MORFOLOGIA GLEB

Cechy morfologiczne: MORFOLOGIA GLEBY – cechy zewnętrzne profilu glebowego. Zależy od właściwości skał macierzystych i przebiegu procesów glebotwórczych. Cechy morfologiczne: Budowa profilu glebowego Miąższość Barwa Struktura Układ Nowotwory glebowe

Profil glebowy – układ morfologicznie zróżnicowanych poziomów genetycznych i warstw występujących w pionowym przekroju glebowym do głębokości 150-200 cm Pedon – ujmuje glebę, jako utwór trójwymiarowy. Jest to najmniejsza, jednorodna pod względem genetycznym objętość gleby, wystarczająca do okeślenia zespołu jej elementów i wlaściwości.

Wykonanie odkrywki glebowej

Kryteria wyboru miejsca wykonania odkrywki glebowej Reprezentatywność miejsca opróbowania Oddalenie od dróg, rowów, budynków Odpowiednia głębokość gwarantująca odsłonięcie wszystkich poziomów genetycznych (na ogół do 150-200 cm)

Formularz do opisu profilu glebowego

Formularz do opisu profilu glebowego – część ogólna Miejscowość: …………………………………. Data:…………………………………... Lokalizacja odkrywki:………………………… Jednostka fizjograficzna……. Roślinność:…………………………………… …………………………………………. Rzeźba terenu:………………………………. ………………………………………… Stopień zagrożenia erozją:………………… Stosunki wodne:…………………….. Profil nr

Jednostki fizjograficzne równiny dennomorenowe strefa moreny czołowej strefa sandru doliny i pradoliny Rzeźba terenu (deniwelacja na odcinku 2 km) równinna (płaska) – do 10 m niskofalista (niskopagórkowata) – 10-25 m falista (pagórkowata) – 25-75 m wysokofalista (wysokopagórkowata) – 75-150 m wzgórzowa – ponad 150 m

Stosunki wodne gleby okresowo nadmiernie uwilgotnione * niepodmokłe gleby o właściwym uwilgotnieniu gleby okresowo nadmiernie uwilgotnione * niepodmokłe * okresowo podmokłe gleby trwale podmokłe gleby okresowo nadmiernie suche gleby trwale za suche

Stopnie zagrożenia gleb erozją słaby – częściowe zmywanie poziomu A umiarkowany - zmywanie poziomu A, głw. na lessach intensywny – skutki silniejsze, niż w z. umiarkowanym silny – niszczenie całego profilu, czasem też podłoża bardzo silny – niszczenie jw. plus rozczłonkowanie reliefu

Formularz do opisu profilu glebowego – część szczegółowa - Poziomy genetyczne - Miąższość - Skład granulometryczny - Barwa - Struktura - Układ - Stan uwilgotnienia - Oglejenie - Nowotwory glebowe - Przejścia poziomów

Schemat profilu glebowego (gleby mineralne i mineralno-organiczne) O – poziom organiczny A – poziom próchniczy (E) – poziom eluwialny (wymywania) B – poziom iluwialny (wzbogacenia) (G) – poziom glejowy C – poziom skały macierzystej (R) – podłoże skalne

MIĄŻSZOŚĆ GLEBY Gleby wytworzone ze skał niemasywnych a) całkowite > 150 cm b) niecałkowite < 150 cm - płytkie < 50 cm - średnio głębokie 50 – 100 cm - głębokie 100 – 150 cm Gleby wytworzone ze skał masywnych - płytkie < 25 cm - średnio głębokie 25 – 50 cm - głębokie 50 – 100 cm - bardzo głębokie > 100 cm Gleby organiczne - płytkie 30 - 80 cm - średnio głębokie 80 – 130 cm - głębokie > 130 cm

