21 marca 1898 – 3 sierpnia 1984

Cóż nowego napisać można o Profesorze Januszu Groszkowskim, wybitnym, światowej sławy uczonym, a zarazem wielkim humaniście, pionierze polskiej i światowej radioelektroniki i innych obszarów szeroko rozumianej elektroniki. Zapewne niewiele można dodać do publikacji wydawanych np. z okazji obchodzonych rocznic związanych z Jego Osobą, czy materiałów dostępnych również na stronach internetowych szkół noszących Jego imię (patrz bibliografia).

1915 – Szkoła Główna Zgromadzenia Kupców, studia - Wydział Mechaniczny, pierwszy rocznik Politechniki Warszawskiej 1917 – IV semestr studiów, Koło Naukowe – pierwszy artykuł naukowy „Radiograficzne badanie metali”

1918 – początek pracy w Politechnice Warszawskiej, Katedra Miernictwa Elektrycznego 1919 – początek wykładów na kursach wojskowych, „staż” w oficerskiej Szkole Łączności we Francji, zapisuje się do tworzącego się Stowarzyszenia Elektryków Polskich Prezes SEP w latach 1936/37, członek honorowy od 1957 roku

1924 – kierownik Laboratorium Radiotechnicznego PW, nominacja - kapitan Wojska Polskiego 1925 - jedna z pierwszych na świecie monografia „Lampy katodowe i ich zastosowanie w radiotechnice”

Fragment przedmowy prof. M. Pożaryskiego do tej monografii, wydawca E Fragment przedmowy prof. M. Pożaryskiego do tej monografii, wydawca E.Chiron, Paryż (1927) „Prace francuskie i niemieckie czy amerykańskie prawie wyłącznie traktują z punktu widzenia nauki i techniki swojego kraju. My, mając dopiero zaczątek przemysłu w tej dziedzinie, korzystamy z wytworów techniki różnych narodów. Przez to, mając do czynienia ze wszystkimi ważnymi wyrobami techniki światowej, inż. J. Groszkowski ujął krytycznie całokształt sprawy, zestawiając ze sobą z obiektywnego punktu widzenia wyniki prac różnych krajów w dziedzinie teorii i praktyki”.

Także początek prac z zakresu wysokiej próżni. Publikacje: „O pewnym układzie metody jonizacyjnej pomiaru gazów okludowanych w elektrodach lamp trójelektrodowych” , „Etude des gaz occlus dans les triodes”

1928 – stopień naukowy doktora nauk technicznych. Rozprawa pt. „ Metoda kompensacyjna kontroli stałości fali” promotor – prof. Mieczysław Pożaryski

1928 – po przeprowadzeniu „venia legendi” – kierownik Katedry Radiotechniki na Wydziale Elektrycznym PW, utworzonym w 1920 r. Współorganizator i dyrektor Instytutu Radiotechnicznego – od 1934 r. Państwowy Instytut Telekomunikacyjny 1929 – tytuł profesora nadzwyczajnego

1933 – kierownik Studium Wojskowego PW 1934 – członek Tymczasowego Komitetu Doradczo – Naukowego przy Ministerstwie Spraw Wojskowych, od początków radiofonii polskiej członek Komisji Technicznej Polskiego Radia

1935 - tytuł profesora zwyczajnego z rąk Prezydenta Ignacego Mościckiego

1932 /1933 – nieliniowa teoria drgań światowej sławy publikacja „The Independece of the Frequency Variation and Harmonic Kontent and Constant Frequency Oscillator”,publikacja w Proceedings of Institute of Radio Engineering (w tej tematyce „Frequency of Self Oscillations „ 1964, Pergamon Press),

Bardzo bliskie kontakty łączyły Profesora z Prof Bardzo bliskie kontakty łączyły Profesora z Prof.. Stanisławem Ryżko ( Dziekan Wydz. Łączności w latach 1952-54, pierwszy dyrektor funkcjonującego do dzisiaj Instytutu Radioelektroniki). Efektem współpracy było zastosowanie po raz pierwszy w świecie katody tlenkowej i oryginalną konstrukcją magnetronu o mocy 100 W, ważnym elementem obrony przeciwlotniczej aliantów.

