Jerzy Rembeza Politechnika Koszalińska Polityka handlowa

Problemy Analiza ekonomiczna ceł Pozataryfowe ograniczenia handlowe Ekonomia integracji Handel międzynarodowy a rozwój ekonomiczny

Rodzaje ceł Ad valorem – procent wartości importu Specyficzne – kwota w przeliczeniu na fizyczną jednostkę importu (sztukę, tonę itp.) Mieszane – zawierają składnik ad valorem i specyficzny Jakie dominują? USA – specyficzne i ad valorem UE – ad valorem

Poziom cen na wybrane produkty w 2004 % USA UE Japonia Chiny India Rosja Drewno, papier 0,4 1,1 0,9 5,7 27,5 13,1 Tekstylia, odzież 8,7 7,9 6,7 12,9 28,0 10,8 Metale 1,6 1,9 1,0 7,0 29,0 9,5 Prd. Chemiczne 3,2 4,5 2,5 6,8 29,3 Śr. Transportu 3,1 4,1 0,0 37,0 10,5 Prd. Elektryczne 0,2 9,0 24,8 12,2 Ryby 11,6 11,5 30,0 Paliwa - 3,5 5,1 18,0 5,0 Średnio 3,3 4,0 27,9 10,1 WTO 2005

Efekty ceł dla cząstkowej równowagi Px S E G H J SA,B+T A B C D F SA,B D X Efekty cła: - rosną ceny na rynku krajowym - spada krajowa konsumpcja (z AF do GJ) - rośnie krajowa produkcja (z AB do GH) - spada import (z BF do HJ) - rosną dochody z cła (CDJH)

Wpływ ceł na nadwyżkę konsumenta i producenta Wzrost nadwyżki producenta Px S Wzrost wpływów budżetowych E G H J SA,B+T A B C D F SA,B D Spadek nadwyżki konsumenta X

Efekty ceł dla krajowej gospodarki Wzrost krajowych cen, spadek krajowej konsumpcji, wzrost krajowej produkcji Spadek nadwyżki konsumenta, wzrost nadwyżki producenta, wzrost dochodów budżetu Redystrybucja dochodów od krajowych konsumentów do krajowych producentów Źródła ujemnego efektu netto wzrostu ceł: - Produkcyjny składnik kosztów protekcji – wynika z alokacji części zasobów z bardziej efektywnej produkcji na eksport do mniej efektywnej produkcji dobra chronionego wyższymi cłami - Przejście na niższy poziom użyteczności konsumentów w wyniki zaburzenia relacji cen

Ekonomiczne efekty ceł w USA (mln $) Produkt cło Koszt konsum. Przychód z ceł Korzyści produc. Utracone koszty Koszt konsum. na miejsce pracy (tys. $) Dachówki 19,0 139 92 45 2 401 Mrożony sok pomarańcz. 30,0 281 145 101 35 57 Gumowe obuwie 20,0 208 141 55 12 122 Torebki damskie 13,5 158 119 16 13 191 Haufbauer i Elliott 1994

Ekonomiczne efekty ceł w UE (mln €) Produkt cło Koszt konsum. Przychód z ceł Korzyści produc. Utracone koszty Koszt konsum. na miejsce pracy tys.€ Układy scalone 47,6 2187 548 139 564 366 Stal 21,9 1626 229 397 333 316 Samochody osobowe 17,1 2101 979 278 276 569 Tekstylia 21,4 7096 1742 2678 668 180 Odzież 31,3 7103 1696 1712 1079 214 Messerlin 2001

Stopa efektywnej protekcji S.e.p. – obliczana jest na bazie wartości dodanej t – nominalne cła na dobro finalne a1 – udział kosztów importu surowca w cenie produktu finalnego przy zerowym cle ti - nominalne cło na importowany surowiec (półprodukt) Oblicz s.e.p. jeżeli ti=0, cena produktu finalnego przy zerowym cle = 200; koszt surowców importowanych (na jednostkę dobra finalnego) = 120, cło na dobro finalne t=10% s.e.p.= [0,1 – (120/200) * 0]/(1 – 120/200) = 0,1/0,4= 0,25 czyli 25% Stopa protekcji efektywnej jest znacznie większa niż stopa cła !

