Kim jesteś Doktorze hc? Motto: Honor to rewanż, na który nie powinno się liczyć, ani go oczekiwać (Thomas Hobbes, 1642) Włodzimierz Kurnik (PW) Współpraca: Alicja Przyłuska-Fiszer (AWF) Zebranie Oddziału Warszawskiego PTMTS, 28.11.2013

Co łączy te osoby? Jan Matejko Henryk Sienkiewicz Ferdynand Foch Thomas W. Wilson Ignacy Paderewski Józef Piłsudski Adam Stefan Sapieha Gabriel Bertrand Karol Szymanowski Ludwik Solski Tadeusz Kotarbiński Linus Pauling Henryk Jabłoński Jan Paweł II Matka Teresa z Kalkuty Sławomir Mrożek Ignacy Mościcki Maria Skłodowska-Curie Jan Czochralski Bogdan Hutten-Czapski Edward Rydz-Śmigły Maksymilian Tytus Huber Balthasar van der Pol Janusz Groszkowski Dionizy Smoleński Karol Porczyński Wacław Zalewski Joachim Metzner Jan Oderfeld Aaron Ciechanover Jean-Paul Larcon Andrzej Kajetan Wróblewski

Znaczenie pojęcia doctor honoris causa Słownik wyrazów obcych (Kopaliński, 1968): Causa (łac.) – przyczyna, racja Honoris causa (łac.) – z racji honoru, z przyczyn honorowych Słownik wyrazów obcych (Tokarski, 1980) Honoris causa (łac. dosłownie dla zaszczytu), za zasługi Słownik mitów i tradycji kultury (Kopaliński, 1987): Doctor honoris causa – honorowy stopień naukowy nadawany przez wyższe uczelnie osobom szczególnie zasłużonym na polu nauki i kultury  Słownik języka polskiego (1988): Honor – poczucie godności osobistej, dobre imię, cześć – l.m. oznaki czci, poważania, szacunku

Potoczne znaczenia pojęcia honorowy Mający poczucie honoru, godności osobistej (honorowy człowiek) Zgodny z honorem, nie urażający czyjegoś honoru (sąd honorowy) Służący do wyróżnienia kogoś, do okazania szacunku Nominalny, tytularny (honorowy członek stowarzyszenia) Nie dający zysków materialnych (honorowy dawca krwi) Słownik Języka Polskiego (Szymczak, 1988) Odniesienie do podmiotu działania Odniesienie do oceny postępowania Odniesienie do uznania społecznego Prestiż Odniesienie do bezinteresowności celu działania Doktorat honorowy

Godność jako prestiż Rozumienie antyczne (Cyceron, ~ 50 p.n.e.): Honor - niematerialny dar za znaczące, trudne do zmierzenia dokonanie o wysokiej jakości Honor i godność – nabierają sensu w odniesieniu do wartości kulturowych Definicja formalna godności: „umiejętność obrony uznawanych przez siebie wartości, z których obroną związane jest poczucie własnej wartości i oczekiwanie na szacunek ze strony innych” (M.Ossowska) Pojęcie honoru powiązane jest z realizacją ideału moralnego człowieka Zgodność „poczucia godności” z uznanym przez zbiorowość standardem zachowań, cech czy wartości = wyznacznik stosunków interpersonalnych W etosie rycerskim i arystokratycznym honor = sława + cześć = miernik wartości człowieka i jego pozycji społecznej

Kto zasługuje na cześć i wyróżnienie? Warunki formalne godnych zachowań (J. Kozielecki, 1984): Postępowanie zgodne z własnym systemem wartości Niezwracanie uwagi na doraźne korzyści Umiejętna obrona własnej tożsamości i indywidualności Silna emocjonalna kontrola Wierność sobie Mała podatność na manipulację Spokój, bezinteresowność, powściągliwość Wzniosłość, piękno zachowań Ten rodzaj postawy może się przejawiać w odmiennych typach zachowań

Istotne wartości etyczne Charakter moralny człowieka „Cześć jest nagrodą za dzielność etyczną i przyznaje się ją tylko tym, którzy są etycznie dzielni.” (Arystoteles, IV w.p.n.e.) Działanie na rzecz wspólnego dobra „Nie doznaje czci ten, kto niczym nie przyczynia się do wspólnego dobra”. (Arystoteles) Wartość etyczna dokonań i motywacji „Pragnienie sławy nie jest godne potępienia pod dwoma warunkami. 1. Kiedy chciałoby się zdobyć sławę przez uczynienie czegoś dobrego i wartościowego, czego sława byłaby ubocznym skutkiem (…). 2. Kiedy sława nie staje się niszczącą i pełną zawiści obsesją (…).” (Leszek Kołakowski, 1999)