Początek prac z zakresu wysokiej i ultrawysokiej próżni : Prace publikowane w „Przeglądzie Radiotechnicznym”, na Zjeżdzie Fizyków Polskich (1932) i w „ Proceedings of the Institute of Radio Engineering (1932), Prace intensywnie były kontynuowane w okresie powojennym

1 września 1939 – ewakuacja z Państwowym Instytutem Telekomunikacij, zatrzymał się we Lwowie. Organizuje Katedrę Elektrotechniki w Instytucie Politechnicznym. Wraca do Warszawy, wykłada w Państwowej Wyższej Szkole Technicznej (Gmach PW) i w ramach tajnego nauczania technicznego Udział w rozszyfrowywaniu tajnej, rakietowej broni niemieckiej tj. pocisków V2

Profesor sam tak wspomina: „Po zdjęciu schematów badałem przede wszystkim oscylatory kwarcowe i układy generacyjne, aby określić częstotliwość urządzeń radiowych. Dane te miały ułatwić ewentualne zakłócenia kierowania lotem pocisków lub nadawanych do nich rozkazów /…/. Starałem się również zrekonstruować schematy urządzeń sterowniczych i radiowych oraz koncepcję ich działania”. i dalej, z wrodzoną sobie skromnością dodaje: „…nie chciałbym, aby praktyczne znaczenie mojej roli w ówczesnych badaniach przeceniono, a tak się często zdarza.” Sądzę, że rola prof. J. Groszkowskiego w tej operacji jest nie do przecenienia.

Po zakończeniu wojny natychmiast rozpoczął pracę w Politechnice Warszawskiej, na Wydziale Elektrycznym, a od 1951r. na utworzonym Wydziale Łączności. 1948/49 współtworzy Instytut Maszyn Matematycznych, członek Rady Naukowej, Inicjator badań w zakresie elektroniki półprzewodnikowej

Tak mówił o tym nestor polskiej elektroniki półprzewodnikowej, zmarły w 2009 roku, w wieku 98 lat prof. Witold Rosiński: „Wynikiem tej inicjującej działalności było opatentowanie przez Profesora konstrukcji germanowego tranzystora ostrzowego. Patent ten upraszczał trudny montaż tranzystora ostrzowego i ograniczał rozrzut wartości parametrów. Na tym patencie została uruchomiona produkcja doświadczalna w Instytucie Łączności. Mając duże doświadczenie w zakresie technologii próżniowej, Profesor oddziaływał także na rozwój technologii materiałów półprzewodnikowych, takich jak german i krzem, co umożliwiło podjęcie prac nad konstrukcją i technologią diod ostrzowych. Pionierskie prace zespołu kierowanego przez Profesora zostały wysoko ocenione w 1955r. przez przyznanie zespołowej nagrody państwowej I stopnia. Inicjatywa i zainteresowanie Profesora działalnością poszczególnych członków zespołu oddziaływało korzystnie na tempo prac badawczych i w krótkim czasie doprowadziło (w dwa lata później – 1957r.), do przekazania do produkcji doświadczalnej również w Instytucie Łączności tranzystora stopowego germanowego. Ostatecznym rezultatem tej działalności było stworzenie kadry, która w 1964r. uzyskała za swe prace w dziedzinie przyrządów półprzewodnikowych zespołową nagrodę państwową II stopnia, a na kadrze oparł swoją działalność powołany w 1966r. Instytut Technologii Elektronowej PAN.”

Współzałożyciel i pierwszy Dyrektor Instytutu Łączności, od 1981 r Współzałożyciel i pierwszy Dyrektor Instytutu Łączności, od 1981 r. przez 9 lat Przewodniczący Rady Naukowej, Członek Rady Naukowej Instytutu Tele- i Radiotechnicznego, Współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej, od 1962 r. członek honorowy

Od 1932 r. członek IEEE (od 1971r. Członek dożywotni) Od 1967członek honorowy Societe des Elektriciens et Electroniciens, Wiceprezes Union Radio Scientifique Internationale - URSI (1966-72)

1951 – I Kongres Nauki Polskiej, powstaje Polska Akademia Nauk Profesor zostaje jednym z 5-ciu członków rzeczywistych Wydziału IV Nauk Technicznych Organizator i kierujący Zakładem Elektroniki PAN (1953-62) - następnie Instytut Technologii Elektronowej Dyrektor Instytutu Podstawowych Problemów Techniki PAN (1961-63)

