Encyklopedia Oświecenia. Paweł Madej II „C”

Wielka Encyklopedia Francuska Encyklopedia wydawana we Francji w latach 1751-1766, a z późniejszymi suplementami i wydaniami poprawionymi w 1772, 1777 i 1780. Encyklopedia ta w późniejszych latach doczekała się wielu wydań w tłumaczeniu na inne języki i wydawnictw wzorujących się na niej i z niej korzystających.

Geneza powstania We Francji powstał odpowiedni klimat i zapotrzebowanie na wydawnictwa encyklopedyczne obejmujące całość wiedzy, popularne były słowniki i kompendia obejmujące jakiś zakres wiedzy (historyczne, geograficzne itp.) W 1726 roku we Francji założono Société des Arts, które opracowało projekt wydania encyklopedii wiedzy i umiejętności, jednak do jego realizacji nie doszło. Było także kilka kolejnych prób stworzenia encyklopedii jednak i one zakończyły się niepowodzeniem. Przełom nastąpił w w dniu 16 października 1747 roku Le Breton podpisał z Diderotem i d'Alembertem umowę na napisanie encyklopedii. W październiku 1750 r. wydany został prospekt tego wydawnictwa, a pierwszy tom miał ukazać się w lipcu 1751.

W zamierzeniu Encyclopédie miała być kompendium ówczesnej wiedzy z zakresu nauki, sztuki i rzemiosła, a jej twórcy sami za cel zakładali dokonanie "zmiany myślenia". We wprowadzeniu pn. Discours Préliminaire des Éditeurs napisanym przez d'Alamberta w otwarty sposób przedstawiono oświeceniowe ideały. Uważa się, że to monumentalne dzieło stało się jednym ze szczytowych osiągnięć okresu Oświecenia.

Miała ona wielkie znaczenie społeczne, polityczne i kulturowe Miała ona wielkie znaczenie społeczne, polityczne i kulturowe. Postępowa myśl i wpływ reformatorski utorował drogę Rewolucji Francuskiej. U podłoża stały filozoficzne nurty oświeceniowe i poszerzająca się wiara w postęp, osiągany dzięki rozwojowi nauki.

Wśród światłych warstw społecznych wytworzyło się upodobanie do ścisłych informacji, ponieważ zauważano ich wartość dla wiedzy jako takiej i praktyczność w codziennym życiu. Encyklopedia zmierzała do racjonalnego, zgodnego z duchem oświecenia, opisu zasad wszechświata i prawidłowości rządzących społeczeństwem, odrzucając doktryny religijne jako źródło wiedzy, a także nietolerancję wyznaniową, elementy bajeczne i nadprzyrodzone w historii.

Wprowadzono wiele nowości w porównaniu z innymi dziełami tamtych czasów: • Jest dziełem zbiorowym, w czasie jej tworzenia konsultowano się ze specjalistami, przedstawia więc wiedzę, żywą, nie tylko przekład wydanych do tego czasu książek. • Każdemu z artykułów towarzyszy informacja z której dziedziny wiedzy pochodzi, wprowadzono porządek alfabetyczny haseł z czytelnymi odnośnikami do innych haseł o podobnej tematyce • Opis sztuk i zawodów jest wzbogacony o przedstawienie procesu produkcji, rysunki maszyn i narzędzi. Diderot ‘to pierwszy pisarz traktujący technologię jako część literatury’

Encyklopedia sumowała poglądy epoki Encyklopedia sumowała poglądy epoki. W odważny a nawet czasem radykalny sposób wypowiadała się na temat polityki, filozofii i religii. Zawierała jednak głównie dzieła przyrodnicze. Według autorów encyklopedii nie warto zajmować się Bogiem, gdyż w przyrodzie nie ma śladów jego działalności. Nie trzeba wierzyć w Boga, by postępować moralnie.

Spowodowało to ataki kleru, w wyniku czego dwukrotnie zakazywano dalszego wydawania encyklopedii (w 1752 i 1759). Mimo wielu trudności ukończenie Wielkiej Encyklopedii Francuskiej zajęło ok. 15 lat. Sama Księga stałą się wielkim sukcesem wydawniczym. W sumie sprzedano ponad 25 tys. kompletów l'Encyclopédie co przyniosło 2,5 mln liwrów zysku co odpowiada wartości ok. 30 mln dolarów amerykańskich obecnie.

Wielka Encyklopedia Francuska zawiera: - 28 tomów, - 71818 haseł - 2885 ilustracji - 18 tys. stron - 20 mln słów

Autorzy Encyklopedii. Pierwszym któremu Andre Le Breton powierzył tworzenie encyklopedii był francuski matematyk Jean-Paul de Gua de Malves, który z kolei zatrudnił młodych Condillac, d'Alembert i Denisa Diderota. Po 13 miesiącach z powodu niewłaściwego podejścia Le Breton zwolnił de Malvesa i podpisał umowę z d'Alembertem i Diderotem (16 października 1747).

Największy wpływ na kształtowanie treści i ostateczny kształt Wielkiej Encyklopedii Francuskiej miał Denis Diderot. To on dobierał autorów, ustalał zestaw haseł i najczęściej dokonywał ostatecznej redakcji. Zestaw autorów i redaktorów zmieniał się, ale najdłużej Encyklopedią zajmował się Diderot i zapewne jego intelekt i osobowość najbardziej się na niej odcisnęły

Grupę uczonych i myślicieli uczestniczących w tworzeniu tego dzieła nazwano później encyklopedystami. Byli to:

Jean le Rond d'Alembert

Denis Diderot

André Le Breton

Monteskiusz

Wolter

Oraz inni autorzy: Étienne de Condillac Louis Jean Daubenton Claude Adrien Helvétius (Helwecjusz) Paul d'Holbach Chevalier de Jaucourt Jan Jakub Rousseau Anne Robert Jacques Turgot François Quesnay