięku jest słup powietrza drgający wewnątrz piszczałki

Dęte drewniane : a.) wargowe : Flet – Flet piccolo - pikolo, pikulina – instrument dęty drewniany z grupy aerofonów wargowych. Mała odmiana fletu poprzecznego, charakteryzująca się wysokim i przenikliwym dźwiękiem. instrument dęty drewniany z grupy aerofonów wargowych. Zazwyczaj ma postać cienkiej, pustej w środku rurki (istnieją również flety o innych kształtach, np. okaryna).                                                                             Najbardziej znanymi odmianami fletów są flet poprzeczny, popularny instrument muzyki poważnej, oraz flet prosty, powszechnie wykorzystywany jako pomoc dydaktyczna na zajęciach wychowania muzycznego w szkołach.

b.) pojedynczostroikowe Saksofon - w przeciwieństwie do większości innych instrumentów nie ma swojego, archaicznego poprzednika. Został wynaleziony od razu w swym praktycznie niezmienionym kształcie w roku 1840 przez belgijskiego wytwórcę instrumentów Adolpha Saxa i opatentowany w 1846. Klarnet - Charakterystyczną cechą barwy klarnetu jest tzw. stopliwość, czyli łatwość zlewania się z barwą innych instrumentów drewnianych, blaszanych czy smyczkowych. Klarnet basowy -jest to instrument podobny do klarnetu i saksofonu, posiada charakterystycznie zakrzywioną baryłkę, a czara głosowa na końcu jest skręcona. Barwa dźwięku podobna do klarnetu, brzmienie nieco niższe.

c. ) podwójnostroikowe : Obój - Posiada kilka odmian: Obój miłosny (d'amore) Rożek angielski Obój myśliwski (oboè da caccia) Obój to także nazwa językowego (stroikowego) głosu organowego, którego barwa przypomina prawdziwy obój. Rożek angielski -to altowa odmiana oboju, stąd technika gry różni się nieznacznie. Instrument ten wywodzi się od tzw. oboju myśliwskiego. Ostatecznie wykształcił się około połowy XVIII wieku.

Fagot - jest większy niż obój i rożek angielski, brzmi niżej Fagot - jest większy niż obój i rożek angielski, brzmi niżej. Nie jest instrumentem transponującym. Wykorzystywany jest w orkiestrze kameralnej, symfonicznej, jako instrument solowy, w jazzie oraz w różnego typu zespołach instrumentalnych. Kontrafagot - jest instrumentem dętym o najniższym stroju w składzie orkiestry symfonicznej. Odpowiednikiem smyczkowym pod względem wysokości stroju jest (w przybliżeniu) kontrabas. Do czasów współczesnych kontrafagot nie był postrzegany jako instrument solowy. Dopiero w XX wieku powstało szereg kompozycji na ten instrument.

Dęte blaszane : Trąbka - brzmienie trąbki w dużej mierze zależne jest od techniki gry i może być łagodne i melodyjne bądź ostre i wibrujące. Charakterystyczna dla tego instrumentu jest duża siła dźwięku i donośność. Zastosowanie tłumików pozwala na zmianę siły i barwy dźwięku. Istnieje również trąbka cyfrowa umożliwiająca wydawanie z niej innych dźwięków niż dźwięk trąbki. Róg ( waltornia ) - Najbardziej pierwotną formą rogu był prawdopodobnie róg pochodzenia zwierzęcego, przeważnie bawoli lub barani. Świadczy o tym jego nazwa i to nie tylko w języku polskim. Także we francuskim cor, włoskim corno, hiszpańskim cuerno, angielskim horn, niemieckim Horn lub Waldhorn (z tego ostatniego wywodzi się alternatywna nazwa polska - waltornia). Puzon Należąc do do grupy instrumentów dętych blaszanych, puzon najbardziej spokrewniony jest z rodziną trąbek, z której wyodrębnia się dopiero około XIII wieku, kiedy proste dotychczas trąbki zaczęto budować w kształcie litery S. Wydłużając się coraz bardziej, otrzymały one nową postać: środkowy odcinek rury stał się prosty, a części zakrzywione przybrały w stosunku do niego położenie równoległe. Na tym etapie wykształca się puzon jako największa rozmiarami trąbka. Swą ostateczną postać otrzymał najprawdopodobniej w XV wieku.

