Materializm a idealizm Sposób odpowiedzi na pytanie o stosunek myślenia do bytu stanowi kryterium podziału filozofii na dwa podstawowe kierunki: materializm i idealizm.

Etapy rozwoju filozofii Struktura problematyki filozoficznej: Gnoseologia (teoria poznania) Ontologia (teoria bytu) Historiozofia (teoria społeczeństwa) Podstawowe kierunki filozofii: materializmy i idealizmy Krytycyzm indywidualny a formacje myślowe Geneza i źródła społeczeństwa masowego i jego wpływ na filozofowanie

Kryteria podziału filozofii na materializm i idealizm Podstawowe zagadnienia filozofii: stosunek między materią a psychiką (myśleniem), bytem a świadomością.

Aspekty sporu idealizmu z materializmem teoriopoznawczy: dotyczy stosunku między myślą poznawczą człowieka a poznawaną rzeczywistością i wymaga odpowiedzi na pytanie: czy otaczający człowieka świat jest poznawalny? ontologiczny: dotyczy natury świata i odpowiada na pytania: jaki jest świat? co jest genetycznie i funkcjonalnie pierwotne: materia czy świadomość? historiozoficzny: dotyczy stosunku między bytem społecznym a świadomością społeczną i odpowiada na pytanie o charakter podstawowych czynników rozwoju społecznego.

Etapy rozwoju filozofii materialistycznej Materializm naiwny Mechanistyczny Dialektyczny Podstawowe cechy wspólne i różnice

Idealizm Dwa nurty idealizmu: Społeczne źródła idealizmu: Obiektywny Subiektywny Społeczne źródła idealizmu: Oddzielenie pracy umysłowej od fizycznej przyczyną złudzenia o niezależności ludzkiego myślenia od praktyki i określającej roli myślenia w stosunku do bytu Klasowe źródła i funkcje tego poglądu

Teoriopoznawcze źródła idealizmu Absolutyzacja jednej ze stron procesu poznania (podmiotu lub przedmiotu). Idealizm obiektywny: oderwanie cech ogólnych w postaci pojęć – idei od realnej rzeczywistości i uznanie ich za samoistne. Pozorna obiektywność przedmiotu poznania. Idealizm subiektywny: absolutyzacja roli podmiotu w procesie poznania. Sprowadzenie poznawanego świata do wrażeń zmysłowych. Związek idealizmu z religią: podobieństwo gnozeologicznych i społecznych źródeł idealizmu

Współczesne formy materializmu i idealizmu Klasowe i światopoglądowe uwarunkowania interpretacji osiągnięć współczesnej nauki podstawą walki idealizmu z materializmem. Neopozytywistyczna odmiana idealizmu w teorii poznania.

Walka idealizmu z materializmem a przyrodoznawstwo Indeterministyczna interpretacja zasady nieoznaczoności Heisenberga, Kwestionowanie materialności cząstek elementarnych. Teorie kreacjonizmu i finalizmu jako forma walki z materializmem na gruncie nauk biologicznych. Teoria ewolucji wszechświata Teilharda de Chardin jako przykład tendencji uwspółcześniania treści idealizmu.

Walka idealizmu z materializmem w historiozofii Negacja obiektywnych praw rozwoju społecznego w koncepcjach idealistyczno-subiektywistycznych Ideologiczne uwarunkowanie tych teorii Próba wulgaryzacji materialistycznego światopoglądu poprzez negację zawartości problematyki etycznej

Ideologiczne formy walki materializmu z idealizmem Spór między materializmem a idealizmem jako specyficzna forma walki klasowej. Swoistość współczesnego etapu walki między materializmem a idealizmem: rozwój rewolucji naukowo-technicznej określa nowy zakres dyskusji filozoficznych i światopoglądowych. Współczesne przemiany społeczne, rewolucje społeczne przenoszą akcent walki ideologicznej z terenu dotyczącego sporu o naturę i budowę świata na teren form życia społeczno-politycznego, stosunków międzyludzkich (etyka, ideologia, humanizm, wizje przyszłości).

Związek społecznych teorii z ruchami politycznymi i społecznymi Związki między przekonaniami światopoglądowymi a postawami politycznymi i względna niezależność tych ostatnich. Konsekwencje charakteru tych relacji dla praktyki społecznej i politycznej. Rola partii politycznych w organizowaniu współpracy politycznej ludzi o różnych światopoglądach.