„A to Polska właśnie …” - Moja mała ojczyzna. Historia fabryki w Ursusie

Spis treści Od powstania do upadku… Wojsko polskie II wojna i zakłady PRL Wywiady z pracownikami fabryki Ursus dzisiaj

Zakłady Mechaniczne Ursus to… potentat w branży motoryzacyjnej po II wojnie światowej producent słynnej serii ciągników C-300 w okresie swojej świetności miejsce zatrudnienia 15 tys. osób

Powstanie fabryki Początek zakładów datuje się na rok 1893. Wtedy właśnie Kazimierz Schonfeld, Kazimierz Matecki, Ludwik Rossman oraz czterech przedsiębiorców: Ludwik Fijałkowski, Stanisław Rostocki, Aleksander Radzikowski i Karol Strassburger założyli „Przemysłowe Towarzystwo Udziałowe” produkujące armaturę.

W 1907 zmieniono nazwę przedsiębiorstwa na „Towarzystwo Udziałowe Specyalnej Fabryki Armatur i Motorów” oraz znak P7P (Posag Siedmiu Panien) na URSUS (łac. niedźwiedź, nazwa zainspirowana powieścią Quo vadis Henryka Sienkiewicza) oraz rozszerzono produkcję o silniki spalinowe (o mocy od 5 KM i napędzane paliwem ciężkim i spirytusowym oraz silniki żarowe o mocach do 60 KM.

W roku 1915 po raz pierwszy w ursusie podjęto próbę skonstruowania ciągnika rolniczego. Kierownikiem tego przedsięwzięcia był polski profesor Karol Taylor, w wyniku czego w 1918 powstał prototyp. Sześć lat później, w 1921 roku „Zakłady Mechaniczne Ursus” otrzymały pożyczkę od rządu w kwocie pół miliona dolarów na budowę fabryki i uruchomienie produkcji 2 typów ciężarówek . Za część pieniędzy przedsiębiorcy nabyli grunty w Czechowicach w celu rozbudowy fabryki.

Rok 1923 przyniósł liczne zmiany dla spółki, mianowicie jej głównym celem stała się produkcja samochodów. W tym celu w Czechowicach, na zakupionych wcześniej terenach, powstała nowa fabryka URSUS-a. W 1924 roku została podpisana umowa z Ministerstwem Spraw Wojskowych, na produkcje Berlietów CBA i S.P.A. 25/C Polonia. Rok 1928 był rokiem demonstracji pierwszych ciężarówek Ursus. Z okazji tego wydarzenia na uroczystości przybyli Ignacy Mościcki oraz Zygmunt Słomiński (prezydent Warszawy).

Upadek W roku 1929 fabrykę opuściło 300 samochodów ciężarowych i 50 autobusów Ursus A, które były produkowanych na licencji włoskiej firmy S.P.A. Rok później spółka upadła, została upaństwowiona (nacjonalizacja) i włączona do Państwowych Zakładów Inżynierii.

Produkcja zbrojeniowa dla Wojska Polskiego (1932-1939) W latach od 1932 do 1939 w zakładach powstało 737 czołgów, 700 ciągników wojskowych, samochody pancerne wz.29 „Ursus”, około 1500 motocykli Sokół 1000 i Sokół 600 dla wojska i około 1000 na rynek cywilny, a ponadto silniki lotnicze.

Fabryka URSUS w rękach niemieckich Po zakończeniu kampanii wrześniowej zajęcie zakładów przez Niemców i przestawienie całej produkcji na cele zbrojeniowe, w 1945 zostały zdewastowane budynki.

Rozminowanie fabryki W styczniu 1945 pluton ,,Torpedy” przeprowadził brawurową akcje, która miała na celu rozminowanie fabryki. Fabryka pod koniec wojny została przeznaczona przez Niemców do wysadzenia. W akcji wzięło udział czternastu żołnierzy AK. Stan niemieckiej załogi został oceniony na 30 osób. Akcja się powiodła.

Zakłady w czasach PRL W 1945 roku na podstawie pozwolenia wydanego przez władze rosyjskie część załogi Ursusa wraz z inżynierem Bolesławem Koehlerem, który pracował w Ursusie prawdopodobnie od roku 1936, wyjechała z misją poszukiwawczą na Dolny Śląsk, gdzie Niemcy wywieźli urządzenia i maszyny z fabryki Ursus. Część maszyn udało się odzyskać. W zniszczonych zakładach rozpoczęły się prace projektowe nad ciągnikiem rolniczym na podstawie niemieckiego ciągnika Lanz Bulldog, powstała krajowa konstrukcja ciągnika LB-45, później nazwanego C-45 (wyprodukowano ich do 1959 60 000 sztuk). 16 kwietnia 1953 roku został wyprodukowany 20-tysięczny traktor.

1961 – wizyta 16-osobowej delegacji załogi fabryki traktorów ZKL „Liszeń” z Brna w celu nawiązania bezpośrednich kontaktów z fachowcami z „Ursusa”. 7 kwietnia 1962 – podpisanie umowy w Pradze pomiędzy rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, a rządem Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej o współpracy w produkcji ciągników, na mocy której strona polska zobowiązuje się przyjąć do produkcji konstrukcję rodziny ciągników Zetor (URI) oraz stopniowo zaniechać produkowania ciągników własnej konstrukcji.