Tuba - Pomysł zbudowania tuby pierwszy wysunął Wilhelm Wiprecht – kapelmistrz armii pruskiej, a zrealizował go w 1835 r. producent instrumentów Johann Gottfried Moritz z Berlina.

Dęte z mechanizmem klawiszowym : Organy - to klawiszowy, aerofoniczny oraz idiofoniczny instrument muzyczny; budowany najczęściej w kościołach, filharmoniach, salach koncertowych, aulach. Organy piszczałkowe są największym instrumentem nieporównywalnym z żadnym innym, jaki został wymyślony, pod względem rozmiarów przestrzennych, ilości źródeł fal dźwiękowych, sumarycznej mocy emitowanej do otoczenia, dynamiki i bardzo często różnorodności barw i możliwości kolorystycznych. Przewyższają nawet w wielu aspektach orkiestrę symfoniczną, chociaż na organach gra tylko jeden człowiek. Źródłem dźwięku jest słup powietrza przemieszczający się w piszczałkach. Organy w Atlantic City Convention Hall, USA - instrument jest największy na świecie i został wpisany do Księgi Guinessa jako największe organy świata oraz jako największy i najgłośniejszy instrument, jaki kiedykolwiek zbudowano. Akordeon - instrument muzyczny z grupy aerofonów. Rodzaj harmonii, oparty na stroikach przelotowych. Prąd powietrza, zagęszczony przez ręcznie poruszany miech, wywołuje dźwięk, wprawiając w drganie stroik.

PERKUSYJNE Źródłem dźwięku jest drgająca membrana lub cały instrument, względnie część instrumentu

Membrafony : a.) kotły -instrument perkusyjny z rodziny membranofonów. Składa się z błony zwanej membraną rozpiętej ponad korpusem zwyczajowo wykonanym z miedzi o kształcie misy. Muzyk grający na kotłach (kotlista) wydobywa z nich dźwięk uderzając w naciąg instrumentu odpowiednią pałką z wykończeniem filcowym. Odwrotnie niż w większości bębnów, kotły wydają dźwięk o określonej wysokości. b.) bębny : - wielki - podłużny - mały (werbel ) - bębenek brazylijski ( tamburyn )

Idiofony : a.) metalowe : Dzwonki Czelesta - dźwięk powstaje w nim w wyniku uderzania uruchamianych przy pomocy klawiszy młoteczków w metalowe płytki połączone z rezonatorem skrzynkowym, które wydają dźwięk zbliżony do dzwonków. Czelesty, z racji jej tajemniczego, baśniowego brzmienia, użył Piotr Czajkowski w tańcu wieszczki cukrowej w balecie Dziadek do orzechów. Innymi znanymi utworami, w których pojawia się czelesta, są Planety Holsta (część Neptun) oraz Koncert na smyczki, perkusję i czelestę Beli Bartoka. Po czelestę chętnie sięga też przemysł filmowy (m.in. muzyka do filmu Harry Potter). Dzwony rurowe

Talerze Trójkąt wibrafon Gong Tam - tam

b. ) drewniane Ksylofon - instrument muzyczny z grupy idiofonów uderzanych, składający się z szeregu chromatycznie strojonych sztabek z twardego drewna (wibratorów, od których wielkości zależy wysokość dźwięku), ułożonych w jednym lub więcej rzędach na słomianych wałkach i uderzanych drewnianymi pałeczkami. Kastaniety - składający się z drewnianej rękojeści, do której przymocowano z jednej lub obu stron pary drewnianych (rzadko kościanych) muszelek związanych sznurkiem. Przy potrząsaniu muszelki uderzają w znajdującą się między nimi drewnianą płytkę. Pierwotne kastaniety, używane przez hiszpańskie tancerki, nie miały rękojeści i grające trzymając muszelki między palcami zderzały je ze sobą.

