Teoria Heckschera-ohlina Jerzy Rembeza Politechnika Koszalińska Teoria Heckschera-ohlina

Założenia teorii Heckschera-Ohlina Dwa kraje (A, B), dwa produkty (1,2), dwa czynniki produkcji (praca, kapitał) Kraje posługują się tymi samymi technologiami Produkt 1 jest pracochłonny, produkt 2 kapitałochłonny L/K(1) > L/K(2); K/L(1)< K/L(2) Stałe efekty skali Niepełna specjalizacja w obu krajach Takie same gusta w obu krajach Doskonała konkurencja Doskonała mobilność czynników produkcji w obrębie kraju i jej brak pomiędzy krajami Brak barier i ograniczeń w handlu Zasoby są w pełni wykorzystane w obu krajach Zrównoważony handel pomiędzy obydwoma krajami

Zasobność w czynniki produkcji Dwa sposoby definiowania: Przez pryzmat względnych ilości dostępnych zasobów kapitału i pracy (kraj o wyższej relacji TK/TL będzie krajem zasobnym w kapitał) Przez pryzmat cen czynników produkcji – kraj zasobny w kapitał to kraj, w którym relacja ceny kapitału do ceny pracy jest niższa Pierwsze podejście opiera się na podaży czynników produkcji, drugie uwzględnia także popyt na czynniki. Przy założeniach modelu H-O nie ma różnicy pomiędzy tymi definicjami.

Zróżnicowanie nakładochłonności Kraj B Kraj A K/L(1)=4 K K L L K/L(1) = 2 K/L(2)=1 K/L(2) = 0,5 Dlaczego kraj B zużywa więcej kapitału zarówno w produkcji dobra 1 jak i 2, jeżeli dostępne technologie są takie same? Co należy sądzić o cenach czynników produkcji? Gdzie relatywnie tańszy jest kapitał, a gdzie praca? Tylko jeżeli bez względu na relacje cen kapitału i pracy K/L(1) > K/L(2) dobro 1 jest bezwzględnie kapitałochłonnym dobrem.

Udział poszczególnych krajów w globalnych zasobach czynników produkcji Kraj, region Kapitał Praca wykwalifik. Praca niewykwalif. Ogółem zasoby USA 20,8 19,4 2,6 5,6 UE 20,7 13,3 5,3 6,9 Japonia 10,5 8,2 1,6 2,9 Chiny 8,3 21,7 30,4 28,4 India 3,0 7,1 15,3 13,7 Eur. Wsch. 6,2 3,8 8,4 7,6 Clime(1997)

Zasoby kapitału na pracownika Kraj $ Japonia 77429 Korea Pd. 26635 Niemcy 61673 Meksyk 14030 Kanada 61274 Turcja 10780 Francja 59602 Filipiny 6095 USA 50233 India 3094 Hiszpania 38897 Kenia 1412 Henston, Summers, Aten (2002)

Teorem Heckschera-Ohlina Kraj eksportuje produkty, których wytwarzanie wymaga intensywnego zaangażowania czynników, w które kraj jest zasobny i są relatywnie tanie, a importuje te, których wytwarzanie wymaga intensywnego zaangażowania czynników relatywnie rzadkich i relatywnie drogich w kraju. Teorem H-O źródeł przewagi komparatywnej upatruje w zróżnicowaniu względnych zasobów czynników produkcji. Tłumaczy w ten sposób źródło przewag.

Uwarunkowania równowagi w teorii H-O Ceny produktów Ceny cz. prd. Popyt pochodny na cz. prd. Popyt na produkty finalne Technologia Podaż czynników Preferencje Struktura własności cz. prd.

Zasoby czynników i krzywa możliwości produkcyjnych Dwa kraje: Ai B; kraj A zasobny w pracę, kraj B w kapitał. Dwa produkty: produkt 1 – kapitałochłonny; produkt 2 pracochłonny 1 2 B A

Równowaga w modelu H-O 1 2 B A 1 2 B A B’’ AB B’ B’ A’ A’ A’’

Przewagi komparatywne wg specyfiki produktów względem czynników produkcji Kraj, region Kapitał Praca wykwal. Praca niewykw. USA 0,11 0,06 -0,30 UE 0,03 0,01 -0,06 Japonia 0,07 0,15 -0,50 Chiny -0,24 -0,25 0,44 India -0,04 -0,64 0,37 Europa Wsch. -0,08 -0,31 0,36 Kraje OPEC -0,09 -0,29 0,45

Teorem wyrównywania cen czynników produkcji Wyprowadzony przez Samuelsona z teoremu H-O, stąd nazywane teoremem H-O-S. „Handel międzynarodowy prowadzi do wyrównywania absolutnych i względnych cen czynników produkcji” Warunkiem jest swobodny przepływ czynników produkcji

Mechanizm wyrównywania cen czynników produkcji Dwa kraje: Ai B; kraj A zasobny w pracę, kraj B w kapitał. Dwa produkty: produkt 1 – kapitałochłonny; produkt 2 pracochłonny W kraju A produkt 2 jest tańszy gdyż względna cena pracy jest w nim niższa , w kraju B produkt 1 jest tańszy , ponieważ względna cena kapitału jest w nim niższa  kraj A zaczyna się specjalizować w produkcji dobra 2 zwiększając popyt na pracę, a zmniejszając na kapitał  rosnie cena pracy (płace), spada cena kapitału (stopy procentowe). W kraju B rośnie popyt na kapitał i cena kapitału, a spada popyt na pracę i cena pracy  dysproporcje pomiędzy krajami w wysokości płac i stóp procentowych maleją

Wyrównywanie relatywnych cen czynników produkcji P2/P1 PB Pe PA w/r (w/r)A (w/r)e (w/r)B

Wyrównywanie płac realnych Wolny handel wyrównuje także płace realne. Ale… Warunek zrównania płac realnych: ten sam typ pracy, stosowanie tych samych technologii, stałe efekty skali w przypadku obu produktów, doskonała mobilność czynników produkcji w ramach kraju. Handel towarami jest więc substytutem mobilności czynników produkcji. Różnica: handel wpływa na uwarunkowania popytowe na rynku czynników produkcji, międzynarodowa mobilność czynników produkcji na uwarunkowania podażowe.