Struktura ceł w wybranych krajach w 2000 r. Produkt USA UE Japonia a b c Drewno, papier itp.. 0,0 0,7 1,0 0,5 0,1 1,9 0,6 Tekstylia, odzież 2,8 9,1 2,6 6,6 9,7 5,9 8,3 Skóra, guma 2,3 11,7 2,4 7,0 10,4 20,7 Metale 0,8 1,1 2,9 1,2 0,9 Chemikalia 4,1 5,2 3,4 Minerały 1,3 5,3 3,7 0,2 1,8 Ryby 1,7 4,0 11,2 13,3 14,1 7,9 Źródło: WTO 2001 a – surowce b – półprodukty c- produkty finalne

Efekty ceł w małej gospodarce Kraj zasobny w kapitał – eksportuje Y, importuje X Wprowadza 100% cła na X – rośnie relatywna cena X A – stan autarkii Y X P=1 B C A Redystrybucja dochodów z ceł C’ B’ C’’ P’=2 Początkowo produkcja w punkcie B, konsumpcja w punkcie C. Po wprowadzeniu cła produkcja w punkcie B’, konsumpcja a punkcie C’, a jeśli wpływy z ceł redystrybuowane zostaną do konsumentów to konsumpcja w punkcie C’’. Do którego punktu dojdziemy ciągle podnosząc cła?

Teorem Stolpera-Samuelsona T S-S: wzrost w poziomie cen relatywnych towaru (np. na skutek wzrostu ceł) zwiększa wynagrodzenie z czynnika wykorzystywanego intensywnie w produkcji dobra. Realna stopa zwrotu z rzadkiego czynnika produkcji rośnie z nałożeniem ceł.

Teorem S-S Przykład: jeżeli kraj A, zasobny w kapitał, wprowadzi cła na import dobra X, intensywnego względem pracy, cena PX/Y wzrośnie i wzrośnie realna płaca w gospodarce. Cła na X  kraj zwiększa produkcję X zmniejszając produkcję Y  następuje alokacja pracy z działalności Y do X, wymaga to wzrostu L w produkcji X w większym stopniu niż dałby to spadek L w produkcji Y  relacja płac do stóp % rośnie  kapitał zastępuje pracę i K/L rośnie w produkcji obu dóbr  rośnie produktywność pracy i płace. Czy związki zawodowe będą popierały w krajach rozwiniętych wprowadzanie ceł na produkty pracochłonne?

Teorem S-S : uwaga Zgodnie z t. S-S nałożenie ceł na produkty pracochłonne w kraju zasobnym w kapitał zwiekszy płace, ale ogólna suma dochodów w kraju (z pracy i kapitału) spadnie! Teorem S-S prawdziwy zawsze dla małej gospodarki i zwykle prawdziwy dla dużej.

Efekty ceł w dużej gospodarce Istotna różnica: duża gospodarka wpływa na ceny światowe! Nałożenie ceł obniża popyt dużej gospodarki na dany produkt, a to skutkuje spadkiem cen światowych danego produktu. Wprowadzenie ceł w dużej gospodarce ma dwojaki skutek: - obniża wolumen handlu redukując poziom bogactwa kraju jako całości - zmienia terms of trade w sposób korzystny dla dużego kraju wpływając na wzrost jego bogactwa Ostateczny wpływ ceł na gospodarkę zależy od tego, który z tych efektów przeważa. W małej gospodarce zawsze jest ujemny.

Efekty ceł w dużej gospodarce Ph P E Pw C E’ D D’ X E – punkt wyjścia. Wzrost ceł powoduje obrót krzywej kontraktu w prawo, ceny w handlu międzynarodowym spadają do Pw. Równowaga w punkcie E’ ( w małej gospodarce byłoby to D’). Jednak na rynku wewnętrznym dużego kraju ceny są wyższe niż światowe – Ph, na czym konsumenci krajowi tracą

Paradoks Metzlera Sytuacja, w której teorem S-S jest odrzucony (wzrost ceł na produkt o intensywnym wykorzystaniu danego czynnika zmniejsza wynagrodzenie tego czynnika) Warunki wystąpienia paradoksu: - duża gospodarka - wprowadzenie ceł powoduje spadek ceny płaconej przez konsumentów (cena światowa musi wystarczająco mocno spaść)

Optymalne cła w dużej gospodarce Interpretacja pojęcia: optymalne cło to takie, które maksymalizuje korzyści netto z wprowadzenia cła : różnicę pomiędzy korzyściami z poprawy terms of trade w stosunku do strat wynikających z ograniczenia handlu. Wprowadzenie cła przez jedną gospodarkę naraża jednak na działania odwetowe ze strony drugiej gospodarki. I wtedy niezależnie od poziomu ceł wszyscy tracą

Optymalne cła i odwet Y Kraj B 1 2 Kraj A X Wojna celna rozpoczęta przez kraj B spotyka się z odwetem kraju A, na co może znowu zareagować kraj B i ostatecznie handel międzynarodowy sprowadzony zostanie do zera – wszyscy stracą.

