Mapa etniczna Afryki Informacje ogólne Warunki naturalne Ludność Historia Religie Języki Obszary geograficzno-etniczne

Informacje ogólne Położenie: kontynent położony w większości na półkuli wschodniej, po obu stronach równika; drugi, po Eurazji, pod względem powierzchni kontynent Ziemi — 30,3 mln km2; od Europy oddzielony Morzem Śródziemnym (najmniejsza odległość w Cieśn. Gibraltarskiej —14 km), od Azji Kanałem Sueskim i Morzem Czerwonym; od zachodu Afrykę oblewa Ocean Atlantycki, od wschodu — Ocean Indyjski; skrajnymi punktami kontynentu są przylądki: Ras al-Ghiran 37°21’N, Igielny 34°51’S, Almadi 17°33’W, Hafun 51°23’E; największa rozciągłość południkowa wynosi 8 tys. km, równoleżnikowa —7,5 tys. km.

Warunki naturalne (1) Ukształtowanie powierzchni. Rozczłonkowanie kontynentu bardzo małe (mało półwyspów i wysp). Afryka jest kontynentem o wyraźnie wyżynnym charakterze rzeźby; średnia wys. 658 m; ponad 70% powierzchni leży na wysokości 300–2000 m; wyżynny blok kontynentu ograniczony jest od północy górami Atlas, od południa — Górami Przylądkowymi. Charakterystyczne dla niemal całej Afryki są rozległe obniżenia (m.in. Kotlina Czadu, Kotlina Konga, Kotlina Kalahari), rozdzielone masywami górskimi i wyżynami (m.in. Ahaggar, Darfur).

Warunki naturalne (2) Klimat. Położenie po obu stronach równika powoduje wyraźną symetrię w układzie stref klimatycznych: ·        - klimat równikowy w części centralnej ·        - klimaty zwrotnikowe (klimat kontynentalny skrajnie suchy, umiarkowany i wilgotny) ·        - północne i południowe wybrzeża Afryki leżą w strefach podzwrotnikowych, gdzie panuje klimat morski z przewagą opadów w półroczu zimowym ·        - w górach wszystkich stref klimatycznych występują klimaty górskie

Warunki naturalne (3) Wody. Ponad 30% pow. kontynentu stanowią obszary bezodpływowe; na obszarach o klimacie zwrotnikowym rzeki okresowe, na pustyniach suche doliny, zw. wadi, wypełniające się sporadycznie wodą w czasie ulewnych deszczów; rzeki stałe w wilgotnych strefach klim., gł.: Nil, Kongo, Niger, Zambezi, Oranje, Limpopo, Senegal. Największe jeziora: Wiktorii, Tanganika, Niasa. W strefach klimatów zwrotnikowych i podzwrotnikowych jeziora okresowe, na pustyniach słone (tzw. szotty na północy, pan lub vloer na południu); w kotlinach duże obszary bagienne (m.in. Okawango); lodowce tylko na wierzchołkach Kilimandżaro, Kenii i Ruwenzori.

Warunki naturalne (4) Świat roślinny. W obszarze śródziemnomorskim rosną wiecznie zielone twardolistne lasy i zarośla typu makii, a z roślin uprawnych oliwki; dalej na południe skąpa, skrajnie kserofityczna roślinność pustynna Sahary przechodząca w półpustynną i sawannową (trawiastą z akacjami, baobabami i in.). Po obu stronach równika różnorodne formacje roślinne: na obszarach suchych i gorących (Sudan i część A. Wschodniej) różne typy sawanny; na obszarach o dużych opadach (gł. wybrzeże Zat. Gwinejskiej i dorzecze Konga) wiecznie zielone lasy galeriowe i bujne, wilgotne, wiecznie zielone lasy równikowe; dalej na południe formacje suchorośli, lasy monsunowe, sawanny i półpustynie przechodzące w pustynie.