Płace w krajach wysoko rozwiniętych (% płac USA, przemysł) 1959 1970 1983 1990 2000 Japonia 11 24 51 86 111 Włochy 23 42 62 79 85 Francja 27 41 102 91 W.Brytania 29 35 53 84 Niemcy 56 103 121 Kanada 57 75 90 Salvatore (2007)

Efekty handlu – zmiany w rozkładzie dochodów Handel międzynarodowy zwiększa w kraju o względnie dużych zasobach pracy płace, a zmniejsza wynagrodzenie właścicieli kapitału (dobro rzadkie). Odwrotnie w kraju o względnie dużych zasobach kapitału, a małych zasobach pracy. Sugestia: handel zagraniczny powinien prowadzić do obniżki płac w krajach wysoko rozwiniętych a wzrostu wynagrodzenia właścicieli kapitału, natomiast w krajach nisko rozwiniętych do wzrostu płac i spadku wynagrodzeń właścicieli kapitału. Kto będzie zainteresowany restrykcjami handlowymi w poszczególnych grupach krajów? Ale pamiętajmy: per saldo handel zagraniczny przynosi zyski, więc korzyści jednej strony przeważają nad stratami strony drugiej.

Efekty handlu – ograniczona mobilność czynników produkcji Przykład: kraj względnie zasobny w pracę, 1- dobro pracochłonne, 2- d. kapitałochłonne praca mobilnym czynnikiem, kapitał w krótkim okresie nie. Efekty handlu: (eksport dobra 1, import dobra 2): rosna ceny względne dobra 1 w kraju, (spadają dobra 2 )  rośnie popyt na pracę w sektorze 1 (iw całej gospodarce)  rosną płace w sektorze 1 (ale mniej niż wzrost względnych cen dobra 1)  część zasobów pracy przechodzi do sektora 1  sektor 2 płaci wyższe płace przy równoczesnym spadku cen względnych dobra 2. Efekty dla konsumantów: ceny względne dobra 1 wzrosły bardziej niż płace  spadła siła nabywcza płac względem dobra 1. ceny względne dobra 2 spadły, a wzrosły płace  wzrosła siła nabywcza płac względem dobra 2 Skorzystali ci pracownicy, którzy głównie nabywają dobro 2. stracili ci którzy głównie nabywają dobro 1 Efekt dla kapitału: rośnie stopa zwrotu od kapitału zaangażowanego w branży 1, spada od kapitału zaangażowanego w branży 2.

Problem odwróconej intensywności czynników produkcji Model H-O zakłada, ze w obu krajach jedna dobro jest pracochłonne , drugie kapitałochłonne. A jeżeli w kraju A, o dużych zasobach pacy, produkt 1 jest pracochłonny, a w kraju B, o dużych zasobach kapitału, produkt 1 jest kapitałochłonny? W tym wypadku teorem H-O i H-O-S zawodzą.

Problem Dlaczego większość światowego handlu realizowana jest pomiędzy krajami o zbliżonej strukturze zasobów czynników produkcji? Czy są inne niż w teorii H-O czynniki determinujące przewagi komparatywne?

Analiza odwróconej intensywności a teorem H-O K B1 B2 I2 A2 A1 A w/r=0,5 B w/r=2 L Kraj A powinien się specjalizowac w produkcji 1, gdyz to dobro w tym kraju pracochłonne, a kraj jest zasobny w pracę Kraj B powinien się specjalizowac w produkcji dobra 1 gdyż w tym kraju jest kapitałochłonne, a kraj jest zasobny w kapitał.

Problem odwróconej intensywności w praktyce Różnice w izokwantach muszą być wystarczająco duże (izokwanty powinny przecinać się w dwóch punktach). Różnica elastyczności substytucji praca/kapitał musi być na tyle w przypadku obu dóbr, aby przecięcia izokwant były w obrębie stycznych wyznaczonych przez linie względnych cen czynników produkcji. Badania empiryczne pokazują, ze w praktyce to rzadki przypadek

Trochę mikroekonomii Taka jest funkcja Cobb-Douglasa: x=A Kα L1-α Linia izokosztu – linia łącząca różne kombinacje nakładów dające ten sam koszt Izokwanta – linia łącząca różne kombinacje nakładów dające tę sama produkcję Zysk maksymalizowany jest w punkcie stycznym izokwanty do izokosztu. Stałe efekty skali - gdy zwiększenie każdego nakładu o x% daje wzrost produkcji o x% K K/L = 1/4 2x 1x L Taka jest funkcja Cobb-Douglasa: x=A Kα L1-α

Dwa kraje, dwa produkty, dwa nakłady Kraj A Kraj B Y(K/L) =4 K L K Y(K/L)= 1 X(K/L) = 1 2Y 2Y 1Y 1Y X(K/L) = 1/4 2x 1x 2x 1x L Dobro Y jest kapitałochłonne w obu krajach. Relacja K/L jest niższa w przypadku obu dóbr w kraju A, co oznacza, ze w kraju tym relacja cen pracy do kapitału jest niższa, czyli kraj ten jest krajem zasobnym w pracę.