1952 – Przewodniczący Komitetu Łączności (od 1952r.) 1960 – 62 –Przewodniczący Komitetu Elektroniki i Telekomunikacji PAN, od1975 r. członek honorowy tego Komitetu Redaktor naczelny „Archiwum Elektrotechniki’ i „Nauka Polska”

1955 - członek Prezydium PAN 1957 – Wiceprezes Akademii (Prezes – prof. Tadeusz Kotarbiński) Przewodniczący Komisji Planowania i Koordynacji Badań Przewodniczący Komitetu Nagród Państwowych 1962 - Prezes Akademii, nieprzerwanie do 1971 r. tj. przez trzy kadencje

Póżniejszy Prezes PAN, prof Póżniejszy Prezes PAN, prof. Leszek Kużnicki wspomina to tak, cytując prof. T. Kotarbińskiego: „Jako Wiceprezes był i jest kimś więcej: zacnym, dobrym, niezrównanie delikatnym i życzliwym dla bliźniego człowiekiem, uczynnym i przyjaznym kolegą, jednym z takich ludzi słonecznych, którzy szerzą wkoło siebie pogodę. Tak, Szanowny i Drogi Panie Profesorze. Mieliśmy rację powierzając Panu prezesurę Akademii. Uczyniliśmy to dla jej dobra, dla dobra nauki w naszym kraju. A wreszcie zgodnie z potrzebą i upodobaniem naszych serc. Pragniemy gorąco, aby i Panu było dobrze z nami na nowym, bardzo pracochłonny stanowisku. Będziemy Panu wszyscy pomagali w miarę sił, a jak najchętniej”.

O wkładzie Profesora w rozwój innych Uczelni, a w szczególności Politechniki Łódzkiej i Wojskowej Akademii Technicznej, prof. J.Wożnicki były Rektor PW, pisze tak: „Warty podkreślenia jest fakt, iż na uczelniach, na których wykładał tworzył instytuty dydaktyczne, które oprócz kształcenia studentów realizowały prace naukowe cenione nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Celem prac prowadzonych pod kierownictwem profesora Groszkowskiego były nie tylko badania poznawcze, ale również działania konstrukcyjne, początkowo w zakresie radiotechniki, następnie zaś w zakresie elektroniki i szeroko rozumianej telekomunikacji.

Natomiast prof. Bohdan Paszkowski tak pisze o udziale Profesora w budowaniu kadry naukowej: „Większość samodzielnych pracowników nauki i nauczycieli akademickich w dziedzinie elektroniki i telekomunikacji w Polsce to uczniowie Profesora. Można ich spotkać w całej Polsce. Pracują w różnych uczelniach, instytutach naukowo – badawczych i przemyśle. Każdy z Jego uczniów w miarę swoich skromnych możliwości pragnie kontynuować dzieło Mistrza i przekazać młodemu pokoleniu zaszczepione ongiś przez wielkiego Profesora idee pracy naukowo – dydaktycznej, gorącego patriotyzmu i wielkiej skromności”.

I dalej : „Profesor Janusz Groszkowski był człowiekiem niezwykłym i jednym z największych naszych profesorów i nauczycieli. Cechuje Go wrażliwość i ciekawość oraz umiejętność integrowania poszczególnych dyscyplin naukowych, umiejętność syntezy wiedzy oraz zdolność wyciągania nowatorskich wniosków. Jak sam mówił „Nauka to nie samo zaspokojenie ciekawości i przenikanie tajemnic otaczającego nas świata, lecz także siła życiowa narodu, która w walce o byt decyduje bardziej stanowczo, niż każdy inny oręż”.

Wypromował 33 – ech doktorów Opublikował 361 prac naukowych Był twórcą 16 – tu patentów …………………………….