Warunki naturalne (5) Świat zwierzęcy. Bardzo urozmaicona fauna; 38 rodzin ssaków, w tym 12 rodzin endemicznych, m.in. żyrafy, hipopotamy, mrówniki, 3 rodziny owadożernych i 6 rodzin gryzoni. W pozostałych rodzinach liczne endemiczne rodzaje i gatunki, jak słoń afrykański, nosorożec biały i czarny, zebry, z małp człekokształtnych — goryl i szympans. Dla otwartych równin typowe są wielkie stada ssaków roślinożernych: zebr, żyraf, nosorożców, słoni, licznych gat. antylop, a także liczne drapieżne: gepard, pantera, lew, hieny i inne. Nad brzegami rzek i jezior żyją hipopotamy oraz wielotysięczne kolonie ptaków, m.in. flamingów, pelikanów, czapli; w wodach bardzo bogata fauna ryb. W ornitofaunie jest 7 rodzin endemicznych (m.in. strusie). Bogata fauna gadów, zwł. węży.

Ludność Od 1950 liczba ludności wzrosła prawie czterokrotnie - do 869 mln (2004), co stanowi 13,6% ludności świata; przyrost naturalny najwyższy na świecie (ok. 24‰). W większości krajów udział ludności w najmłodszej grupie wiekowej (do 19 lat) stanowi ponad 50% całej populacji. Z powodu AIDS (zarażonych 25,4 mln osób) i malarii maleje przeciętna długość życia z 53 lat (1996) do 47 lat (2005). Rozmieszczenie ludności bardzo nierównomierne; śr. gęstość zaludnienia 29 mieszk. na km2. W miastach mieszka ok. 37% ogółu ludności (najsłabiej zurbanizowany kontynent). Dominuje ludność odmiany czarnej, na północy - białej

Kolonizacja Afryki po I w.ś.

Dekolonizacja

Zróżnicowanie religijne Wg. najprostszej klasyfikacji scalającej na terenie Afryki wyróżnić można trzy albo cztery zasadnicze odłamy religijne: afrykańskie religie rodzime islam chrześcijaństwo religie afrochrześcijańskie

Religie rodzime Tradycyjne wierzenia i praktyki ludów Czarnej Afryki, które kształtowały się przed kontaktem z religiami przyniesionymi z zewnątrz. Religie te nie stanowią skodyfikowanych zamkniętych systemów, raczej cechuje je zmienność. Powszechny jest również synkretyzm, czyli łączenie religii tradycyjnych z islamem lub chrześcijaństwem. Wielkie zróżnicowanie, stąd trudno wskazać cechy wspólne dla wszystkich religii. Równie trudno jest oszacować liczbę wyznawców, bowiem wielu Afrykanów deklaruje jako wyznanie islam lub chrześcijaństwo, jednocześnie trwając przy tradycyjnych praktykach. Ok. ½ ludności , zwłaszcza w Burkina Faso, Czadzie, Botswanie, Zimbabwe, Togo i Beninie oraz Angoli, Mozambiku, RŚA.

Islam (1) Obecny w Afryce od IX w., ok.. 30% ludności, dominacja islamu sunnickiego Bezwzględna przewaga w Afryce Północnej, która kulturowo należy do strefy arabskiej. Islam na południe od Sahary: w zach. Afryce od ok. 800 r., a z IX i X w. n.e. pochodzą wzmianki o pierwszych rodzimych władcach muzułmańskich. Na wsch. wybrzeżu z czasem rozwinęła się muzułmańska kultura swahili, powstała w wyniku łączenia się wpływów muzułmańskich z kulturą rdzennej ludności. W Afryce zachodniej islam zakorzenił się w głębi lądu, przenikając wzdłuż szlaków handlowych wiodących przez Saharę.

