Wspieranie rodziny w systemach ubezpieczeń społecznych dr Agnieszka Chłoń-Domińczak Szkoła Główna Handlowa, Instytut Statystyki i Demografii

Rola ubezpieczeń społecznych Zastąpienie dochodu z pracy w sytuacji krótkotrwałej lub długotrwałej niezdolności od pracy Świadczenia macierzyńskie (rodzicielskie) są trwałym komponentem systemów ubezpieczeń społecznych Długość i wielkość zasiłku różni się pomiędzy krajami od 14 tygodni do 52 tygodni od 70% do 100% zarobków (w niektórych krajach obowiązują także limity kwotowe) Urlop macierzyński i wychowawczy związany jest również z przerwą w pracy – większość krajów okres ten kompensuje również w systemie emerytalnym 14 tygodni: Niemcy, Szwecja 52 tygodnie: Wielka Brytania

Rodzice w systemie emerytalnym Praktycznie we wszystkich krajach OECD w Europie okres opieki nad dzieckiem jest uwzględniony w systemie emerytalnym, jednak zakres kompensacji utraty praw emerytalnych się różni W Polsce osoby objęte ubezpieczeniem społecznym (w tym emerytalnym) w okresie urlopu macierzyńskiego i wychowawczego mają opłacane składki do ubezpieczenia emerytalnego W okresie urlopu macierzyńskiego (ojcowskiego) – podstawą składki jest zasiłek macierzyński lub ojcowski (równoważny uzyskiwanemu wynagrodzeniu) W okresie urlopu wychowawczego podstawą składki jest obecnie 60% przeciętnego wynagrodzenia

Od 1999 r. składki emerytalne w przypadku urlopów wychowawczych zmieniały się:

Zastąpienie dochodu rodziców emeryturą w wybranych krajach Źródło: Chłoń-Domińczak, Franco i Palmer (2012)

Aktywność zawodowa a wysokość emerytury W polskim systemie emerytalnym wprowadzone zostały rozwiązania, które ściśle wiążą emeryturę z wysokością składek i długością ich opłacania, a także szacowaną długością pobierania emerytury Kobiety z reguły mają niższe zarobki i krótszy staż pracy, które wraz z niższym wiekiem emerytalnym oznaczały istotnie wyższe ryzyko otrzymywania niskiej emerytury Wyrównanie wieku emerytalnego ogranicza część tych ryzyk

Emerytury kobiet i mężczyzn – przyczyny zróżnicowania - Symulacje ryzyka otrzymywania przez kobiety minimalnych emerytur Waloryzacja kwoty emerytury minimalnej (odsetek wzrostu wynagrodzeń) 20% 100% Scenariusz podstawowy Kobiety 3.4% 45.3% Mężczyźni 0.5% 4.4% Przyczyny zróżnicowania: Wiek emerytalny Staż i wynagrodzenie kobiet, wiek emerytalny 65 lat 1.9% 29.6% Wytłumaczenie różnicy (z powodu wieku emerytalnego) 1.0% 11.3% Wpływ stażu i wieku emerytalnego 1.3% 17.8% Wytłumaczenie różnicy(z powodu stażu i wieku emerytalnego): 1.7% 23.1% Wytłumaczenie różnicy(z powodu stażu_) 0.7% 11.8% Wpływ różnic w wynagrodzeniu przez cały okres pracy (rezydualny): Wytłumaczenie różnicy(z powodu zróżnicowania wynagrodzeń): Źródło: Chłoń-Domińczak i Strzelecki (2012) Wynagrodzenie kobiet, Staż i wiek emerytalny mężczyzn (65 lat)

Zmiana systemu emerytalnego w kontekście emerytur kobiet Projekcja odsetka kobiet i mężczyzn którzy będą otrzymywać minimalne emerytury Waloryzacja emerytury minimalnej 20% 100% Scenariusz podstawowy (składka do OFE 3,5%): Kobiety 3.40% 45.27% Mężczyźni 0.45% 4.41% Podniesienie wieku emerytalnego do 67 lat 1.06% 13.25% 0.40% 3.42% Źródło: Chłoń-Domińczak i Strzelecki (2012)

Podsumowanie System emerytalny obejmuje tylko rodziców – pracowników Sygnalizowane było objęcie możliwościami opłacania składek za opiekę nad dziećmi także dla osób pracujących na własny rachunek Składki opłacane za okres opieki nad dziećmi po części kompensują wysokość emerytury Zmiana wieku emerytalnego ogranicza część ryzyka emerytury minimalnej kobiet Pozostają nierówności związane z niższymi zarobkami i krótszym stażem pracy Mamy, które zostają w domu z dziećmi, objęte są systemem emerytalnym tylko przez system rent rodzinnych