św. Augustyn (Aureliusz Augustyn) biskup Hippony (354-430)

Matka: św. Monika (Berberyjka Matka: św. Monika (Berberyjka? chrześcijanka), Ojciec: Rzymianin, poganin. Główne dzieła: Wyznania, Dialogi filozoficzne, Państwo boże.

Podobnie jak sceptycy, których krytykował w Contra Academicos, Augustyn przyjmował, iż twierdzenia o zjawiskach danych zmysłowo i o przeżyciach wewnętrznych (treściach mentalnych) są prawdziwe, twierdzenia o rzeczach nie mogą być prawdziwe. Własne myśli są faktami, co do których podmiot myślący ma pewność.

Wątpię, zatem jestem; jeśli się mylę, jestem. Pewne jest, iż myślę i jestem. Dubito, ergo sum, si enim fallor sum. Wątpię, zatem jestem; jeśli się mylę, jestem. W ten sposób dowodzi się samoistnego bytu jednostkowej duszy.

Prawdy wieczne są poznawane przez umysł lepiej niż rzeczy materialne, a przedmiotem tych prawd jest to, co wieczne i obiektywne. Wiedzę tę otrzymujemy od Boga (prawdy wieczne znajdują się w umyśle Boga) dzięki oświeceniu (iluminacji). Poznanie owych prawd ma charakter umysłowy, intuicyjny (bezpośredni) i kontemplacyjny, i jest możliwe dzięki łasce bożej.

Augustyn głosił, iż stworzenie świata nie ma charakteru jednorazowego (creatio ex nihilo – stworzenie z niczego), lecz ciągły – podtrzymywanie w istnieniu (creatio continua – stwarzanie ciągłe). Idee w umyśle Boga są punktem odniesienia dla stwarzania rzeczy.

Teodycea – usprawiedliwienie Boga Zło ma charakter naturalny i moralny Teodycea – usprawiedliwienie Boga Zło ma charakter naturalny i moralny. Świat jako dzieło Boga i całość jest dobrem. Rzeczy stworzone są dobre ze względu na miarę, postać i porządek, ale mogą być zepsute, niedoskonałe i w takim stopniu rzecz jest zła. Zatem zło jest brakiem dobra.

Zło nie istnieje jako odrębny byt, jak twierdzili manichejczycy, i nie może być nawet pojęte poza dobrem. Zło jako brak wymaga podstawy w dobru. Bóg zatem nie jest stwórcą zła, lecz jest ono nieodłączne od bytu stworzonego z nicości.

Nicość jest źródłem zepsucia Nicość jest źródłem zepsucia. Świat stworzony, składający się z rzeczy, obarczonych brakiem, tworzy harmonijną całość, która jest dobrem. Samo istnienie świata w czasie i zmiany, jakim ulega stanowią o jego pięknie.

Zło moralne ma swe źródło w woli człowieka Zło moralne ma swe źródło w woli człowieka. Wolny (o)sąd (liberum arbitrium) może prowadzić do zła. Można więc spytać, czy Bóg nie jest odpowiedzialny za wolę zdolną do wyboru zła, i tym samym odpowiedzialny za zło moralne wyrządzane przez człowieka.

Wolna wola sama w sobie jest dobrem, lecz jej użycie przez człowieka może być źródłem zła. Zło moralne (grzech) jest więc wynikiem działania wolnej woli, które nie jest ukierunkowana na miłość do Boga. Niedoskonałość woli ma swe źródło w nicości, z której człowiek został stworzony do istnienia.

Aby czynić dobro człowiek musi uzyskać pomoc od Boga – łaskę Aby czynić dobro człowiek musi uzyskać pomoc od Boga – łaskę. Dzięki niej wolna wola kieruje się ku dobru. Przy czym im bardziej wolna wola poddaje się łasce, tym bardziej jest wolna.

Prawdziwa wolność polega na służbie Chrystusowi Prawdziwa wolność polega na służbie Chrystusowi. Dobre ukierunkowanie i użycie wolnej woli jest pełną wolnością (libertas).

Łaska (zbawienia) jest udzielana ludziom z góry Łaska (zbawienia) jest udzielana ludziom z góry. Jest wyrazem wolności Boga, niezawisłego w swych sądach i decyzjach. Zasługi ludzkie nie mają wpływu na boską wolę. Ludzie obdarzeni łaską (przeznaczeni do zbawienia) – państwo boże. Ludzie pozbawieni łaski (potępieni) – państwo ziemskie.

Znaczenie woli Boga i woli człowieka. Wola ważniejsza od rozumu. Wola ludzka źródłem dobra i zła. Dialektyka woli i łaski. Czas historyczny pojmowany liniowo, a nie cyrkularnie. Historiozofia chrześcijańska. Chrześcijańska filozofia polityczna.

Czy św. Augustyna można nazwać pierwszym scholastykiem?

Scholastyka (od łac. schola – szkoła) ukształtowała się w okresie od V/VI wieku (św. Augustyn, Boecjusz) do XVI wieku. Złoty wiek scholastyki: XIII - XIV wiek. Odrodzenie scholastyki: XVI - XVII wiek. Neoscholastyka: od wieku XIX po dzień dzisiejszy.

Scholastyka zakłada, że wiara może być uzasadniona rozumowo, z wyjątkiem nielicznych prawd-dogmatów. Stąd istotna funkcja logiki sylogistycznej (Arystoteles).

To, co stworzone istnieje w taki sposób, iż zmienia się. Wyznania, ks. XI Argument za istnieniem Boga (zapowiedź tzw. trzeciej drogi św. Tomasza z Akwinu, czyli dowodu na istnienie Boga ex possibili et necessario – z przygodności bytów [z możliwego i koniecznego]): To, co istnieje jako nie stworzone (samo z siebie) nie zmienia się (nie ma w nim, czego przedtem nie było). To, co stworzone istnieje w taki sposób, iż zmienia się. Jeśli istnieje to, co zmienia się, to istnieje to, co nie zmienia się.

Niebo i ziemia musiałyby istnieć same w sobie, by wyłonić się z samych siebie, musiałyby istnieć nim zaczęły istnieć, ponieważ tak nie jest, istnieją one zmieniając się. Skoro niebo i ziemia zmieniają się, zostały stworzone. Istnieje zatem coś, co jest niestworzone i stworzyło niebo i ziemię. Tym czymś jest Bóg.

Argument za istnieniem Boga (zapowiedź drogi czwartej Tomasza z Akwinu, czyli dowodu na istnienie Boga ex gradibus perfectionis – ze stopni doskonałości): Cechy mają różne stopnie natężenia i istnieje stopień najwyższy. To, co stworzone posiada cechy (piękno, dobroć, istnienie) w pewnym stopniu. Istnieje coś, co posiada te cechy w stopniu najwyższym (najdoskonalszym), jest to Bóg Stwórca.