1965 – rozpoczęto produkcję średniego ciągnika C-4011 (po modernizacjach jako C-355 i C-360 sprzedawany do 1992). W 1966 roku został utworzony przy Ursusie Zakład Doświadczalny Ciągników Rolniczych (ZDCR), wystawiony na moskiewskiej wystawie maszyn rolniczych ciągnik Ursus C-335 otrzymał złoty medal, zatrudnienie wynosi około 12 000 osób.

W 1967 do produkcji wszedł nowy ciągnik C-330 (433 182 sztuki sprzedane do 1993). 1973 - Złoty medal na targach w Lipsku otrzymał ciągnik Ursus C-385. Wyprodukowanie w ZM Ursus 400-tysięcznego ciągnika rolniczego. Rozpoczęcie produkcji ciągnika Ursus 1201.

W tej fabryce codziennie tysiące robotników dba i walczy o nasze lepsze jutro. W miarę postępu planu trzyletniego coraz więcej ciągników opuszcza Zakłady Mechaniczne Ursus, aby służyć dobrze na polach proletariuszy ku budowaniu świetlanej przyszłości i socjalizmu w naszym kraju. Fabryka w Ursusie to kolejne nasze zwycięstwo nad krwawym imperializmem, próbującym wciągnąć świat w szpony nowej wojny. Te maszyny są dla nas symbolem pokoju, socjalizmu i jego zwycięstwa nad zachodnimi reakcjonistami.

Czerwiec 1976 w Ursusie 24 czerwca – transmisja na żywo przemówienia premiera ogłoszenie podwyżek (nowych cen). 25 czerwca – treść przemówienia pojawia się w prasie. Strajkuje 97 zakładów, m.in. w Ursusie. Rząd PRL ukrył przed opinią publiczną fakt wybuchu zamieszek, nazywając je "drobnymi, chuligańskimi wybrykami". Mimo to, szybko wycofał się z zapowiadanych podwyżek, w lęku przed rozszerzeniem się protestów na cały kraj i zaproponował rozpoczęcie "szerokich konsultacji społecznych na temat podwyżek cen i trudnościach w zaopatrzeniu". Równolegle przeprowadzono szybką, brutalną pacyfikację strajków, nadal utrzymując że były to tylko chuligańskie wybryki. W Ursusie rozkręcono szyny na międzynarodowej linii kolejowej.

W 1983 wyprodukowano milionowy ciągnik. 19 lipca 1984 – zjechał z taśmy produkcyjnej fabryki w Ursusie pierwszy licencyjny ciągnik MF-255. W tym wydarzeniu uczestniczyli członkowie władz w PRL: wicepremier Zbigniew Szałajda i sekretarz KC PZPR Zbigniew Michałek.

Ursus dziś W 1991r. nastąpił podział Zrzeszenia, z którego powstały Zakłady Przemysłu Ciągnikowego „Ursus”. W latach 1988 – 2003 przeprowadzono głęboką restrukturyzację ZPC „Ursus” S.A., w wyniku której w 9 polskich miastach (w Warszawie, Żyrardowie, Gorzowie Wielkopolskim, Chełmnie, Nisku, Sulęcinie, Włocławku, Lublinie, Poznaniu)

1994 – na targach Polagra został wystawiony Ursus 1414 S o mocy 135 koni mechanicznych, wyprodukowany we współpracy z austriackim Steyerem, który jednak ostatecznie nie wszedł do produkcji. 2002 – austriacka firma Steyr, producent ciężkiego sprzętu wojskowego, wyrażała chęć zakupu 20-25% akcji zakładów Ursus, wcześniej zainteresowana strona zamówiła już 1 tys. sztuk i był to pierwszy z serii kontraktów na łączną sumę 5 tys. traktorów. 2006 – 2 czerwca taśmy montażowe opuszcza 1,5-milionowy ciągnik, był to model Ursus 1654.

Wersje eksportowe Ciągniki Ursus były eksportowane do wielu krajów. Niektóre z nich były także produkowane przez inne firmy, np. na licencjach. Wersje eksportowe: Ursus Bison – Holandia Ursus Hellas – Grecja AVTO Ursus – Francja Finn Ursus – Finlandia Lightforce Deluxe / Lightforce Tractor – Wielka Brytania TUR – Hiszpania (tylko początkowo, potem jako Ursus) Wersje produkowane za granicą: Ursus Zetor – produkowany w Czechosłowacji przez Zetora w ramach współpracy Ursus (wcześniej SirGroh Ursus) – produkowany w Pakistanie na licencji Ursus – produkowany w Brazylii przez Ursus Máquinas Agrícolas LTDA., również wozy strażackie Escort 335 – produkowany w Indiach na licencji Ursusa C-330M Indo Farm – produkowane w Indiach przez Indo Farm Equipment Limited na licencji Swed-Trac – produkowane w Szwecji z silnikami Scanii Ursus - produkowany od 2012 w Bośni i Hercegowinie na rynek bałkański

Bibliografia ursus.com.pl/Historia inprl.pl biznes.onet.pl dzieje.pl zdjecia.newsweek.pl

Prezentacje przygotowali : Aleksandrowicz Michał, Bednarski Antoni, Chrostowski Kacper, Jurecki Aleksander, Żukowski Tomasz