trzy filary naszej cywilizacji „…trzy dziedziny kultury antycznej wy­warły szczególny wpływ na formowanie się duchowego i kultu­ralnego oblicza Europy. Są nimi filozofia grecka najszerzej poj­mowana, chrześcijaństwo i prawo rzymskie”. prof. Henryk Kupiszewski

Tradycje prawne świata Civil law Common law Mixed jurisdiction Prawo muzułmańskie Prawo zwyczajowe Kolonizacja Transplanty prawne

Subtradycje tradycji europejskiej: Tradycja europejska Tradycja kontynentalna (civil law) Tradycja germańska (BGB) Tradycja romańska (kodeks Napoleona) Mixed jurisdiction Tradycja anglosaska (common law)

Historia źródeł prawa rzymskiego wykład 2 Historia źródeł prawa rzymskiego

czego uczymy się z Rzymu…? D. 1,1,1,2. (Ulpian w ks. 1 Instytucji): Dwa są obszary studium prawa: publiczny i prywatny. Prawem publicznym jest to, które dotyczy spraw państwa rzymskiego, prywatne zaś korzyści (utilitas) jednostek.

Periodyzacja dziejów Rzymu ze względu na prawo publiczne 753-510 przed Chr. – monarchia 510-27 przed Chr. – republika (do 367 przed Chr. wczesna, potem późna) 27 przed Chr.- 284 po Chr. – pryncypat 284-565 po Chr. – dominat

Oktawian (27 r. przed Chr. – 19.08.14 r. po Chr.) Imperator – zwycięzca Augustus – dostojny Pater patriae – ojciec ojczyzny Oktawian (27 r. przed Chr. – 19.08.14 r. po Chr.)

Periodyzacja dziejów Rzymu ze względu na prawo prywatne Okresy: od założenia Rzymu – archaiczny 218-27 przed Chr. – przedklasyczny 27 przed Chr.-284 po Chr. – klasyczny 284-565 po Chr. – poklasyczny

Dioklecjan (284-305 R.) Dominus – absolutny pan i władca wzrost znaczenia armii, egipskie wzorce monarchii teokratycznej, biurokracji i zasady rozdziału władzy cywilnej od wojskowej Dioklecjan (284-305 R.)

Caius Aurelius Valerius Diocletianus

Prawo rozwijało się: w republice przede wszystkim jako prawo zwyczajowe w pryncypacie przede wszystkim jako prawo jurysprudencyjne w dominacie przede wszystkim jako prawo stanowione

źródła prawa

Ius – fas Iniuria - nefas

źródła prawa źródła poznania prawa – źródła w znaczeniu formalnym źródła powstania prawa – źródła w znaczeniu materialnym

D. 1,1,7 Papinian w ks. 2 Definicji pr.: Ius autem civile est, quod ex legibus, plebis scitis, senatus consultis, decretis principum, auctoritate prudentium venit. 1. Ius praetorium est, quod praetores introduxerunt adiuvandi vel supplendi vel corrigendi iuris civilis gratia propter utilitatem publicam. Quod et honorarium dicitur ad honorem praetorium sic nominatum.

praescriptio, rogatio, sanctio 1) lex leges datae: ustawa XII tablic (451-450 przed Chr.) leges rogatae na contiones dyskusja po promulgatio na comitia głosowanie po rogatio praescriptio, rogatio, sanctio lex imperfecta lex perfecta lex minus quam perfecta 2) + plebiscitum (lex Hortensia z 287 przed Chr.) 3) edictum lex Cornelia de edictis 67 r. przed Chr.

D. 1,1,7,1 Papinian w ks. 2 Definicji: Ius praetorium est, quod pretores introduxerunt adiuvandi vel supplendi vel corrigendi iuris civilis gratia propter utilitatem publicam. Quod et honorarium dicitur ad honorem praetorium sic nominatum. D. 1,1,7,1 Marcjan w ks. 1 Instytucji: Nam et ipsum ius honorarium viva vox est iuris civilis.

lex Publilia Philonis 339 r. przed Chr. oratio principis 4) senatus consultum lex Publilia Philonis 339 r. przed Chr. oratio principis 5) constitutiones principum edictum decretum rescriptum mandatum 6) działalność jurysprudencji