Śladami Rosjan po Łodzi *Uczestnicy projektu *Obiekty *Autorzy prezentacji *Bibliografia

Uczestnicy projektu

Obiekty 2. Cmentarz prawosławny przy ul. Telefonicznej 1. Cerkiew Zaśnięcia NMP 2. Cmentarz prawosławny przy ul. Telefonicznej 3. Cerkiew św. Olgi 4. Cerkiew św. Aleksandra Newskiego 5. Rządowe Gimnazjum Żeńskie - obecnie IV LO 6. Więzienie carskie - obecnie Muzeum Tradycji Niepodległości 7. Dawne koszary wojskowe 8. Cerkiew św. Aleksego - obecnie kościół św. Jerzego 9. Cmentarz prawosławny przy ul. Ogrodowej 10. Rządowe Gimnazjum Męskie - obecnie III LO 11. Rosyjski Bank Państwowy - obecnie NBP

1. Cerkiew Zaśnięcia NMP Została zbudowana na terenie nowego cmentarza prawosławnego na Dołach ok. 1905 r. według projektu Franciszka Chełmińskiego. Pełniła funkcję kaplicy przedpogrzebowej. Reprezentuje styl eklektyczny z elementami bizantyjsko-ruskimi. Jest najmniejszą cerkwią, ale usytuowanie na podwyższeniu i wysokie schody powodują, że wydaje się większa. Co roku 1 listopada odprawiane jest nabożeństwo za spokój dusz (nie jest to tradycją kościoła wschodniego).

2. Cmentarz prawosławny przy ul. Telefonicznej Powstał pod koniec XIX w. i jest znacznie większy od cmentarza przy ul. Ogrodowej. Pochowano tu wiele osób zasłużonych dla naszego miasta. Są to m.in.: Katarzyna Kobro-Strzemińska (zdjęcie obok z rzeźbą jej autorstwa) – razem z mężem założyła grupę artystów „a.r.” i tworzyła nowatorskie rzeźby przestrzenne, które można oglądać w Muzeum Sztuki. Spoczęli tu także Olga Olgina Mackiewiczowa (śpiewaczka) oraz Grzegorz Timofiejew (poeta). Na cmentarzu znajdują się też groby żołnierzy rosyjskich i niemieckich poległych w bitwie łódzkiej na początku pierwszej wojny światowej.

3. Cerkiew św. Olgi Cerkiew ta powstała w 1896 przy ochronce dla dzieci wyznania prawosławnego przy ul. Olgińskiej (obecnie Piramowicza). Projekt obu budynków wykonany został przez Franciszka Chełmińskiego. Świątynia ta jest jednonawowym budynkiem wzniesionym na planie prostokąta. Na osi budynku stoi wieża nakryta cebulastym hełmem. Świątynię oświetlają jedynie arkadowo zamknięte okna od strony południowej. Północna elewacja cerkwi przylega do budynku dawnej ochronki. We wnętrzu znajduje się drewniany ikonostas, a na jednej ze ścian można odczytać modlitwy w języku starocerkiewnosłowiańskim, które były „ściągawką” dla modlących się dzieci.

4. Cerkiew św. Aleksandra Newskiego Pierwsza łódzka cerkiew powstała przy ul. Widzewskiej (obecnie Kilińskiego) w ważnym miejscu miasta – obok dworca kolejowego, ale dopiero w roku 1884, po nieudanym zamachu na cara jako polski „wyraz wdzięczności”. Autorem projektu był architekt miejski Hilary Majewski. W komitecie budowy znaleźli się najwięksi łódzcy fabrykanci różnych wyznań. Świątynia została wzniesiona na planie krzyża greckiego w stylu bizantyjskim. Wnętrze ma charakterystyczny dla obrządku wschodniego wystrój: najważniejsze miejsce zajmuje wspaniały ikonostas wykonany w St. Petersburgu, a ściany zdobią równie stare ikony i krzyże procesyjne z XVII - XVIII stulecia oraz polichromie.

5. Rządowe Gimnazjum Żeńskie- obecnie IV LO Rządowe Gimnazjum Żeńskie zbudowane zostało w latach 1901-1903 według projektu Franciszka Chełmińskiego. Przeznaczone było głównie dla dziewcząt z rosyjskich rodzin urzędniczych. W 1919 r. budynek stał się siedzibą Magistratu i Żeńskiego Gimnazjum im. S. Sczanieckiej (obecnie IV LO tego samego imienia).

obecnie Muzeum Tradycji Niepodległości 6. Więzienie carskie- obecnie Muzeum Tradycji Niepodległości Zbudowane zostało przy ul. Długiej (obecnie Gdańskiej) w 1886 roku na polecenie gubernatora piotrkowskiego. Projekt wykonał Hilary Majewski. Więziono w nim Polaków, którzy walczyli z caratem. Jednych wieszano na szubienicy, innych zamykano w ciasnych celach, a prawie 10 tys. wywieziono kibitkami na zesłanie na Syberię. W lutym 1900 roku przebywał tam Józef Piłsudski, który stamtąd został przewieziony do Rosji. Obecnie budynek mieści muzeum, w którym można zobaczyć wiele eksponatów i pamiątek z czasu istnienia więzienia.