Islam (2) Do państw o znaczącej liczbie muzułmanów należą: Senegal, Mauretania, Mali, Niger, Burkina Faso, Nigeria, Czad, Gwinea, Wybrzeże Kości Słoniowej, Somalia, Sudan, Erytrea, Dżibuti. Znaczące mniejszości znajdują się w Etiopii, Kenii, Tanzanii, Kamerunie, Ghanie, Togo, Beninie, Ugandzie, Mozambiku, RPA. W wielu rejonach Afryki częstym zjawiskiem było paralelne funkcjonowanie dwóch systemów prawnych i kulturowych: muzułmańskiego i zwyczajowego. Czarny islam - odmiana islamu, w której obok pierwiastków muzułmańskich obecne są liczne elementy wierzeń rodzimych

Chrześcijaństwo Od XVI w., Afryka Równikowa, strefy wybrzeży obu Oceanów, południe Afryki Kościół rzymskokatolicki (ok. 60% ogółu chrześcijan Kościoły protestanckie (głównie w Afryce Południowej)

Religie afrochrześcijańskie Religie nawiązujące zarówno do idei, nauk i praktyk chrześcijańskich, jak i do tradycji religijnych Afrykanów. Ponad 8 tys. wspólnot wyznaniowych (najwięcej w RPA) liczących od kilkuset do kilku milionów wyznawców. Wspólnoty te (tzw. Kościoły afrochrześc.) powstały w następstwie odłączenia się grupy wiernych od misyjnych Kościołów protest. lub katol., albo na pewnym etapie rozwoju ruchów rel.-społ., zw. Z wystąpieniem charyzmatycznego przywódcy rel. — założyciela nowej religii. Do takich wspólnot (stanowiących większość) należą m.in.: Kościół Harristów na Wybrzeżu Kości Słoniowej, Kościół Kimbangistów w Demokr. Rep. Konga, Kościół Lumpa w Zambii, Kościoły Aladura w Afryce Zachodniej

Języki urzędowe Afryki

Języki etniczne Afryki (1)

Języki etniczne Afryki (2) Języki Afryki (500-3000) klasyfikuje się w 6 rodzinach: rodzina niger-kordofańska - rodzina nilo-saharyjska – ok. 100 języków, 30 mln użytkowników rodzina semito-chamicka (afroazjatycka) – ok. 220 języków, 230 mln użytkowników; rodzina khoisan (buszmeńsko-hotentocka) – ok. 100 języków, 180 tys. użytkowników; rodzina austronezyjska – j. malgaski, ok. 15 mln użytkowników rodzina indoeuropejska – m.in. j. afrikaans, 3,5 mln użytkowników

Języki etniczne Afryki (3) Do rodz. niger-kordofańskiej należy m.in. ponad 400 języków bantu, którymi posługuje się około 150 mln użytkowników na terenie całej niemal Afryki na pd. od równika. Najważniejsze języki z tej grupy to: suahili, rwanda, lingala, niandża, makua, bemba, tonga, szona, xhosa i zulu. Główne cechy języków rodziny bantu: duże podobieństwo słownictwa i struktury gramatycznej aglutynacyjność tj. stosowanie różnego rodzaju prefiksów i sufiksów rozwinięty system klas rzeczownikowych, brak fleksji, brak gramatycznego rozróżnienia rodzaju męskiego i żeńskiego, stały szyk zdania SVO (Subject, Verb, Object).

Języki etniczne Afryki (4)

Obszary geograficzno-etniczne (1) Z powodu złożonej historii kontynentu, wielości ras i języków oraz specyfikę warunków naturalnych, Afryka nie stanowi monolitu pod względem kulturowym. Nauka nie dopracowała się jeszcze jednego, powszechnie akceptowanego podziału etniczno-kulturowego Afryki. W afrykanistyce najczęściej wykorzystuje się kryterium geograficzno-kulturowe, które uwzględnia warunki naturalne w znacznym stopniu odciskające swe piętno na sposobie życia mieszkańców. W ramach takiego kryterium wyróżnić można 10 obszarów:

Obszary geograficzno-etniczne Afryki (2)