Mambrafon Marakasy - rodzaj gruchawki, której korpus wykonany jest z gliny, skorupy orzecha lub dyni, osadzony na drewnianym trzonku. Wewnątrz tak utworzonej puszki rezonansowej znajdują się twarde nasiona, kamyczki itp., wydające przy potrząsaniu marakasami charakterystyczny szelest. Pudełeczka Terkotka Klekotka

Test

Jak dzielimy instrumenty w zależności od źródła dźwięku ? a.) trzyczęściowe, dwuczęściowe, jednoczęściowe b.) strunowe, dęte, perkusyjne c.) sopranowe, altowe, tenorowe, basowe

DOBRZE !

ŹLE

2. Z czego miały wykonane struny skrzypce barokowe ? a.) metalu b.) miedzi c.) jelit zwierzęcych

DOBRZE !

ŹLE

3. Jak nazywa się najsłynniejszy budowniczy skrzypiec wszechczasów, który jednocześnie stworzył standard wiolonczeli ? a.) Antonio Stradivari b.) Angelo Gaddi c.) L. van Beethoven

DOBRZE !

ŹLE

4. Jak w pismach Preatoriusa ( 1571 – 1621 ) po raz pierwszy nazwano kontrabas ? a.) viola da gamba b.) lira da braccio c.) violon da gamba sub-base

DOBRZE !

ŹLE

5. Od ilu lat są znane instrumenty muzyczne podobne do dzisiejszych gitar ? a.) 2000 lat b.) 5000 lat c.) żadna z tych odpowiedzi nie jest poprawna

DOBRZE !

ŹLE

6. Który instrument strunowy szarpany wyposażony w klawiaturę jest zaliczany do cytr ? a.) pianino b.) klawesyn c.) gitara

DOBRZE !

ŹLE

7. Na jaką chorobę cierpiał Ludwig van Beethoven ? a.) głuchota b.) gruźlica c.) paraliż

DOBRZE !

ŹLE

8. W jakiej słynnej operze zostały wykorzystane cymbały ? a.) „Straszny dwór” - S. Moniuszko b.) „Wesele Figara” - W. A. Mozart c.) „Hary Janos” - Z. Kodaly

DOBRZE !

ŹLE

9. Co jest źródłem dźwięku w instrumentach dętych ? a.) drewniany stroik b.) drgający słup powietrza c.) drgająca membrana

DOBRZE !

ŹLE

10. Jakiej narodowości był twórca saksofonu – Adolph Sax ? a.) niemieckiej b.) belgijskiej c.) austryjackiej

DOBRZE !

ŹLE

11. Charakterystyczną cechą barwy jakiego instrumentu dętego jest stopliwość ? a.) obój b.) trąbka c.) klarnet

DOBRZE !

ŹLE

12. Inna nazwa rogu to … a.) waltornia b.) harmonia c.) oboe da caccia

DOBRZE !

ŹLE

13. Gdzie znajdują się największe organy świata ? a.) w Szwecji b.) w Niemczech c.) w USA

DOBRZE !

ŹLE

14. Muzyk grający na kotłach to … a.) kotlarz b.) kotlista c.) obie odpowiedzi są poprawne

DOBRZE !

ŹLE

15. W muzyce do którego filmu, ze względu na tajemniczość brzmienia często używana jest czelesta ? a.) „Tajemnica Brokeback Mountain” b.) „Piraci z Karaibów” c) „Harry Potter i ….”

DOBRZE !

ŹLE

16. Jaki kształt mają drewniane rękojeści kastaniet ? a.) koła b.) gwiazdy c.) muszli

DOBRZE !

ŹLE

KONIEC TESTU Gratuluję trzeźwości umysłu w rozwiązywaniu zadań i dziękuję za wspólną zabawę

Autor : Izabela Jania kl. II c

KONIEC