SKŁAD GRANULOMETRYCZNY Cechy rozpoznawcze składu granulometrycznego gleb w terenie Grupy granulometryczne Wrażenie przy rozcieraniu w dłoni i zachowanie się w stanie SUCHYM WILGOTNYM Utwory szkieletowe (kamienie, żwiry Przewaga kamieni i żwiru, cząstki są luźne, rozpadają się bardzo łatwo, brak cementacji Utwory piaszczyste (piaski) Szorstkie w dotyku, wyczuwalny głównie piasek, agregaty z reguły nietrwałe (rozsypują się przy dotknięciu) Nieplastyczne, sypkie, łatwo nasiąkają wodą, nasycone tworzą płynną masę, nie dają się wałeczkować Utwory gliniaste (gliny) Rozetrzeć niezbyt trudno (poza gliną ciężką), wyczuwa się różnoziarnistość, szorstkie w dotyku Mocno chłoną wodę, słabo pęcznieją, dość zwięzłe i plastyczne, dają się wałeczkować Utwory pyłowe (pyły) Łatwo się rozcierają, w dotyku sypkie jak sucha mąka, części grubszych nie wyczuwa się, słabo przywierają do ręki, łatwo się rozpylają Brak zwięzłości i plastyczności, w wodzie się rozpływają, z trudem dają się wałeczkować ponieważ się kruszą i łamią Utwory ilaste (iły) Trudno rozetrzeć, nie czuje się piasku, tłuste w dotyku, mocno przywierają do ręki, zbite tworzą twarde grudki, dają błyszczącą rysę Powoli chłoną wodę, zwięzłe, przywierają do ręki, bardzo plastyczne, łatwo dają się wałeczkować

BARWA GLEBY Barwa gleby jest ściśle związana ze składem oraz fizycznymi i chemicznymi właściwościami utworów glebowych.

Tabele Munsella

Odcień – Hue barwa: czerwona – żółta – zielona – niebieska – purpurowa R YR Y GY G BG B PB P

Czystość – Value biała - szara - czarna 10/0 5/0 0/0

Nasycenie – Chroma

Tabele Munsella - podsumowanie Hue: 10 YR Value: Jasnoszary albo Ciemnoszary Chroma: Intensywność koloru

Optymalne warunki do określania barwy gleby światło naturalne jasny, słoneczny dzień środek dnia (południe) światło padające pod kątem, z lewej strony gleba powinna być świeża nie używać okularów przeciwsłonecznych!

STRUKTURA GLEBY Warstwowa Słupkowa Pryzmatyczna Sferyczna - Orzechowata - Ziarnista - Gruzełkowata Ziarnista Gruzełkowata Pryzmatyczna Słupkowa Warstwowa Ziarnista

UKŁAD GLEBY Luźny Pulchny Zwięzły Zbity

STAN UWILGOTNIENIA Suchy – przy rozcieraniu materiał kruszy się i kurzy Świeży – w dotyku gleba jest chłodna ale ani nie sucha ani nie wilgotna Wilgotny – woda zawarta w glebie zwilża palce pod naciskiem ale po ściśnięciu gleby woda z niej nie wycieka Mokry – woda wycieka z gleby bez nacisku, rozmazuje się w palcach

FORMY OGLEJENIA Plamiste – sporadyczne plamy na tle zasadniczej barwy gleby Zaciekowe – pionowe smugi i zacieki wzdłuż kanałów pokorzeniowych Marmurkowate – plamy i zacieki łączą się ze sobą, tworząc „mozaikę glejową” na tle właściwej barwy gleby Całkowite – obejmuje cały poziom glebowy

NOWOTWORY GLEBOWE Pochodzenia chemicznego Nacieki próchnicze Nagromadzenia krzemionki (SiO2) Wytrącenia łatwo rozpuszczalnych soli (NaCl, CaCl2) Wytrącenia węglanu wapnia (CaCO3) Wytrącenia gipsu (CaSO4×2H2O) Wytrącenia żelaziste Pochodzenia biochemicznego (koprolity, kretowiny)

PRZEJŚCIA POZIOMÓW Ostre – zmiana zabarwienia w strefie o szerokości < 2 cm Wyraźne – zmiana zabarwienia w strefie o szerokości 2-5 cm Stopniowe – zmiana zabarwienia w strefie o szerokości 5-10 cm Niewyraźne – zmiana zabarwienia w strefie o szerokości < 10 cm Ze względu na przebieg linii granicznej wyróżnia się przejścia równe (linia prosta) i nierówne (linia falista, zaciekowa)

Pobieranie próbek do badań laboratoryjnych