Powojenna działalność naukowa Profesora to teoria i miernictwo wysokiej i ultrawysokiej próżni: Szereg publikacji i monografia przetłumaczona na język rosyjski i czeski „Technika wysokiej próżni” (wyd. PIT) Nowy rodzaj głowicy pomiarowej JG, licencja zakupiona przez firmy z USA i Francji Oryginalny cykl wykładów na PW

Doktor Honoris Causa Politechnik: Warszawskiej, Łódzkiej i Gdańskiej Odznaczony: Medalem i Krzyżem Niepodległości(1931),Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1937,1955), Orderem Budowniczego Polski Ludowej (1964) Laureat Nagród Państwowych (I stpnia 1951 i 1955, II stopnia 1964, Nagrody Specjalnej 1979)

Funkcje Państwowe: Poseł na sejm Zastępca Przewodniczącego Rady Państwa (1972-1976) Przewodniczący Ogólnopolskiego Frontu Jedności Narodu (1971-1976)

. Jego liczne w tym okresie interwencje u władz państwowych, zarówno w sprawach ludzi pokrzywdzonych jak i fundamentalnych problemów Państwa, zwłaszcza z zakresu działania sądów i prokuratury, co tak wyraźnie formatuje jego osobowość, nie odnosiły skutków, mimo pełnienia ważnych funkcji. Spowodowało to złożenie przez Niego „Memoriału do Rady Państwa o postępowaniu organów wymiaru sprawiedliwości” i zrzeczeniu się funkcji posła i Zastępcy Przewodniczącego Rady Państwa.

Powrócił do służby publicznej po 1980 roku, jako członek i wielki orędownik NSZZ „ Solidarność”, doradca struktur Związku. Stało się to po wygłoszeniu przez Niego na posiedzeniu Zgromadzenia Ogólnego PAN w 1980 r. przemówienia o potrzebie odnowy moralnej, w czym upatrywał możliwość dokonania się realnych przemian w Polsce. Stał się wówczas symbolem walki o zachowania etyczne i właściwe stosunki międzyludzkie, nie tylko w nauce.

Profesor Janusz Groszkowski był wielkim Polakiem, wybitnym naukowcem, niezwykle uzdolnionym inżynierem, w głębi swych myśli wrażliwym humanistą, bojownikiem prawdy, a przede wszystkim wspaniałym człowiekiem. Takim Go pamiętamy. O takim będziemy mówili następnym pokoleniom, nakreślali Jego sylwetkę młodzieży, zwłaszcza podejmującej pracę naukową i dydaktyczną, jako wzór do naśladowania.

Żył i pracował w niezwykle burzliwym okresie dla naszej Ojczyzny okresach: braku państwowości, niełatwego okresu jej odbudowywania w latach międzywojennych, straszliwych lat II Wojny Światowej i jakże trudnych i skomplikowanych, zwłaszcza dla prawego człowieka kochającego i pracującego ze wszystkich sił tu i teraz dla dobra Ojczyzny lat powojennych, a w końcu okresu wspaniałego zrywu społecznego lat 1980/81 i ponurych lat stanu wojennego. W każdym z tych okresów był aktywny, naukowo, dydaktycznie i jako szczery patriota zawsze działał propaństwowo, w szerokim tego słowa znaczeniu.

Jeszcze raz zacytuję prof. B Jeszcze raz zacytuję prof. B.Paszkowskiego: „W pracy dydaktycznej i organizacyjnej olbrzymią rolę odgrywał wielki czar osobisty uczonego, dobrze znany wszystkim, którzy z nim współpracowali. Ten czar wynika z wielkich zalet, z niezwykłej skromności i szczerego humanizmu, który przejawiał się w głębokiej wierze Profesora w przewagę dobrych stron natury ludzkiej nad złymi. Z tej wiary wynikało optymistyczne podejście do ludzi, które miało w wielu przypadkach wielką siłę sugestywną. Należał do ludzi, którzy stanęli na naszej drodze życia, abyśmy stali się lepsi. Zmarł 3 sierpnia 1984 roku. Odszedł Człowiek, Wielki Człowiek, lecz Jego dzieło pozostaje. Tacy jak On nie odchodzą nawet, gdy tracimy ich z oczu”.

Jego imię nosi obecnie Wojskowy Instytut Łączności oraz osiem szkół, a także uchwałą Senatu PW, budynek Wydziału Elektroniki i Technik Informacyjnych, spadkobierca tradycji Wydziału Łączności i Wydziału Elektroniki.

Tak żył i takim pozostanie w naszej pamięci. Dziękuję za uwagę