Bariery pozataryfowe handlu i instrumenty neoprotekcjonizmu Kwoty importowe Dobrowolne ograniczenia eksportowe Techniczne, administracyjne i inne regulacje Kartele międzynarodowe Dumping Subsydia eksportowe

Konsekwencje kwoty importowej PX E Pq1 J K L Pq F G H I Pf A B C D E D1 D X Pf – cena w warunkach wolnego handlu. Konsumpcja krajowa AE, produkcja AB, import BE Pq – cena w warunkach kwoty (lub cła Pq – Pf). Konsumpcja krajowa FH, produkcja FG, import wg kwoty GH. Pq1 – cena w warunkach kwoty po wzroście krajowego popytu. Konsumpcja krajowa JL, Produkcja JK, import KL (kwota). Przy cle Pq – Pf wzrost popytu: cena bez zmian, konsumpcja FI, produkcja krajowa FG, import GI

Kwota importowa a cło Przy określonej kwocie wzrost krajowego importu powoduje, ze ceny i krajowa produkcja są wyższe niż w ekwiwalentnych ograniczeniach przez cła (dla warunków wyjściowego popytu) W warunkach kwot pojawia się problem ich rozdziału. Jeżeli jest to robione w trybie pozaaukcyjnym importerzy uzyskujący dostęp do kwoty uzyskują zyski monopolowe Kwota daje pewność obniżenia importu do określonej wielkości, wpływ ceł na import nie jest pewny (elastyczności krajowej podaży i popytu nie są znane dokładnie)

Inne ograniczenia handlu Dobrowolne ograniczenia eksportowe – w ramach umowy bilateralnej eksporter „dobrowolnie” wprowadza limity eksportowe. W odróżnieniu od kwot ograniczenia eksportowe są administrowane przez kraj eksportujący, renta z tyyułu przyznania prawa eksportu trafia do firm kraju eksportującego. Przykłady: - ograniczenie przyjęte przez Japonię w eksporcie do USA - ograniczenie w eksporcie stali do USA Runda Urugwajska zobligowała do wygaśnięcia takich ograniczeń do końca 1999 i zakazuje wprowadzania nowych 2. Kartele międzynarodowe – porozumienia krajów eksportujących limitujące poziom eksportu w celu zwiększenia(maksymalizacji) zysków członków kartelu. Przykład: OPEC. Próby podobnych w przypadku eksporterów kakao, obecnie starania do utworzenia kartelu eksporterów gazu ziemnego.

3. Postępowania antydumpingowe – podejmowane gdy ceny w imporcie są poniżej poziomu uznanego za mający uzasadnienie ekonomiczne ( poniżej kosztów). Często poziom cen uznany za dumping jest ustalony arbitralnie (np. w USA w imporcie stali cen poniżej ceny producenta o najniższych kosztach – Korei Pd.) Liczba postępowań antydumpingowych w 2004: Razem 1349 USA 293 India 216 UE 165 Kanada 85 RPA 84 Argentyna 76 Meksyk 58 Chiny 56 Brazylia 54 Turcja 53 Około połowa postępowań jest zawieszana.

Subsydia jako % produkcji rolniczej 4. Subsydia eksportowe – bezpośrednie lub pośrednie (ulgi podatkowe, tanie kredyty) dla firm eksportujących i/lub preferencyjne kredyty dla importerów importujących produkty z kraju. Instrument formalnie zakazany ale w praktyce stosowany w formie zaowalowanej, np. subsydia dla producentów (rolnictwo) Kraj Mld $ Subsydia jako % produkcji rolniczej 2002 2004 USA 39,1 46,5 18 UE 91,4 133,4 36 33 Japonia 44,2 48,7 58 56 Kanada 4,8 5,7 21 Australia 1,1 5 4 Szwajcaria 4,9 5,8 73 68 Ogółem kraje rozwinięte 226,5 279,5 31 30

Równowaga cząstkowa przy subsydiach eksportowych Px SX DX Pw+S Pw X Straty konsumentów: obszar czerwony + zielony Korzyści producentów: obszar czerwony +zielony + fioletowy Wydatki budżetu: obszar zielony + fioletowy + żółty Efekt netto - straty : obszar zielony + żółty

Fałszywe/wątpliwe/do uwzględnienia argumenty na rzecz protekcjonizmu Błędne: - Chroni krajową siłę roboczą przed tańszą, zagraniczną – nawet jeżeli płace są wyższe koszty, dzięki wyższej produktywności, mogą być niższe, można realizować korzyści na bazie korzyści komparatywnych „Naukowe” cło, wyrównujące konkurencyjnośc cenową – eliminacja róznic cenowych eliminuje wymiane handlową Wątpliwe: Protekcja zmniejsza krajowe bezrobocie – przy retorsji brak efekty, a wszyscy sa biedniejsi Chroni bilans płatniczy kraju – j.w. Do uwzględnienia: - Argument wieku dziecięcego – chronimy przejściowo branżę, która po uzyskaniu odpowiedniego rozwoju poradzi sobie bez ochrony (dotyczy głównie krajów rozwijających się, ale problem wskazania jakie branże na to zasługują, ryzyko utrzymywania barier za długo)