7. Dawne koszary wojskowe W czasie powstania styczniowego (1863-64) do Łodzi sprowadzono 37. Jekaterynoburski Pułk Piechoty w celu jego stłumienia. Żołnierze pozostali na dłużej w naszym mieście. Zamieszkali we wzniesionych dla nich koszarach w Dzielnicy Wiązowej – obecnie ul. Legionów na Polesiu. Pierwsze budynki koszar, zachowane do dzisiaj, zajmuje CEFARM. W pobliżu jest jeszcze kilka obiektów przeznaczonych dla wojska, które powstały jeszcze w czasie zaboru.

8. Cerkiew św. Aleksego- obecnie kościół św. Jerzego Cerkiew wybudowano w 1896 r. dla uczczenia 100-lecia istnienia 37. Jekaterynburskiego Pułku Piechoty, który ciągle przebywał w Łodzi. Projekt wykonał Franciszek Chełmiński, ówczesny architekt miejski. Od początku budowla łączyła dwie role - miejsca modlitwy i ujeżdżalni (maneżu). Stąd właśnie dziwny wygląd wnętrza; szeroka, wysoka nawa w kształcie prostokąta. Blisko 90 lat temu, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, cerkiew przekształcono w rzymsko-katolicki kościół garnizonowy pod wezwaniem św. Jerzego. Wówczas usunięto kopuły cerkiewne (górne zdjęcie). Zmieniono też nazwę ulicy z Jekaterynoburskiej na św. Jerzego.

9. Cmentarz prawosławny przy ul. Ogrodowej Stary Cmentarz, który powstał w latach 1855-58 przy ul. Ogrodowej, był przeznaczony dla trzech wyznań chrześcijańskich. Najmniejsza – środkowa część o powierzchni 1 ha – dla prawosławnych, których wówczas w naszym mieście było niewiele. Chowano tu głównie carskich urzędników oraz żołnierzy. Część nagrobków zachowała się do dziś. Do najciekawszych należy pomnik Wiktora Kaniszczewa – porucznika Jekaterynoburskiego Pułku w kształcie wojskowego namiotu. Inna ciekawa historia dotyczy kapliczki w stylu bizantyjskim należącej do rodziny Gojżewskich. Znajduje się ona w części prawosławnej tuż przy murze, w którym są furtki służące do przechodzenia do części katolickiej. Konstanty był Rosjaninem – policjantem, zaś jego żona Aleksandra - Polką. Groby znajdują się po właściwych stronach cmentarza, zaś trumny we wspólnej krypcie na ich granicy.

10. Rządowe Gimnazjum Męskie- obecnie III LO Budynek wzniesiono w latach 1888-91 według projektu Ignacego Markiewicza (przypisywany Hilaremu Majewskiemu) z przeznaczeniem dla kształcenia chłopców. Głównym fundatorem był Karol Scheibler. Szkołę usytuowano przy ul. Mikołajewskiej (obecnie Sienkiewicza), a obok założono park (też Mikołajewski – dla uczczenia cara), w którym do dziś zachował się granitowy głaz z rosyjskim napisem. Po odzyskaniu niepodległości szkoła nosiła imię Józefa Piłsudskiego. Obecnie w gmachu szkoły znajduje się III LO im. Tadeusza Kościuszki.

11. Rosyjski Bank Państwowy- obecnie NBP Bank Państwowy przy ul. Spacerowej (obecnie Aleja Kościuszki) został wybudowany w Łodzi według projektu Dawida Landego w latach 1905-7. Stał się najpotężniejszym budynkiem bankowym w Polsce z największą główną salą operacyjną o powierzchni 1150 m2. Budynek wzniesiono w stylu eklektycznym z elementami secesji. Obecnie jest siedzibą NBP.

Autorzy prezentacji Artur, Tomek i Kuba

Bibliografia „Ziemia Łódzka” wydanie Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi, miesięcznik – VIII/2004, X/2004, XII/2005 „Wędrownik” Kwartalnik Krajoznawczy RPK PTTK w Łodzi, III/2003, I/2006 Podolska J., Cmentarz Stary i inne łódzkie nekropolie – dodatek Gazety Wyborczej, 2003, 2005 Piąstka Z., W cieniu alei cmentarnych – przewodnik po Starym Cmentarzu, Łódź 1990 Bonisławski R., Filmowa Encyklopedia Łodzi – Łódź miasto czterech kultur (wydanie specjalne)