Historia tytułu doctor honoris causa Pierwszy stopień honorowy - 1478 Lionel Woodville, Uniwersytet Oxford, Chancellor, późniejszy Biskup Salisbury Postulat wartości naukowej dokonania i wiarygodności osoby: F. Bacon i T. Hobbes (I poł. XVII w.) Pierwszy doktorat hc w Europie – 1651 Pierwszy doktorat hc w Ameryce – 1692 Źródło: Joachim Metzner Filozof i lingwista Doktor hc PW, 2005 Speech of thanks

Tytuł doktora honoris causa w UJ 1815 – staranie w Dyrekcji Edukacji Narodowej w Warszawie o uprawnienia do: „dawania zaszczytu doktoratu mężom, którzy się w świecie literackim wsławili przez pisma swoje uczone i pożyteczne, które to dyplomata nazywają się honorifica, dla rozróżnienia ich od tych, które drogą zwyczajną udzielane bywają„ 1816 - Pierwsi doktorzy hc UJ w Krakowie Feliks Bentkowski – prof. historii powszechnej Paweł Czajkowski – prof. literatury polskiej 1900 – w jednym roku 69 osób 1816 - 2013 – łącznie 360 osób

Synteza kryteriów i warunków tytułu dr hc Wybitne, trudne do zmierzenia dokonanie o wysokiej jakości Nieodłączny, niezbędny wymiar etyczny dokonania Działanie z dobrymi intencjami Wiarygodność osobista wynikająca z wcześniejszych działań i postaw Nadzwyczajny format osobowości Uniwersalny charakter osiągnięcia naukowego – rewolucja myśli Wymiar społeczny dokonania – użyteczność dla dobra publicznego Budowanie mostów między kulturami Obustronna bezinteresowność w relacji honorujący – honorowany Równowartość dokonania i honoru

Co z upolitycznieniem doktoratu hc? W 1605 r. podczas wizyty w Oxfordzie Jamesa I - króla Szkocji, Anglii i Irlandii - 43 członków jego świty otrzymało honorowy stopień Master of Arts Przyznanie takich samych przywilejów, jakie mieli absolwenci uniwersytetu, np. członkostwo i prawo głosu w: Convocation – ciało zarządzające uczelnią składające się z magistrów i doktorów Congregation – zebranie Senior Members

Co z upolitycznieniem doktoratu hc? Margaret Thatcher Premier Wielkiej Brytanii, 1979 -1990 postępowanie o nadanie doktoratu hc Uniwersytetu Oxford, 1985, odmowa przyznania tytułu (+319, -738), protesty studentów, powód - obcięcie środków na edukację, wcześniejsza praktyka – dr hc dla każdego premiera UK, który się kształcił w murach Oxfordu. 1996 – dr hc Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu 2009 –  dr hc Uniwersytetu Łódzkiego

Co z upolitycznieniem doktoratu hc? Barack Obama Prawnik, Prezydent USA od 2008 odmowa przyznania dr hc Arizona State University w 2009 r., uzasadnienie: „brak dotychczasowych znaczących jakościowo osiągnięć” udział w uroczystości rozdania dyplomów, przemówienie "I come to embrace it, to heartily concur, to affirm that one's title - even a title like president - says very little about how well one's life has been led" "That no matter how much you've done, or how successful you've been, there's always more to do, more to learn, more to achieve."

Co z upolitycznieniem doktoratu hc? José Manuel Barroso – Przewodniczący Komisji Europejskiej Dr hc Politechniki Wrocławskiej, 2007 Kontekst – starania Wrocławia o siedzibę EIT Alpha Oumar Konare – Przewodniczący Komisji Unii Afrykańskiej Dr hc Uniwersytetu Wrocławskiego, 2008 Kontekst – starania Wrocławia o EXPO Wyróżnienia uczelni dla polityków nie są niczym złym, jeśli nagradzani są ludzie, którzy zasłużyli się nauce albo w przyszłości mogą się jej przysłużyć Nie jest tajemnicą, że w dyplomatycznych staraniach o duże przedsięwzięcia, a takim było EXPO, wykorzystuje się honorowe wyróżnienia. To miły gest, a doktor honorowy przyjmuje rolę ambasadora uczelni i miasta.

Spektakularne krajowe odmowy Roman Polański Słynny reżyser filmowy Postępowanie o nadanie tytułu dr hc UJ, 2000 r. Odmowa Senatu Powód - incydenty z "życia prywatnego”, osoba zbyt kontrowersyjna „To nie jest nagroda branżowa. Doktorat honoris causa może otrzymać jedynie osoba o nieposzlakowanej opinii. To musi być człowiek, który budzi powszechny szacunek” Dr hc PWSFTViT  (Łódź, 27.10.2000 r.)

Spektakularne krajowe odmowy Dolnośląska Szkoła Wyższa, 2013 „Z wdzięcznością i radością przyjąłem wiadomość o przyznaniu mi przez Senat znakomitej wrocławskiej uczelni godności doktora hc.” (...) „Z troski wszakże o dobro Uczelni, jej pracowników i studentów, rezygnyję z przyjęcia zaszczytu, jakim mnie obdarzyli. Nie chcę, by wrzawa podniesiona wokół decyzji Senatu odrywała jej Nauczycieli i Uczniów od tego, co dla jednych i drugich najważniejsze: od szlachetnego zadania przekazu i przyswajania najwyższej jakości wiedzy i umiejętności, któremu to powołaniu Dolnośląska Szkoła Wyższa tak znakomicie służy”.

Kolekcjonerzy doktoratów hc Charles Malik (1906-1987) filozof, dyplomata i polityk, przedstawiciel Libanu w ONZ, współtwórca Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka 63 honorowe doktoraty Kazimierz Imieliński (1929-2010) pionier seksuologii założyciel Światowej Akademii Medycyny im. A.Schweitzera i Polskiej Akademii Medycyny 56 honorowych doktoratów nadanych przez uczelnie z 24 krajów

Praktyka dr hc – ciekawe przypadki Jan Czochralski - dr hc Politechniki Warszawskiej, 1929 brak dyplomu ukończenia studiów, brak stopnia doktora, wybitne odkrycia w zakresie budowy i wzrostu kryształów, sława światowa, usunięcie z PW w 1945 r., ale bez pozbawienia dr hc, 2011 – przywrócenie czci przez Senat PW, 2013 – Rok Czochralskiego w RP. Bogdan Hutten-Czapski – dr hc PW, dr hc UW, 1930 brak osiągnięć naukowych, zasługi dla edukacji wyższej w Warszawie podczas I wojny św., wznowienie działalności PW i UW z językiem polskim, 1915, fundator Fundacji Smoguleckiej na rzecz PW i UW, 1924.

Praktyka dr hc – ciekawe przypadki Walt Disney - dr hc Uniwersytetu Harvarda, 1938 początkowo liczne protesty, odpowiednia interpretacja dokonań: „On próbuje bawić, a nie uczyć. Należy jednak stwierdzić, że istotnym elementem nauczania jest stymulowanie zainteresowania przedmiotami przez zabawę” . Che Guevara – dr hc Uniwersytetu w Hawanie, 1959 brak osiągnięć na polu nauki lub kultury, brak wątpliwości uczelni, własne uzasadnienie: „Rewolucja jest spadkobierczynią pedagogiki i nauki, a polem walki jest dzisiejszy uniwersytet”.

Praktyka dr hc – ciekawe przypadki Karen Gaffney – osoba z zespołem Downa Dr hc Uniwersytetu w Portland, 2013 absolwentka Portland Community College przewodnicząca fundacji na rzecz integracji społecznej osób z zespołem Downa długodystansowa pływaczka (pokonała m.in. Kanał La Manche i Jezioro Tahoe) brała udział w triathlonie Wielkie osiągnięcia wynikające z wielkiej determinacji

Praktyka dr hc – ciekawe przypadki Joanne Kathleen Rowling pisarka autorka serii książek Harry Potter  Dr honoris causa: Harvard University (2008), University of Aberdeen (2006) University of Ediburgh (2004) University of Exeter (2000), Napier University (2000), St. Andrews University (2000).

Praktyka dr hc – ciekawe przypadki Bob Dylan - piosenkarz Dr hc Uniwersytetu Princeton Bee Gees – grupa rockowa w Manchesterze Slade – grupa rockowa Woolverhampton Arsenal – drużyna piłkarska Metropolitalnego w Londynie

Żart, ale dobry Kermit the Frog – postać Muppet Show Honorary doctorate of Amphibious Letters Southampton College, Long Island University, New York, 1996 „za upowszechnianie świadomości ekologicznej” „If you go out into the world, never lose sight of the fact that you are not just saving the environment, you are saving the homes and lives of so many of my relatives”.

Podsumowanie Kultura rozmaitości kryteriów, obyczajów, procedur Brak uniwersalnych standardów nadawania tytułu dr hc Kultura rozmaitości kryteriów, obyczajów, procedur Przypadki odstępstw od akceptowalnych kryteriów Upolitycznienie Częsty brak równowagi zaszczytu Niemożliwe spełnienie wszystkich kryteriów jako koniunkcji „Z historii znaczenia słowa honor wynika więcej zobowiązań niż byłby w stanie udźwignąć jeden człowiek wyróżniony tym tytułem” (Joachim Metzner, dr hc Politechniki Warszawskiej, 2005)

Obok HONORU najważniejsze jest ... Wniosek Obok HONORU najważniejsze jest ... ... poczucie HUMORU!